Pressan - 25.03.1993, Blaðsíða 9

FRETTI R
Fimmtudagurínn 25. mars 1993
PRESSAN
9
NGURS
ákvæðum... Víta ber héraðs-
dómara fyrir þá stórvægilegu
galla á málsmeðferð, sem að
framan greinir." Hitt málið,
sem Finnbogi fékk ávítur fyrir í
fyrra, varðaði ólöglegan kaup-
mála milli hjóna, en einnig þar
dróst óeðlilega á langinn að
Finnbogi kvæði upp dóm, eða
átta vikur.
Nauðgunardómur í
fiögur ár niðri í
skuffu
í maí á síðasta ári, rétt rúm-
um mánuði eftir umijöllun
PRESSUNNAR um Finnboga
Alexandersson, var mál svipaðs
eðlis til umfjöllunar í blaðinu, er
laut að Guðmundi L. Jóhannes-
syni. Þar kom fram að fangelsis-
dómur í tveimur nauðgunar-
málum sem Guðmundur kvað
upp í ársbyrjun 1988 hefði enn
ekki borist ríkissaksóknara eða
fangelsismálastofriun, enda þótt
rúm fjögur ár væru liðin frá
uppkvaðningu dóms. Málið lá
enn niðri í skúffu hjá Guð-
mundi, auk þess sem hand-
vömm hafði orðið við rannsókn
þess er segulbandsupptökur
varðandi málið týndust.
Umrædd skírlífisbrot voru
framin 1986 og 1987 af sama
aðila, og var hann dæmdur til
átján mánaða fangelsisvistar í
febrúar 1988. Samkvæmt eðli-
legri framvindu mála bar Guð-
mundi að senda dóminn til rík-
issaksóknara, sem tekur
ákvörðun um áffýjun og fang-
elsismálastofnun, en dró það
sem fýrr segir í rúm fjögur ár.
Dómurinn var birtur um síðir,
en honum var ekki áfrýjað.
Síðasdiðið sumar voru emb-
ættisstörf Finnboga Álexand-
erssonar og Guðmundar L. Jó-
hannessonar tekin til sérstakrar
skoðunar innan dómsmála-
ráðuneytisins. I kjölfarið var
þeim veitt alvarleg áminning af
dómstjóra héraðsdóms Reykja-
ness, að ósk dómsmálaráðu-
neytis, fyrir embættisfærslur
sínar, þar sem þeir hefðu með
töfum á meðferð og afgreiðslu
mála gerst sekir um vanrækslu í
dómarastarfi. Að sögn Þorsteins
Geirssonar, ráðuneytisstjóra
dómsmálaráðuneytisins, er
þetta ekki einsdæmi, en þó eru
slíkar rannsóknir, sem veita til-
efni til áminningar, fátíðar.
Aganefnd hafi eftir-
lit með störfum
dómara
Ljóst er að það er hagur allra
hlutaðeigandi að dómsmál
gangi hratt fyrir sig, ekki síst
ákærðu. Enda segir í lögum um
meðferð opinberra mála og
einkamála: „I munnlega flutt-
um málum skal venjulega kveða
upp dóm áður en annað mál er
tekið til flumings, og jafhan svo
skjótt sem við verður komið...
I skriflega fluttum málum skal
kveða upp dóm svo fljótt sem
kostur er á, og ekki síðar en
þremur vikum eftir dómtöku."
í lögum er gert ráð fyrir að
dómarar geti fengið áminningar
vegna vanrækslu í starfi. Dóm-
arar njóta þó víðtækari verndar
en aðrir opinberir starfsmenn,
að því leyti að þeim verður al-
mennt ekki vikið úr starfi nema
með dómi. Af ofangreindum
málum má vera ljóst, að víða er
pottur brotinn innan dóms-
valdsins. Því er ekki óeðlilegt að
sú spurning vakni, hvort ekki sé
full ástæða til að herða eftirlit
með störfum dómara.
Að sögn Ara Edwald, að-
stoðarmanns dómsmálaráð-
herra, eru úrræði í þessum efn-
um mjög takmörkuð. „Það er
að vísu hægt að víkja dómara úr
starfi sem gerst hefur sekur um
vanrækslu, en hins vegar eru
gerðar mjög strangar kröfur til
þess hvernig að því skuli staðið.
Þær reglur sem nú eru í gildi
um eftirlit með dómurum eru
ófullnægjandi með öllu, og ein-
mitt þess vegna skipaði Þor-
steinn Pálsson dómsmálaráð-
herra á síðasta ári sérstaka
nefnd til að gera tillögur um
nýjar reglur þar að lútandi.
Nefndin hefur lokið störfum og
lagt fram tillögur að reglum um
eftirlit með störfum dómara og
viðbrögð við því ef þeir gerast
sekir um vanrækslu. Ákvæðin
kveða á um mun hertari reglur í
þessum efnum og er meiningin
að flétta þau inn í frumvarp til
nýrra dómstóialaga, sem dóms-
málaráðherra mun flytja á
næsta þingi.“
Hin sérskipaða nefnd leggur
til að í stað 8. gr. laga um að-
skilnað dómsvalds og umboðs-
valds í héraði komi lög sem
byggist á tillögum sem eru í
stórum dráttum þessar: Sett
verði á stofh aganefhd, sem fari
með aga- og áminningarvald yf-
ir dómurum og veiti þeim eftir
atvikum lausn um stundarsakir
að kröfu ráðherra. I aganefnd
eigi sæti þrír embættisdómarar,
skipaðir af dómsmálaráðherra
til fjögurra ára. Hver sá sem tel-
ur dómara hafa-gert á sinn hlut í
starfi geti borið fram skriflega
kvörtun við aganefnd. Telji
nefndin kvörtunina þess eðlis
að hún geti Ieitt til brottvikning-
ar um stundarsakir getur hún
beint henni til dómsmálaráð-
herra. Telji ráðherra dómara
hafa gert sig sekan um misferli í
starfi getur hann lagt fram kröfu
fyrir aganefnd um að dómara
verði vikið frá störfum um
stundarsakir. Taki aganefnd til
greina kröfu ráðherra um lausn
um stundarsakir er ráðherra
skylt að höfða mál til endanlegr-
ar brottvikningar sem fyrst, en
þó ekki síðar en þremur mán-
uðum frá því úrskurður aga-
nefndar er kveðinn upp, ella
fellur hann úr gildi. Hæstiréttur
skal dæma í málum, sem ráð-
herra höfðar á hendur dómara
til embættismissis.
Telma L. Tómasson
og Bergljót Friðriksdóttir
„Eins og
ótímasett
biðskák“
Rætt við dæmdan mann sem mátti bíða í mörg ár
eftir afgreiðslu dómsmáls síns, sem Finnbogi
Alexandersson héraðsdómari hafði með höndum.
Eins og fram kemur hér á
opnunni hefur ríkissaksóknari
stefnt Finnboga fýrir Hæstarétt
vegna vanrækslu í starfi og.
óeðlilegan seinagang í sakamáli.
Það mál er ekki einsdæmi.
í mörg ár var dregið að
kveða upp dóm í máli þínu.
Hvernigstóð á þvfí
„Það er mjög erfitt að hringja
í „böðul“ sinn og ég hafði trú á
því að kerfið væri að störfum.
Því ýtti ég ekki á eftir málinu. Ég
er hins vegar ekki sá eini sem
lent hefur á þessum biðlista."
Var einhver skýring gefin á
drœttinum?
„Mér var sagt að vegna
„anna“ hefði dregist að birta
dóminn.“
Hver áhrif hefur þessi máls-
meðferð haft á þig annars veg-
ar ogfölskyldu þína hins veg-
ar?
„Það versta fyrir ákærða og
fjölskyldu hans er biðin, en hún
veldur því að menn eru bundnir
í báða skó með öll sín áform.
Biðin eftir hinu ókomna veldur
því að hvorki er mögulegt að
gera áætlanir fram í tímann
hvað viðvíkur vinnu né fjöl-
skylduhögum öðrum. Það má
líkja þessu við ótímasetta bið-
skák.“
Hver er afstaða þín til brots-
ins eftir þennan tíma sem lið-
inn er?
„Áfallið var mikið þegar upp
komst um brot mitt og fyrst
þurfti að ná samstöðu innan
fjölskyldunnar. Ég gerði strax í
upphafi upp sakir mínar við þá
sem ég gerðist brotlegur við,
seldi allar eigur okkar og greiddi
til baka það sem mér bar.“
Hvað tók við?
„Eftir það var nauðsyn að
koma fjármálum fjölskyldunnar
Þorsteinn Geirsson, ráðuneytisstjóri dómsmálaráðuneytis
„Már ekki hæfur vegna framgöngu sinnar“
Höfðu margar kvartanir
borist ráðneytinu á störfum
dómaranna við Héraðsdóm
Reykjaness að undangenginni
rannsókn á störfum þeirra?
„Nokkrar kvartanir höfðu
borist og þótti því ástæða til að
gera sérstaka rannsókn í mál-
inu.“
Tveir dómarar við sama
embœtti voru ávítaðir. Getur
verið að meinið hafi legið inn-
an embcettisins en ekki hjá
mönnunum sjálfum?
„Það ber hver ábyrgð á sjálf-
um sér og störfum sínum.
Dómari getur ekki borið það
fyrir sig að eitthvað sé að emb-
ættinu.“
Már hlaut ekki stöðu dóm-
stjóra. Réðu umdeild mál inn-
an embœttisins einhverju um
þá ákvörðun?
„Tekið var mið af störfum
Þorsteinn Geirsson,
RÁÐUNEYTISSTJÓRI DÓMSMÁLA-
RÁÐUNEYTIS
„Hann hafði verið áminntur
fyrir tiltekna háttsemi og
ráðherra taldi hann ekki
hafa bættþað mikið úr
henni að hann sæi ástæðu
til að skipa hann í stöð-
una."
hans sjálfs en ekki gagnrýni á
embættið.“
Már var ávítaður en sinnti
því engu. Var það ástœða þess
aðhann hlaut ekki starfið?
„Ráðherra skýrði frá því op-
inberlega að sú hefði verið
ástæðan."
Var hann talinn óhœfur til
aðsinna stöðunni?
„Nei. Hann hafði verið
áminntur fyrir tiltekna háttsemi
og ráðherra taldi hann ekki hafa
bætt það mikið úr henni að
hann sæi ástæðu til að skipa
hann í stöðuna.“
Ef hann er ekki hœfur sem
verðandi dómstjóri er hann
samt hcefur til að sitma starfi
sínu sem dómari?
„Þetta varðar ekki hæfi held-
ur öllu fremur framgöngu. Það
er að þessu leyti ekkert að fram-
göngu hansá dag.“
í lag á ný og verða sér úti um
vinnu. Með ófrágengin mál í
farteskinu er hins vegar erfitt að
skipuleggja framtíðina með til-
liti til vinnu og vart hægt að til-
kynna vinnuveitandanum að
möguleiki sé á því að maður
geti horfið „í langt jólafrí“ án
nokkurs fyrirvara. Svo heppinn
var ég hins vegar að eiga góða
að og lenti því ekki í teljandi erf-
iðleikum. Eg hef þó í hvorugan
fótinn getað stigið við að reyna
fyrir mér á öðrum vettvangi."
Þú telur þig hafa verið mis-
rétti beittan?
„Dráttur á dómsmálum er af-
ar óheppilegur og í raun taka
menn út refsingu sína í mörg ár
þegar svona er tekið á málum.
Mér varð á að brjóta af mér og
finnst að sjálfsögðu rétt að ég
taki afleiðingum gerða minna.
Það hlýtur hins vegar að teljast
eðlilegt að því fýrr sem menn
taka út refsingu því fýrr geti þeir
hafið eðlilegt líf á ný. Ég get ekki
lifað í fortíðinni og því síður
breytt henni, en ég get haft áhrif
á ffamtíð mína.“
Telur þú að málsmeðferðin
œtti að leiða til refsilœkkunar?
„Fyrir mér hefur biðin verið
meiri refsing en sú sem kveðin
hefði verið upp með dómi.“
Með reynslu þína að baki
telur þú að herða mœtti eftirlit
með störfum og starfsháttum
dómara?
„Án alls efa tel ég það verk-
efni stjórnvalda og yfirmanna
dómsmála að fýlgjast með störf-
um undirmanna sinna svo þeir
sinni skyldum sínum og van-
ræksla af þeirra hálfu bitni ekki
á þegnum landsins.“
Finnurþú til biturleika?
„Nei. Það hefur verið ósk mín
frá fyrstu tíð að mál mitt yrði
tekið fyrir svo skjótt sem auðið
væri og það tæki enda sem fýrst,
— því fyrr því betra. Ég er
venjulegur fjölskyldumaður
sem braut af mér og lenti í
vanda. Þegar mál tekur svo
langan tíma verður að segjast
eins og er að menn mynda
skráp sem gerir þeim kleift að
lifa nokkurn veginn eðlilegu
lífi.“