Pressan - 25.03.1993, Blaðsíða 22

KJARABOT
KREPPUNNI
22 PBESSAN
Fimmtudagurinn 25. mars 1993
Hvað er verra
H>n frekur krakki?
Hvað er verra en
Frekur og grenjandi
krakki einni sætaröð
Fyrir aftan þig í Flug-
leiðaþotu á leiðinni
Keflavík-New York?
Einhver kynni að
halda að ekkert verra
/æri til. Sérstaklega ef
foreldrar krakkans
'eyna að láta líta út
cyrir að hann sé alls
skki að grenja. Og
^nn síður að hann sé
crekur.
„Ég vil víst komast
:t!"
„Svona, svona, þú
/eist alveg að við erum í 15
oúsundum fetum og ef flug-
creyjan opnar hurðina þá sog-
jmstviðöll út."
„Mér er alveg sama. Aaaa-
arrrgghhh. Ég vil komast út."
„Svona ástin mín, þú vilt
ikki að við deyjum öll sömul."
„Jú, mér er alveg sama.
Aaaaarrrgghhh."
„Svona vinurinn, enga vit-
’eysu."
„Aaaaarrrgghhh. Aaaa-
arrrgghhh. Ég vil komast
át. Aaaaarrrgghhh.,,
Samt er eitt sem er enn
/erra en að lenda einni sæta-
'öð fyrir framan frekan og arg-
mdi krakka sem á uppburðar-
'itla foreldra í Flugleiðavél á
’eiðinni frá Keflavík til New
York. Það er að lenda í leigubíl
veð bílstjóra sem þarf nauð-
synlega að létta á hjarta sínu.
„Miklabraut 160, takk."
„Það snjóar."
„Já, það er ekki hægt að
neita því."
„Nú fara þeir að koma með
saltið. ..„
Síðan kemur einræða um
Inga Ú., saltburðinn á göturn-
rr, hvernig saltið étur dekkin
iindan bilnum, eyðileggur
ikófatnað gamla fólksins,
leysir upp malbikið og finn-
jr sér einhvern veginn leið að
'illu sem okkur þykir dýrmæt-
istílifinu.
Smátt og smátt finnur þú
ryrir því hversu þröngt far-
oegarýmið er. Þú og bílstjór-
'nn deilið með ykkur um fimm
'úmmetrum af lofti. Og eftir
því sem hann talar lengur
vinnur hann stærri hluta af
þessum fimm rúmmetrum. Og
þinn hluti minnkar og
minnkar.
„Ertu í viðskiptum við
Landsbankann?"
Þegar þessi spurning kemur
eru dagar þínir taldir. Nú
kemur einræða um hvað
venjulegt fólk er látið borga
mikið i vexti (og það er skýrt
tekið fram að þessi bílstjóri
eigi sinn bíl sjálfur en ekki
kaupleigufyrirtæki), hvernig
sumir virðist geta vaðið inn í
bankann og tekið þá peninga
sem þeir þurfa, sem þeir vilja,
sem þeir geta borið og hvurs-
lags endemis aumingjar og
glæpamenn þessir bankastjór-
arséu.
Þegar hér er komið hefur
einræða bílstjórans fyllt upp í
4,75 af þeim 5 rúmmetrum
sem voru til skiptanna. Ræðan
þrýstir þér niður í sætið og þú
þarft að klessa andlitið upp að
rúðunni til að komast fyrir.
„Það ætti að taka þessa
menn, leiða þá út á Lækjar-
torg, girða niðrum þá buxurn-
ar og rassskella þá alla
frammi fyrir alþjóð."
Ef þú ert heppinn ertu
kominn á leiðarenda þegar
hér er komið sögu. Efekki áttu
tvo kosti. Labba síðasta spöl-
inn eða hlusta á þriðja þátt:
Hvers vegna má ekki taka
hægri beygju á móti rauðu
Ijósi á íslandi eins og í flestum
siðuðum löndum?
Tim Robbins er
átt efa efnilegastur af ungu
tnönnunum í Hollywood.
Hann hefur leikið
athyglisverðustu myndum síðustu missera og hefur líka
sannað sigsem ágœtur leikstjóri. Ellert B. Schram er
hins vegarán efa unglegastur af efnilegu gömlu mönn-
unum í Old Boys-fótboltanum hérheima. Hann hefur
*skorað mörg eftirminnilegustu mörkin oghefurlíka
sannað sigsem ágætur ritstjóri. Það erþví ekki að undra
þóttþeir félagar séu líkir. Báðir eru þeirjafn drengjaleg-
ir (þóttEllertsé rétt tœplega tvisvarsinnum eldri). Ogef
ekki vœri fyrir fáin grá hár mundu þeir sóma sér vel t
fermingarkyrtli.
Forstjórarnireltu bankastjórana og þurftu ekki að kvíða þvíað hætta
TEKJUI
FORSTJðMNIU
HÆKKAVIB
SmtFSUIK
Sérstakir eítirlaunasamning-
ar einstakra forstjóra stórfyrir-
tækja landsins virðast ekki ein-
göngu hafa tryggt þeim nær full
laun og fríðindi þegar þeir láta
af störfum, heldur í sumum til-
fellum gefið þeim kost á nokk-
urri tekjuhækkun. Samkvæmt
heimildum PRESSUNNAR
munu þó nokkrir slíkir forstjór-
ar hafa krafist og fengið sömu
eftirlaunakjör og áður tíðkaðist
á meðal bankastjóra ríkisbank-
anna; eftir aðeins tólf til fimm-
tán ár fengu þeir tryggingu fyrir
80 til 100 prósentum af hæstu
launum sínum, án þess að
greiða lífeyrisiðgjald nema þá
að hluta. Forstjórar með slík eft-
irlaunakjör og óskerta eða lítt
skerta starfsorku hafa eftir
starfslok síðan getað hækkað
tekjur sínar með setu í stjórnum
ogþví að sinna sérverkefnum.
Fyrirtækin skuid-
bundin án vitundar
hluthafa
Eins og greint var frá í
PRESSUNNI í síðustu viku
benda tryggingafræðilegar út-
tektir til þess að hundraða millj-
óna króna skuldbindingar felist
í sérstökum eftirlaunasjóðum
og/eða starfslokasamningum
sem fyrirtæki hafa gert við fyrr-
um og núverandi forstjóra og
aðra æðstu yfirmenn. Samning-
ar þessir fela gjarnan í sér að
þegar yfirmennirnir hætta
halda þeir 80 til 100 prósentum
af launum sínum og ýmsum
ffíðindum umffam þau.
Slíkir sérstakir eftirlauna-
samningar hafa verið á undan-
haldi síðari ár, en í flestum til-
fellum voru samningar þessir
án vitundar almennra hluthafa
fyrirtækjanna, þótt þeir fælu í
sér talsverða skuldbindingu fyr-
ir fyrirtækið. „í þessum tilfell-
um má heita að forstjórarnir
hafi verið að semja við sjálfa sig
og þá gjarnan með stjórnarfor-
menn sér við hlið, sem jafnvel
hafa haft álíka samninga sjálfir.
Með slíkum samningum voru
fyrirtæki skuldbundin til mikilla
útgjalda án þess að viðkomandi
einstaklingar gætu gert sér grein
fyrir þessum útgjöldum, hvað
þá hluthafar. Og til skamms
tíma var ekki gerð minnsta til-
raun til að koma þessum óhjá-
kvæmilegu útgjöldum í árs-
reikninga,“ sagði einn viðmæl-
enda blaðsins.
Fluqleiðir: Ærin út-
ajold vegna gömlu
rorstjóranna
Úttekt PRESSUNNAR á
tekjuþróun nokkurra fyrrum
forstjóra stórfyrirtækja staðfest-
ir að ólíkt almennum eftirlauna-
þegum dragast tekjurnar síst
saman þegar þeir „draga sig í
hlé“ frá störfum. Að vísu geta
aðrar tekjur, svo sem af hluta-
bréfum og stjórnarsetulaun,
spilað hér inn í.
Áberandi dæmi um forstjóra,
sem kominn er á eftirlaun en
heldur fyrri tekjum og gott bet-
ur, er Sigurður Ó. Helgason
„eldri“, fyrrum forstjóri Flug-
leiða. Hann lét af forstjórastöðu
sinni 1985, en sat síðan í stjórn
Flugleiða næstu ár og þá sem
stjórnarformaður, auk þess að
vera hluthafi. Árni 1988 til 1990
voru mánaðarlegar tekjur Sig-
urðar á bilinu 800 til 860 þús-
und krónur að núvirði, en á
sama tíma voru mánaðartekjur
Sigurðar Helgasonar „yngri“,
eftirmanns hans, á bilinu 760 til
790 þúsund. Tekjur Sigurðar
„eldri" lækkuðu síðan nokkuð
1991, árið sem hann lét af
stjórnarformennsku, er þau
fóru niður í 665 þúsund á mán-
uði.
Með Sigurði í stjórninni hef-
ur og setið Kristjana Milla
Thorsteinsson, ekkja Alfreðs El-
íassonar heitins, sem um árabil
var forstjóri Flugfélagsins og
Flugleiða. Mánaðartekjur henn-
ar voru 1988 um 625 þúsund
krónur að núvirði, en voru 1991
komnar í 880 þúsund.
Skeljungur: 30%
launahækkun við
starfslok
Svipaða sögu er að segja úr
herbúðum Skeljungs. Indriði
Pálsson gegndi þar forstjóra-
stöðu til 1. júlí 1990, er hann lét
af störfum 65 ára. Bæði fyrir og
eftir það sat hann í ýmsum
stjórnum. Mánaðarlegar tekjur
'hans voru 900 til 960 þúsund
krónur 1988 til 1990, en 1991,
fyrsta heila árið eftir að hann
komst á eftirlaun, voru mánað-
artekjur hans nær 1,2 milljónir
að núvirði, nær 30 prósentum
hærri en tekjur Kristins Björns-
sonar, eftirmanns hans í for-
stjórastólnum. í öðru olíufélagi
hafa einnig orðið forstjóra-
skipti. I Olíufélaginu hf. tók
Geir Magnússon við af Vil-
hjálmi Jónssyni í júlí 1991.
Mánaðartekjur Vilhjálms voru
740 þúsund árið 1989 og 820
þúsund árið 1990. Vilhjálmur
var orðinn 73 ára þegar hann Iét
af störfum sumarið 1991, en
það árið höfðu tekjur hans enn
Launin og þróun þeirra
í þjóðarsátt og samdrætti
Kaupmáttur forstjóranna
hefur auklst um fimmtung
Könrturt á tekjuþróun tuttugu forstjóra stórfyrir-
tækja á árunum 1988 til 1991 leiðir í Ijós að í þjóð-
arsátt og samdrætti hefur þeim gengið vel að
verja kaupmátt sinn; þeim hefur meira að segja
tekist að auka kaupmáttinn um 18,2 prósent á
sama tíma og kaupmáttur landverkafólks innan
ASÍdróst saman um 11,7 prósent.
Árið 1988 voru meðaltekjur forstjóranna um 742
þúsund krónur á mánuði að núvirði, en heildar-
mánaðarlaun verkafólksins að meðaltali 128 þús-
und. Munurinn var 5,8-faldur. Árið 1991 voru
meðaltekjur forstjóranna komnar upp í 877 þús-
und, en meðallaun verkafólks niðurí 113 þúsund
og munurinn orðinn 7,8-faldur. '
Einna mest hefur kaupmátturinn aukist hjá Magn-
úsi Ounnarssyni, forstjóra SÍF og formanni VSÍ, um
43,4 prósent. Hann berst nú fyrir launalækkun í
landinu. Síst minni hefur kaupmáttaraukningin
orðið hjá Landsbankastjórunum Björgvini Vil-
mundarsyni og Sverri Hermannssyni, sem nýverið
þáðu milljarðaaðstoð frá skattgreiðendum.
- MÁNAÐARTEKJUR 20 FORSTJÓRA1991-
- þúsundir króna að núvirði -
Magnús Gunnarsson SÍF 941
Guðjón B. Ólafsson SÍS 1.100
Indriði Pálsson SHELL 1.177
Hörður Sigurgestsson Eimskip 1.094
Kristinn Björnsson Nóa/Síríus, SHELL 917
Sigurður Helgason eldri Flugleiðum 665
Sigurður Helgason yngri Flugleiðum 887
Vilhjálmur Jónsson ESSO 895
Ragnar Halldórsson ÍSAL 537
IngimundurSigfússon Heklu 636
Brynjólfur Bjarnason Granda 780
Friðrik Pálsson 748
Axel Gíslason VÍS 823
Einar Sveinsson Sjóvá 921
Jón H. Guðmundsson BYKO 1.304
Magnús G. Gautason KEA 708
Þórarinn V. Þórarinsson VSÍ 624
Valur Valsson íslandsbanka 816
Björgvin Vilmundarson Landsbanka 1.090
Sverrir Hermannsson Landsbanka 869