Pressan - 25.03.1993, Blaðsíða 12

SKOÐA N I R
1 2 PRESSAN
Fimmtudagurinn 25.mars 1993
PRBSSAN
«ti.
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Gunnar Smári Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður MárJónsson
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14-16, sími6430 80
Faxnúmen Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87
Áskriftargjald 700 kr.á mánuðiefgreitt ermeðVISA/EURO
en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
Stj ór nmálaflokkarnir:
Ríkisstofnanir
án eftirlits
í PRESSUNNI í dag er úttekt á fjármálum stjórnmálaflokk-
anna. Þar kemur fram að þessi félög búa við slælegt eftirlit af
hálfu skattyfirvalda og meðferð þeirra á fjármunum er í sam-
ræmi við það.
í haust tók skattrannsóknarstjóri velflest íþróttafélög á land-
inu til rannsóknar. Niðurstaða úr þeirri rannsókn liggur ekki
fyrir. Hins vegar má fullyrða að það kæmi flestum mjög á óvart
ef skattrannsóknarstjóri kæmist að þeirri niðurstöðu að íþrótta-
félögin væru til fyrirmyndar hvað varðar bókhald og umgengni
um fjármuni og skattalög. Það eru einfaldlega almælt tíðindi að
innan þeirra hafa í áraraðir tíðkast launagreiðslur undir borðið
og ýmsar bókhaldsbrellur til að fóðra stuðning fyrirtækja við fé-
lögin.
Það vakti nokkra athygli í haust að skattrannsóknarstjóri taldi
ekki ástæðu til að skoða bókhald stjórnmálaflokkanna um leið
og hann tók íþróttafélögin til rannsóknar. Það er nefnilega flest-
um einnig ljóst að stjórnmálaflokkarnir beita öllum brögðum —
og ekki öllum löglegum — til að afla sér fjár. Þeir hafa til dæmis
flestir gefið út auglýsingareikninga á auglýsingar sem aldrei birt-
ust.
Eins og fram kemur í úttekt PRESSUNNAR njóta stjórnmála-
flokkarnir ríkulegra ríkisstyrkja. I raun má líta svo á að sumir
þeirra séu af þeim sökum fremur rfkisstoínanir en frjáls félaga-
samtök. Það er því harla undarlegt að flokkarnir skuli komast
upp með að halda öllum fjármálum sínum leyndum; bæði fyrir
almenningi og skattyfirvöldum. Ef ég sem skattgreiðandi á að
geta sætt mig við að hluti af skattgreiðslum mínum renni til
stjórnmálaflokka hlýt ég að hafa heimtingu á að vita hvernig þeir
verja þessum peningum. Þó ekki væri til annars en að komast að
því hvort þeir þurfa á peningunum að halda eða hvort þeir hlað-
ast upp í sjóðum.
Undanfarið hefur mikið verið rætt um ítök pólitíkusa í Lands-
bankanum og öðrum peningastofnunum. Jafnvel stjórnmála-
mennirnir sjálfir eru hættir að neita því að gn'ðarlegum fjármun-
um almennings hafi verið sóað í þessum stofnunum, að beinum
eða óbeinum fyrirmælum stjórnmálaflokkanna og forystu-
manna þeirra. Eftir sem áður telja allir stjómmálaflokkarnir það
gott kerfi að þeir haldi áfram að tilnefna menn í bankaráð og
aðrar áhrifastöður innan peningastofnana.
í gegnum tíðina hafa margir af framkvæmdastjórum stjórn-
málaflokkanna setið í bankaráði Landsbankans. Einn slíkur er til
dæmis formaður ráðsins í dag. Þessir menn hafa verið aldir upp
í því umhverfi sem ríkisvaldið hefur búið stjórnmálaflokkunum
— einskonar ffísvæði þar sem engum kemur við hvaðan pen-
ingamir koma eða hvert þeir fara.
Þótt rökréttasta leiðin til að frelsa fjármuni almennings í
Landsbankanum og öðrum peningastofnunum undan stjórn-
málamönnunum sé að selja bankann væri ef til vill athugandi að
kanna aðra lausn á meðan pólitíkusamir eru að sætta sig við þá
staðreynd að þeir eiga þessa peninga ekki heldur ber þeim að
gæta þeirra. Það væri athugandi að setja stjórnmálaflokkana í
skattrannsókn og setja þeim stífar reglur um bókhald og með-
ferð fjármuna. Einnig að leggja á þá upplýsingaskyldu um eigin
fjármál.
Þetta kynni að leiða til þess að þeir fulltrúar flokkanna, sem
veljast til að gæta fjármuna almennings í peningastofnunum,
hefðu í það minnsta komist í kynni við bókhald og helstu siða-
reglur í viðskiptum áður en þeir færu að ráðstafa tugum og
hundruðum milljarða.
BLAÐAMENN Bergljót Friðriksdóttir, Friðrik Þór Guðmundsson,
Guðrún Kristjánsdóttir, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður,
Jónas Sigurgeirsson, Jim Smart Ijósmyndari, Karl Th. Birgisson,
Kristán Þór Árnason myndvinnslumaður, Sigríður H. Gunnarsdóttir
prófarkalesari, Telma L. Tómasson.
PENNAR Stjórnmál: Árni Páll Árnason, Einar Karl Haraldsson,
Guðmundur Einarsson, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hreinn Loftsson, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson,
Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Össur Skarphéðinsson.
Listir: Gunnar Árnason, myndlist, Gunnat Lárus Hjálmarsson popp,
Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Martin Regal leiklist.
Teikningar: Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrot: PRESSAN
Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
STJÓRNMÁL
Pólitískar amöbur
Stjórnmálaflokkar eru lífseig-
ar skepnur. Þeir minna um
margt á tvær ólíkar dýrategund-
ir, amöbuna og kameljónið,
sem hafa einstaka hæfileika til
að breyta sér eftir umhverfinu.
Kameljónið skiptir um lit til að
falla betur inn í landslagið en
amaban er öllu útsjónarsamari
— hún hreinlega breytir um
lögun.
Hálærðir spekingar í pólitísk-
um fræðum hafa verið ólatir við
að stíga fram á sviðið og spá
hinu úr sér gengna íslenska
flokkakerfi pólitískum heims-
endi, en jafnoft hefur framvind-
an gefið þeim langt nef. Þegar
tíðarandinn breytist, og almátt-
ugum sýnist runninn upp dagur
til þess að skapa nýja flokka, þá
smita breytingarnar undraskjótt
inn í gömlu flokkana; nýtt fólk
og nýjar hugmyndir breyta
þeim innan frá í takt við tím-
ann. Að þessu leyti minna þeir
ef til vill á þriðju tegundina, lax-
inn, en þegar straumar breytast
í umhverfinu kallar það fram ný
einkenni í stofninum.
A sínum tíma kom Kvenna-
listinn eins og sprengja inn í ís-
lenskt stjórnmálalíf, brynjaður
ferskum hugmyndum og nýj-
um starfsaðferðum. Tilvist hans
var svar við ákveðnum þörfum,
sem gömlu flokkarnir full-
nægðu ekki. Þegar hann stóð á
hátindi náði hann því í heilt
sumar að vera stærsti flokkur-
inn í þó nokkrum skoðana-
könnunum. Flokkakerfið náði
hins vegar vopnum sínum;
gamli stabbinn tók upp hug-
myndir og að nokkru marki
starfsaðferðir Kvennalistans
(amk. í orði) og atlagan að
flokkakerfinu fjaraði út. Eftir
stendur tvennt: konum hefur
fjölgað verulega í forystusveit-
um flokkanna, en Kvennalist-
inn hefur hins vegar gamlast
ótrúlega hratt. Málflutningur
hans og starfsaðferðir skera sig
ekki lengur frá öðrum, hefð-
bundnum stjórnmálahreyfing-
um; það er komið kal í grasrót-
ina og í stað valddreifingar er
hinn sterki leiðtogi kominn
fram á sjónarsviðið. Samstaðan
er rofín, einsog kom glöggt
fram í mikiivægum atkvæða-
greiðslum um evrópska efna-
hagssvæðið og í síðustu viku
um björgun Landsbankans.
Sundurlyndi og harðskeytt
valdabarátta setur nú mark sitt
á Kvennalistann rétt eins og ná-
grannasveitirnar, eins og nýleg
úttekt Heimsmyndar staðfesti.
Alþýðubandalagið er sömu-
leiðis í hraðstígri breytingu.
Atökin milli gæslumanna hinn-
ar kommúnísku arfleiðar og
hugmyndafræði Birtingar settu
í gang tvennskonar uppgjör:
annars vegar hið hljóðláta sem
fram fór í hugum liðsforingj-
anna og hins vegar það, sem
enn á sér stað með löngum hlé-
um á hösluðum velli flokksins.
Svo missti auðvitað gamla liðið
glæpinn þegar marxisminn fór í
hundana, og það hefur enn
hraðað för þríeykisins Svavars,
Hjörleifs og Steingríms Jóhanns
inn í nútíðina. Hver hefði trúað
því fyrir nokkrum misserum,
að félagi Svavar ætti eftir að
koma fram með hugmyndir,
sem hugsaðar út í gegn hljóta að
skoðast sem enn einn nagiinn í
líkkistu skylduaðildar að verka-
lýðsfélögum?
Innan Alþýðubándalagsins er
það líka að gerast án þess að
nokkur taki eftir nema vitorðs-
mennirnir, að flokkurinn er
kominn í farveg mildrar þjóð-
erniskenndar þar sem mest
áhersla er lögð á málefni, sem
varða hag landsbyggðar. Gegn
þessum straumi nær Ólafur
Ragnar ekki að róa; Hann missti
„Stjórnmálaflokkar eru lífseigar skepnur.
Þeir minna um margt á tvcer ólíkar dýra-
tegundir, amöbuna ogkameljónið, sem
hafa einstaka hœfileika til að breyta sér
eftir umhverfinu. Kameljónið skiptir um
lit til aðfalla betur inn í landslagið en
amaban er öllu útsjónarsamari — hún
hreinlega breytir um lögun. “
trúnað Birtingar í EES-málinu
og vandséð hvar hann ætlar að
finna galeiðuþræla til að breyta
för skútunnar af þeirri leið sem
Steingrímur Jóhann og hollvinir
hafa markað. En Steingrímur er
hinn smurði leiðtogi þríeykis-
ins, honum hefur eflst ásmegin
meðan Ólafur Ragnar er að
verða konungur á kálfskinni.
Þegar Steingrímur verður for-
maður Alþýðubandalagsins er
umbreytingu þess yfir í mildan
landsbyggðarflokk næstum lok-
ið.
Framsóknarflokkurinn er
líka í breytingarfasa. Hann hef-
ur hægt og hægt verið að tosa
sjálfum sér inn í samtímann og
tekist það vel. Áherslur hans
munu breytast verulega þegar
Halldór Ásgrímsson sest í sæti
formanns, — ekki síst ef hann
kýs um leið að flytja sig á suð-
vesturhornið. Innan Framsókn-
ar er ungt fólk að sækja fram,
það færir með sér nýjar hug-
myndir, og hæfileiki flokka til
að breyta um ásýnd með tiltölu-
lega hröðum hætti sést ef til vill
hvergi betur nú um stundir en
einmitt hjá gömlu mad-
dömunni. öfugt við Kvennalist-
ann er hún að yngjast.
Alþýðuflokkurinn? Þar varð
ákveðin áhersiubreyting árið
1987 sem leiddi um síðir til nú-
verandi stjórnarsamstarfs. í
Hafnarfirði býr ungur og vaskur
bæjarstjóri, sem vill breyta ís-
lenskum stjórnmálum. Kannski
hann byrji á Alþýðuflokkn-
um...__________________________
Höfundur er þingflokks-
formaður Alþýðuflokksins.
ALIT
HRAFN
MAGNÚSSON
MAGNUSL.
SVEINSSON
davIð scheving
THORSTEINSSON
HALLDÓR
BJÖRNSSON
ÞÓRARINN V.
ÞÓRARINSSON
Eftirlaunasjóðirforstjóranna
Hrafri Magnússon, fram-
kvæmdastjóri Sambands al-
mennra lífeyrissjóða: „Effir-
launasamningar starfsmanna
geta verið eðlilegur þáttur í
starfskjörum launafólks, ef
slíkir samningar íþyngja ekki
fjárhagslega hinum daglega
rekstri fyrirtækisins, og svo
þarf tryggingafræðilegt mat að
liggja til grundvallar. Þá þarf að
sjálfsögðu að leggja til hliðar
greiðslur, sem nemur hinum
árlegu skuldbindingum. Eðli-
legt væri að slfkt fjármagn væri
bundið í öruggum skuldabréf-
um utan fyrirtækis, ffekar en í
rekstri þess. Lífeyrissjóðir hafa
að ósekju dregist inn í umræð-
ur um eftirlaunasamninga yfir-
manna SÍS. Gagnvart lífeyris-
sjóðum á samningssviði ASÍ
eru allir sjóðfélagar jafnrétthá-
ir. Eftirlaunasamningar, sem
gerðir kunna að vera við ein-
staka starfsmenn fýrirtækja,
rýra á engan hátt réttindi ann-
arra sjóðfélaga og eru fýrir utan
verksvið sjóðanna."
Magnús L. Sveinsson, for-
maður VR: „Það kæmi mér
ekki á óvart að þarna væri
einkageirinn að tryggja æðstu
mönnum sínum samskonar
réttindi og tíðkast hafa hjá op-
inberum starfsmönnum, ekki
síst æðstu embættismönnum
ríkisins. Þarna er á ferðinni
hróplegt misræmi milli þeirra
sem búa við slík réttindi og
hinna sem búa við lífeyrisrétt-
inn í almenna kerfinu. Það er
óvíðar meira óréttlæti en í líf-
eynsmáluhum og þá geri ég
ekld miki»n greinarmun á því
hvað forstjórum og opinberum
embættismönnum býðst.“
Davíð Scheving Thor-
steinsson, forstjóri Sólar:
„Ranglætið í lífeyrismálum á
íslandi, eftir því hjá hvers kon-
ar vinnuveitanda menn hafa
unnið, hjá hinu opinbera eða
hjá einkageiranum, er og hefur
lengi verið hið mesta ranglæti
sem hér hefur viðgengist. Án
þess að mér sé sérstaklega
kunnugt um þessa sérstöku eft-
irlaunasamninga þá held ég að
þar hafi fyrirtæki verið að
reyna að sjá til þess að viðkom-
andi sætu við sama borð og
ýmsir opinberir starfsmenn.“
Halldór Björnsson, fram-
kvæmdastjóri Dagsbrúnar:
„Þetta sýnir og undirstrikar
misréttið milli hins almenna
lífeyrisþega og hinria sem geta
nánast samið við sjálfa sig. Líf-
eyriskerfið er nægilega óréttlátt
fyrir án þess að svona nokkuð
fái að líðast, að menn geti nán-
ast samið við sjálfa sig um við-
bótarlífeyri ofan á hinn al-
menna lífeyri. Þetta er kannski
löglegt, en siðlaust er það, eins
og Vilmundur heitinn sagði.
Gjarnan mættu menn fá betri
lífeyri en nú er, en þetta er allt
annars konar mál.“
Fjölmargir forstjórar og
aðrir æðstu yfírmenn stór-
fyrirtækja hafa gert sér-
staka starfslokasamninga
sem tryggja þeim eftir-
launaréttindi langtum-
fram það sem gengur og
gerist.
Þórarinn V. Þórarinsson,
framkvæmdastjóri VSÍ:
„Þessar effirlaunaskuldbind-
ingar eru af sama toga og
skuldbindingarnar gagnvart
þingmönnum, ráðherrum,
bankastjórum og reyndar ríkis-
starfsmönnum almennt; þær
eru að mínu mati rangar í eðli
sínu og hættulegar, því það er
rangt að lofa greiðslum af síðari
tíma tekjum án þess að gera
ráð fyrir því þegar til þess er
stofnað. Það er þá eðlilegra að
gera ráð fyrir þessu strax með
greiðslu iðgjalds, frekar en að
gefa út óútfylltan tékka á ffam-
tíðina. Stærsta dæmið í þessu
er hjá ríkinu þar sem búið er að
lofa k'feyri upp á tugi milljarða
án þess að iðgjöld og eignir
standi á móti.“