Pressan - 25.03.1993, Blaðsíða 20

FJOLDAMORÐ
20 PRESSAN
Fimmtudagurinn 25. mars 1993
Maður vikunnar
Jacques Chirac
Gamanið er rétt
að byrja
Frönsku þingkosningarnar
um helgina eru fyrirboði mikilla
láta í frönskum stjórnmálum,
enda voru þær aðeins byrjunin á
kosningabaráttu jacques Chir-
ac, leiðtoga gaullista. Nú setur
hann markið á forsetakosningar
1995, en þá lætur Franqois
Mitterrand af embætti, ef ekki
fyrr sakir heilsubrests. Tíminn
fram að þeim verður átakamik-
ffl.
Chirac hefur ástæðu til að
fagna. Ekki endilega vegna þess
hversu mörg atkvæði hægri-
menn fengu í kosningunum;
þeir fengu sömu fjörutíu pró-
.sentin og árið 1981, þegar Sósíal-
istaflokkurinn fékk meirihluta í
þinginu. Hitt er meira virði, að
franskir kjósendur höfnuðu nú
afdráttarlaust sósíalistum og
sósíalisma Mitterrands. Það er
mikilvægt veganesti fyrir for-
setakosningarnar og komandi
stjórnartíð.
Chirac er hægrimaður af
gamla skólanum: maður laga og
reglu, þjóðeraissinni í anda de
Gaulles, talsmaður heíðbundins
landbúnaðar og sögulegs hlut-
verks Frakklands sem stórveldis
í Evrópu. Hann vill „ná gamla
landinu aftur“ úr höndum sósí-
alista sem hann segir hafa grafið
undan frönsku samfélagi með
l(tt heftri fríverslun, atvinnuleysi,
innflutningi vinnuafls og veikri
varnarstefnu. Þessum stjórnar-
háttum segist hann ætla að
breyta, hvort sem Mitterrand
situr áfram í embætti eða ekki.
Það eru ekki endilega góðar
fréttir fyrir nágranna Frakka í
Evrópu. Chirac hefur til dæmis
þegar lýst yfir að hann telji sig
ekki bundinn af GATT-sam-
komulaginu þar sem loks náðist
niðurstaða fyrir nokkrum mán-
uðum eftir erfiðismuni. Þar var
gætt hagsmuna Bandaríkja-
manna en ekki Frakka, segir
hann, og segist ekki hræddur við
átök, hvorki við Bandaríkin né
Evrópubandalagið. Eins og flest-
ir Frakkar lítur Chirac á bænda-
stéttina sem ímynd og grundvöll
franskrar menningar og sögu,
atvinnugrein sem beri að vernda
fram í rauðan dauðann. Það
býður upp á hörð átök í alþjóða-
viðskiptum og voru þó flestir
búnir að fá nóg af vemdarstefn-
unni sem Frakkar hafa fylgt
hingað til.
Þessar skoðanir og aðrar
bjóða líka upp á átök við Mitt-
errand. Þeir Chirac eru svo sem
ekki ókunnugir; Chirac varð for-
sætisráðherra Mitterrands árið
„En gamli refurinn
Mitterrand hefur áð-
ur sýnt að hann gefur
sig ekkifyrr en ífulla
hnefana. Þess vegna
má búast við að
franska þjóðarskút-
an logi stafnanna á
milli í deilum nœstu
tvö árin. Vestur-
landabúar mega
prísa sigsœla eftekst
að halda þeim innan
landamœranna. “
1986, þegar Frakkar fengu fyrst
yfir sig „sambýli" hægri- og
vinstrimanna í ríkisstjórn. Chir-
ac hefur sagst ekki vilja verða
forsætisráðherra aftur, en mun
stýra flokki gaullista, Rassemble-
ment pour la République, úr
þingsæti sínu og undirbúa jarð-
veginn fyrir forsetakosningam-
ar. Franska stjórnarskráin skil-
greinir mjög óljóst valdskiptingu
milli forseta og ríkisstjórnar og
Chirac mun væntanlega nota öll
tækifæri til að snúa hnífnum í
sárinu sem kjósendur veittu
Mitterrand um helgina. En
gamli refúrinn Mitterrand hefúr
áður sýnt að hann gefur sig ekki
fyrr en í fulla hnefana. Þess
vegna má búast við að franska
þjóðarskútan logi stafnanna á
milli í deilum næstu tvö árin.
Vesturlandabúar mega prísa sig
sæla ef tekst að halda þeim inn-
an landamæranna.
3í|ic SSitncS
Kennedyfer til Dyflinnar
Clinton forseti hefur skipað Jean Kennedy Smith sendiherra
Bandaríkjanna á írlandi, þrjátíu árum eftir að bróðir hennar kom
þangað í heimsókn sem forseti. Það er írskum þjóðernissinnum
gleðiefni að hún skuli nú snúa til ættlands forfeðra sinna, enda hafa
þeir aldrei efast um stuðning Kennedy-ættflokksins við málstað
sinn. Það verður hins vegar að vona að frú Smith veiti málstað
Breta ekki minni athygli en hinum írska, sérstaklega þegar haft er í
huga að hún er einnig dóttir fyrrum sendiherra Bandaríkjanna í
Lundúnum (þótt hann hafi reyndar verið með ógeðfelldari mönn-
um sem gegnt hafa því embætti).
» Frú Smith ætti að ýta af krafti undir yfirstandandi sáttatilraunir.
Fyrstu skilaboð hennar til Clinton forseta ættu að vera að senda
ekki sérstakan friðarstilli til Norður- írlands. Þess í stað gæti hann
sent sendinefnd til að afla sér upplýsinga sem mættu verða honum
til skilningsauka um hversu flókið ástandið er. Allt annað og meira
kæmi frlandi að engu gagni og því síður sambandi Bandaríkjanna
og Bretlands.
„Skepnan frá Rostov" misnotaði fórnarlömb sín, skarafþeim
útlimi og lagði sár líkamsparta til munns.
FJÖLDAMORÐINGINN CHIKATILO Var vel varinn írimlabúri við réttarhöldin.
Mesta nautnin
að limlesta börn
Sovéski fjöldamorð-
inginn Chikatilo var
dæmdur til dauða fyr-
ir52morð.Yfírvöld
héldu voðaverkunum
leyndum í mörg ár,
enda var litið á slíkan
óskapnað sem af-
sprengi amerískrar
menningarogþar
með hneisu fyrir Sov-
étríkin.
Mikil fagnaðarlæti brutust út
í Rostov í Sovétríkjunum síð-
asta vor þegar kennarinn Andr-
ei Romanovic Chikatilo, 56 ára
fjölskyldufaðir og afi, var
dæmdur til dauða fyrir hvorki
meira né minna en 52 morð.
Ráðgátan um illmennið, sem
haldið hafði íbúum Rostov og
nágrennis í heljargreipum í
fjöldamörg ár, var loksins leyst
og þjóðin gat varpað öndinni
léttar. Morðinginn hafði fyrst
látið á sér kræla tólf árum áður,
en lét til skarar skríða 1984 og
tókst þá að myrða tugi manna
án þess að hann næðíst. Sagan
endurtók sig 1990 og áður en
lögregluyfirvöldum tókst loks
að hafa hendur í hári hans hafði
honum tekist að myrða á sjötta
tug manna.
Fórnarlömb Chikatilos voru
bæði börn og fúllorðnir, konur
og karlar. Hann notaði tækifær-
ið þegar hann ferðaðist einn á
vegum vinnu sinnar hjá eim-
reiðaverksmiðju nokkurri, en
árin sem hann gekk berserks-
gang voru ferðir hans til
Moskvu, Úkraínu, Síberíu og
Tashkent mjög tíðar. Hann
hafði lag á að koma sér í mjúk-
inn hjá fórnarlömbum sínum,
lokkaði þau á afvikna staði úti í
skógi og misþyrmdi þeim á
hroðalegan hátt. Aðfarirnar
voru hrikalega grimmilegar. Þó
þjáðist enginn eins mikið og
varnarlaus börnin, sem voru
eftirlætisfórnarlömb hans.
Chikatilo naut þess að finna til
fullkomins valds yfir börnum,
binda hendur þeirra og mis-
þyrma þeim hrottalega á meðan
þau voru enn með lífsmarki.
Beit getnaðarliminn
af fórnarlömbunum
Drápsaðferðir Chikatilos
voru með ólíkindum og öll líkin
hræðilega illa útleikin. Há-
punkturinn var kynferðisleg
fúllnæging, sem hann fékk við
að horfa á fórnarlömbin engjast
um af kvöldum. Þegar konur og
eldri drengir áttu í hlut hafði
hann fyrir venju að höggva búk
þeirra í sundur með exi eftir að
þau voru látin, eða jafnvel í
dauðateygjunum á meðan þeim
blæddi hægt út. Chikatilo stakk
augun úr mörgum fórnarlamba
sinna eftir að hafa myrt þau.
Börnin máttu þó mörg hver
þola þær limlestingar, áður en
þau létust. Flest þeirra voru í
losti þegar þau létust og svipur-
inn á andliti þeirra bar ekki vott
um sársauka, heldur fuflkomið
skilningsleysi.
Afbrigðilegt kynlíf var Chika-
tilo efst í huga og því beindist öll
hans athygli að kynfærum fórn-
arlambanna. Hann notaði egg-
voprí til að skera í eistu, getnað-
arlimi, leggöng, eggjastokka og
síðast en ekki síst leg, sem hann
hafði fýrir venju að ráðast að. Þá
hafði hann bitið getnaðarliminn
af nokkrum mannanna sem
hann myrti. Greinilegt var að
Chikatilo hafði í nokkrum til-
vikum kveikt varðeld, þar sem
hann framdi ódæðisverknaði
sína.
Við yfirheyrslur fyrir rétti
þverneitaði Chikatilo að hafa
lagt fórnarlömb sín sér til
munns, en dómararnir skelltu
við skollaeyrum. Ekki síst eftir
að eiginkona hans viðurkenndi,
að maður hennar hefði oft
pakkað niður skaftpotti þegar
hann lagðist í ferðir, en það
hafði vakið sérstaka furðu
hennar þar sem hann kunni
ekki einu sinni að sjóða vatn.
Eða þóttist að minnsta kosti
ekki kunna það. Morðin voru
að stærstum hluta framin í
Rostov, en þó fundust nokkur
líkanna í fimm nærliggjandi
héruðum sem Chikatilo hafði
ferðast til vegna vinnu sinnar.
Ömurlea æska
markaði djúp spor
Chikatilo fæddist 1936 í smá-
borg í Úkraínu. Mikil fjöl-
skyldusorg skyggði á alla hans
æsku og reynsla sem hann varð
fyrir ungur markaði djúp spor í
sálarvitund hans. Við yfir-
heyrslur í fangelsinu komust
sálfræðingar að því, að Chika-
tilo varð í æsku vitni að skelfi-
legum atburðum sem stóðu
honum enn ljóslifandi fyrir
hugskotssjónum. Barnungur
heyrði hann talað um látinn
bróður sinn, sem var fórnar-
lamb „mannæta"; misindis-
manna sem lokkuðu hann inn í
skóg og limlestu hann.
Chikatilo komst snemma í
kynni við fátækt og hungurs-
neyð og varð ungur vitni að
hroðalegum manndrápum.
Hann mundi ljóslega eftir her-
setu Þjóðverja og sá sundurtætt
lík liggja eins og hráviði um all-
ar götur. Þó voru „myrtu börn-
in“ honum sérstaklega minnis-
stæð. Litla systir hans, átta ár-
um yngri, þjáðist af ólæknandi
vöðvarýrnun sem olli því meðal
annars að endaþarmurinn tofldi
illa á sínum stað. Hann fylltist
hatri á systur sinni, sem var sí-
fellt til trafala og fékk alla athygli
foreldra þeirra. Sú æskumynd
sem var hvað fastast greipt í vit-
und hans var því myndin af
systur hans sjúkri og áhyggju-
fullri móðurinni, sem fylgdi
dótturinni hvert fótmál og gætti
þess að endaþarmurinn væri til
friðs.
Vanlíðan Chikatilos ágerðist
á gelgjuskeiðinu, þegar hann
uppgötvaði að honum reis ekki
hold. Getuleysið olli mikilli
minnimáttarkennd sem hann
þjáðist af alla ævi og varð til
þess að hann fékk afbrigðilegt
kynlíf á heilann. Hann fylltist
ranghugmyndum um sjálfan sig
og aðra og hætti með öllu að
geta gert greinarmun á draumi
og veruleika. Afbrigðilegheitin
færðust stöðugt í aukana með
árunum uns hann lét til skarar
skríða og fór að misnota fólk og
myrða. Chikatilo starfaði í mörg
ár sem barnakennari. Honum
tókst þó ekki að dylja afbrigði-
legar hvatir sínar og það kostaði
hann margsinnis vinnuna.
Áreitti kornunga
nemendur sína
Chikatilo var fyrst sagt upp
störfúm 1972, eftir að hafa áreitt
tvær stúlkur úr nemendahópi
sínum. Sama gerðist með stöðu
hans við heimavistarskóla, sem
hann missti eftir að upp komast
að hann hafði oftsinnis laumast
inn í svefskálana að næturlagi
og leitað á yngstu drengina. Eft-
ir þetta skipti Chikatilo oft um
vinnu, enda kom hann sér alls
staðar út úr húsi. Hann þótti
feiminn og litlaus, óræður og
undarlegur í hegðun. Hann
hafði þó mikið dálæti á bömum
og hafði lag á að ná athygli
þeirra, sem kom sér ákaflega vel
fyrir hann þegar hann var i
morðhugleiðingum.
Chikatilo hafði ímugust á of-
beldi í myndum og var oft að
yfirliði kominn þegar hann sá
blóð á skjánum. Hann hafði of-
stækiskenndan áhuga á stjórn-
málum, einkum þó smávægi-
legum málum sem fæstir aðrir
gáfú einhvern gaum. Samband
hans við eiginkonu sína var allt
mjög einkennilegt og frá 1984
þverneitaði hann að sænga með
henni. Síðustu tvö árin áður en
hann var handtekinn bað
Chikatilo nágranna sfna ítrekað
um að mæla með góðum lækn-
um við sig, sem gætu læknað
hann af „veikindum“, sem hann
þó fékkst aldrei til að útskýra
nánar. Líklegt er að þar hafi
hann haft getuleysi sitt í huga,
sem hrjáði hann allt hans líf.
Yfirvöld héldu
fjöldamorðun um
feyndum
Fjöldamorðin í Rostov og ná-
grenni komu ákaflega illa við
sovésk yfirvöld, enda litu þau
svo á að slíkir atburðir ein-
kenndu aðeins hnignandi
menningu hins vestræna heims,
einkum Ameríku, og slíkt „gæti
ekki gerst“ í Sovétríkjunum. í
stað þess að hefja hávaðasama
leit að morðingjanum var farið
með málið eins og hneyksli.
Fjöldamorðunum skyldi haldið
leyndum og því var allt gert til
að erlendir fjölmiðlar kæmust
ekki á snoðir um þau. Hjá því
varð þó ekki komist þegar loks
tókst að hafa hendur í hári
morðingjans og harmsaga hans
var dregin fram í dagsljósið.
Leitin að fjöldamorðingjan-
um hafði verið umfangsmikfl og
löng og margir voru handteknir
í tengslum við hana. Þeirra á
meðal var Chikatilo sjálfur og
ekki einu sinni heldur tvisvar. í
bæði skiptin skorti þó sönnun-