Morgunblaðið - 15.05.2004, Blaðsíða 55

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. MAÍ 2004 55
Fréttasíminn
904 1100
Í GREINUM mínum undan-
farið tel ég mig hafa sýnt að enga
brýna nauðsyn ber til að sam-
þykkja fyrirliggjandi fjölmiðla-
frumvarp á þessu þingi. Undir-
búningi þess er áfátt og með því
að gefa sér nægan tíma má hugs-
anlega ná þverpólitískri sátt um
vandaða rammalöggjöf, sem nái
yfir fjölmiðlamarkaðinn í heild.
Engin þörf er á að kynda nú
meira heiftarbál en sést hefur
síðan í þingrofinu 1931, og draga
mun á eftir sér langa pólitíska
vígaslóð. Hér gætu orðið skil
milli þings og þjóðar þar sem
naumur meirihluti þings gengi
gegn vilja 70–80% þjóðarinnar
eins og skoðanakannanir benda
til í dag. Kannanir sýna líka að
a.m.k. 70% þjóðarinnar telja mál-
skotsrétt forseta virkan. Slík skil
milli þings og þjóðar beinlínis
æpa á að málskotsrétti sé beitt.
Sé ekkert að gert blasir við
dýpsta stjórnarfarskreppa lýð-
veldisins hingað til, sbr. opnu
Morgunblaðsins í gær og greinar
Steingríms Hermannssonar og
Birgis Guðmundssonar í Frétta-
blaðinu.
Hvaða lausnir eru til?
Forsætisráðherra gæti brotið
odd af oflæti sínu og dregið frum-
varpið til baka á þeim forsendum,
að með því að gefa því góðan tíma
mætti bæta það og ná um það
víðtækri sátt.
Að öðrum kosti væri nóg að
tveir stjórnarþingmenn skærust
úr leik og neituðu að greiða frum-
varpinu atkvæði.
Þriðji kosturinn er að Ólafur
Ragnar Grímsson skrifaði undir
það grátandi eins og Árni Odds-
son undir einveldisyfirlýsinguna
forðum. Með því væri málskots-
ákvæðið endanlega óvirkt og yrði
afnumið með stjórnarskrárbreyt-
ingu. Gæti forsetinn gengið til
kosninga þannig með skottið á
milli lappanna?
Ef forsetinn neitar
að staðfesta
Gefum okkur að forsetinn neiti
að staðfesta lögin, en forsætis- og
dómsmálaráðherra viðurkenni
ekki að 26. grein stjórnarskrár-
innar sé virk og að forseti geti
framkvæmt stjórnarathöfn án at-
beina ráðherra. Þeir neiti að
leggja málið undir þjóðarat-
kvæði. Er þá hægt að birta lögin
í Stjórnartíðindum? Geta lögin
orðið virk án staðfestingar for-
seta?
Væntanlega mundu þeir, sem
lögin bitna á, neita því og ann-
aðhvort hunsa þau eða leita úr-
skurðar dómstóla. Á meðan ríkti
langt óvissuferli.
Ef forsetinn neitar að stað-
festa, og stjórnarherrarnir
ákveða að telja ákvæðið virkt og
undirbúa þjóðaratkvæði „svo
fljótt sem kostur er“, blasir við
að framundan eru forsetakosn-
ingar, og sjálfgert að leggja
frumvarpið til samþykktar eða
synjunar þjóðarinnar jafnframt
þeim.
Hingað til hafa kosningar um
sitjandi forseta þýtt dræma
kosningaþátttöku, svo að jaðrað
hefur við þjóðarskömm. Miðað
við stöðu skoðanakannana í dag
mætti gera ráð fyrir dúndrandi
þátttöku, frumvarpið yrði kolfellt
og Ólafur kosinn með sannfær-
andi meirihluta. Ekki geðfellt
þeim sem hamrað hafa á að nú
hafi hann bara 40% atkvæða bak
við sig. Hver yrði staða forsætis-
ráðherra og ríkisstjórnarinnar
þá? Yrði hann ekki að segja af
sér í kjölfar slíks vantrausts?
Segjum sem svo að fjölmiðla-
lögin hlytu samþykki þjóðarinnar
en jafnframt fengi Ólafur nýtt
umboð til fjögurra ára. Hver
væri staða forsetans þá? Ríkis-
stjórn og fjárveitingavald alþing-
is gætu þá sett honum stólinn
fyrir dyrnar og hann sæti þá sem
hornreka á Bessastöðum a.m.k.
út valdatíma ríkisstjórnarinnar.
Þingrof og nýjar kosningar
Ein breytan enn væri sú, að for-
sætisráðherra ryfi þing og boðaði
til nýrra kosninga „svo fljótt sem
kostur er“ eftir forsetakosningar
og efndi jafnframt því til þjóð-
aratkvæðagreiðslu um frumvarp-
ið á þeim forsendum að þar ætti
slík atkvæðagreiðsla betur heima
en samhliða forsetakosningum,
þar sem um pólitískt deilumál
væri að ræða. Í þeim kosningum
yrði allt lagt undir: Hlutur for-
seta í stjórnskipaninni (þ.e. kenn-
ing Hannesar Hólmsteins um að
leggja embættið niður og fela það
forseta þingsins), fjölmiðlafrum-
varpið sjálft og umsvif Baugs og
Bónusfeðga í viðskiptalífinu (og
þá væntanlega umsvif annarra
viðskiptablokka líka). Svo gæti
viljað til að í miðri þeirri kosn-
ingabaráttu kæmu niðurstöður
rannsóknar ríkislögreglustjóra á
meintu misferli Baugs. Slíkar
kosningar gætu snúist upp í
subbulegri leðjuslag en sést hef-
ur hingað til á hinum pólitíska
vettvangi hér á landi.
Hleypið gufunni út
Allt ber að sama brunni. Það yrði
stigið mikið ógæfuspor með því
að hleypa þessu frumvarpi í
gegn. Forsætisráðherra er skyn-
samur maður þegar skapsmun-
irnir eru í jafnvægi. Ég skora á
hann að slíðra sverðið í tæka tíð
og taka frumvarpið til baka. Að
öðrum kosti hlýtur að mega finna
tvo, þrjá skynsama, velviljaða og
sanngjarna menn í stjórnarlið-
inu, sem taka það á sig að stöðva
frumvarpið. Hleypið út gufunni
áður en öryggisventillinn spring-
ur. Eins og allt er í pottinn búið
get ég ekki farið fram á það við
forsetann að hann leysi málið
með því að skrifa undir – þótt
grátandi væri. Með það veganesti
gæti hann ekki gengið til kosn-
inga að nokkrum vikum liðnum.
Með þessu hyggst ég láta lokið
greinaskrifum um þessi mál,
nema sérstök tilefni gefist til.
Þegar leiðir
þings og
þjóðar skilur
Höfundur er blaðamaður.
Ólafur Hannibalsson
SMS tónar og tákn
FLESTUM okkar er í fersku
minni þegar stjórnmálamenn voru
í stjórnum bankaráða
og í stjórnum hinna
ýmsu fyrirtækja á Ís-
landi. Með öðrum
orðum stjórnmálalíf
og viðskipti voru
samofin. Bankar voru
þá í eigu ríkisins sem
og fjöldinn allur af
fyrirtækjum.
Ríkisstjórn Davíðs
Oddssonar gjör-
breytti þessari skipan
og aðskildi stjórnmál
frá viðskiptalífi.
Bankar og fyr-
irtæki hins opinbera voru einka-
vædd og frelsi í viðskiptum inn-
leitt á Íslandi. Í stað þess að
stjórnmálmenn dreymdi um að
verða bankastjórar einbeittu þeir
sér að stjórnmálum. Árangurinn
lét ekki á sér standa. Atvinnulífið
hefur blómstrað og þó sérstaklega
viðskiptalífið hér á landi svo eftir
er tekið víða um lönd. Kaupmáttur
launa hefur stórlega
vaxið hin síðari ár.
Fjölmiðlar, stund-
um kallaðir fjórða
valdið, hafa flutt
landsmönnum eðilegar
fréttir af gangi mála.
Nú bregður svo við
eftir þessa farsælu
skipan mála, það er að
segja aðskilnað
stjórnmála og fjár-
málalífs, að við-
skiptajöfrar eru farnir
að seilast inn á svið
stjórnmála.
Baugsveldið hefur gert afar
góða hluti með því að lækka verð
til neytenda hér á landi. Fyrir það
á að þakka.
Sem viðskiptablokk hefur Baug-
ur staðið sig afburða vel – þangað
til að Baugur fer að kaupa upp
fjölmiðla. Baugur er markaðs-
ráðandi fyrirtæki á dagvörumark-
aði hér á landi, sem slíkt hefur
Baugur mikil áhrif á daglegt líf
landsmanna. Til þess að lýðræði
sé virkt á Íslandi mega markaðs-
ráðandi aðilar ekki vera ráðandi
yfir fjölmiðlum.
Viðskiptalífið á að vera aðskilið
frá stjórnmálum eins og rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar aðskildi
stjórnmál frá viðskiptalífinu.
Stjórnmálin út úr viðskiptum,
viðskiptin inn í stjórnmálin?
Hilmar Viggósson skrifar
um stjórnmál og viðskipti ’Til þess að lýðræði sévirkt á Íslandi mega
markaðsráðandi aðilar
ekki vera ráðandi yfir
fjölmiðlum.‘
Hilmar Viggósson
Höfundur er fv. bankaútibússtjóri.