Heimilistíminn - 14.03.1974, Blaðsíða 45

© Þekktu barnið
Þeir höfundar leggja áherzlu á, að það
er ákaflega erfitt fyrir barn , sem fram
til þess hefur verið eitt, að eignast syst-
kini.
Þetta erifyrsta sinn, sem það kynnist
ungbarniog þeim vandamálum, sem slikt
hefur i för með sér. En hvaða vandamál
eru það:
Afbrýði og
samkeppni
011, sem felast i þessum tveimur orðum.
Þvi að nýtt systkini er kappinautur, sem
barnið getur haft góða ástæðu til afbrýði
gagnvart.
Það er barátta milli stærra barnsins og
þess litla, hvort stendur móðurinni nær,
og ósigur stærra barnsins getur leitt til
upngiafar. sektarkenndar og öryggis-
leysis, segir bandariskur sálfræðingur og
þetta er liklega eins hér heima.
„Barnið getur sýnt afbrýðina beint eða
óbeint. Það segir ef til vill aðeins, að þvi
finnist ekki gaman,að nýtt barn skuli vera
komið á heimilið. Stundum ræðst það á
litla barnið. Á hinn bóginn getur það lika
sýnt litla barninu allt of mikla umhyggju.
Stundum endurtekur hann si og æ við
foreldrana, að þeir verði að passa að
missa ekki litla barnið, stinga það ekki
með nælu, eða þess háttar.
Afbrýðissemin getur ennfremur komið
fram i þvi, að barnið vill ekki sofa, ekki
borða, eða það tekur upp á þvi að fara að
gera i buxurnar. Til er lika, að það vill
sífellt láta móður sina vera aðhjálpa sér
með eitthvað, einmitt þegar hún er önnum
kafin við að sinna litla barninu. Þetta
segja sálfræðingarnir.
Hver bjargar sér bezt?
Vissuð þið, aðhægt er að vissu marki að
sjá fyrir, hvernig börnin þroskast i sam-
bandi sinu við hvert annað?
Það er velþekkt álit, að einkabörn séu
eitthvað sérstakt og það er að vissu leyti
rétt. En það er oft svo mikill munur á
yngri og eldri systkinum, að undarlegt má
telja.
Rannsókn, sem gerð var við banda-
riskan háskóla, að visu fyrir nokkuð
löngu, leiddi i ljós, að elztu börnin áttu
auðveldast með að bjarga sér upp á eigin
spýtur — þau leggja allan sinn sóma i það.
Hin, sem eru aftar i röðinni, leita frekar
aðstoðar.
Svipuð rannsókn var gerð á afbrotum.
Hún tók til 707 fanga, og þar kom i ljós.að
elztu börnum er hættara við að fremja al-
varleg afbrot en hinum yngri. Þeim hætt-
ir hins vegar fremur til að vera félagar i
stærri glæpasamkomum.
Brezki sálfræðingurinn Joseph McNalIy
hefur gert eins konar yfirlit yfir börn,
eftir þvi hvar þau eru i röðinni af systkin-
unum:
Elzta barnið
Elzta barnið er hlýðnara, iðnara og
regusamara en yngri systkinin. Það
þroskast eins og gerist og gengur, en
verður oft „borgaralegra” i hugsun. Oft
er það duglegast i skólanum, ef til vill
vegna þess að það er, svo iðið og
metnaðargjarnt. Það hefur sterka
ábyrgðartilfinningu og vill hafa ábyrgð að
bera. Þess vegna er þvi hætt við að vilja
ráða yfir öðrum og elztu börn verða mjög
oft leiðtogar á einhverju sviði. Elztu börn
komast oft langt i lifinu, en ef til vill
öðlast það frama sinn vegna frekju
beinlinis og einstakrar tilhneigingar til
að finna til valds yfir öðrum.
Næstelzta
barnið
Þar sem elzta barnið á mikið undir
samúð foreldranna, er það næstelzta litið
gefið fyrir að gera þeim til hæfis. Það er
ekki eins duglegt i skólanum, langar ekk-
ert til að ráða öðrum, dreymir oft dag-
drauma og hefur gjarnan listræna hæfi-
leika. Samkvæmt skýrslum McNallys eru
fjölmargir rithöfundar, tónskáld og heim-
spekingar einmitt númer tvö af syst-.
kinunum. Annað barnið er gefið fyrir að
að vera dáldið örðuvisi en fjöldinn og
þroskast gjarnan i þá átt. Andstætt við
elzta systkinið, á það auðvelt með að
eignast vini. Það er ekki eins ráðrikt og
kærir sig ekki um að bera af á neinn hátt.
Reynslan sýnir, að stúlkur, sem eru
númer tvö, verða gjarnan hjúkrunar-
k'onur, félags- eða uppeldisfræðingar og
þess háttar.
Þriðja barnið
Þriðja barnið á erfiðara en það fyrsta.
Það á 2 eldri systkini og þarf að berjast
fyrir að láta taka eftir sér og verða
viðurkennt. Þetta barn er oft hrætt um að
vera óvelkomið og i mörgum tilfellum
gengur það með þá tilfinningu alla ævi.
Mörg börn númer þrjú verða einmana,
tortryggin og þjást af minnimáttarkennd
alla ævi. önnur styrkjast i baráttunni við
aö komast áfram og þroska á þann hátt
með sér viljastyrk og metnaðargirni.
Fjórða barnið —
og einbirnið
Einbirninu liður eins og þvi fyrsta, en
finnur til meiri ábyrgðar. Það finnur bet-
ur til skyldu sinnar, þar sem foreldrarnir
eiga ekki önnur börn, og finnst það þvi
þurfa að vera allt og gera allt. Þessi
tilfinning getur orðið svo þrúgandi, að
barnið brotni undan henni og verði of
viðkvæmt fyrir gagnrýni. Það á oft erfitt
með að afla sér vina og vera eins og til er
ætlazt af þvi. Mikið af þvi getur þó verið
ímyndum barnsins. Það er oft feimið, ein-
mana, upptekið af sjálfu sér og erfitt i
umgengni.
Fjórða barn i systkinahópi likist oft
einbirninu, vegna þess að það kemur
stundum langt á eftir systkinum sinum og
verður þvi meira eitt með foreldrunum.
Oft er það óskabarn, sem fæðist eftir
miklar bollaleggingar, einmitt þegar
foreldrarnir hafa nægan tima til að hugsa
um það.
Þekktu barnið þitt
Allt þetta hefur ekki aðeins þýðingu
fyrir uppeldis- og sálfræðinga. Það
hjálpar lika foreldrunum til að skilja
börn sin betur. Það getur verið svar við
þeirri spurningu, hvers vegna systkini
eru svo ólik. Þetta getur einnig sýnt fram
á mismunandi persónuleika, sem ekki
þýðir að reyna að breyta, þegar persóna
er mótuð.
Hins vegar er hægt með þessari vit-
neskju að koma i veg fyrir óheillaþróun.
Reyna að látaeinkabarnið ekki verða eins
einmana með þvi að setja það i leikskóla,
eins snemma og unnt er, eða fá önnur
börn til að koma. Eða að skilja, hvernig
elzta barnið hugsar, og reyna að minnka
ráðriki þess og metnaðargirni, sem siðar
gæti orðið þvi til skaða.
Reynið að koma i veg fyrir, að fyrsta
barninu finnist það útundan, þegar næsta
barn kemur. Eða að númer þrjú finnist
ekki rúm fyrir sig i fjölskyldunni, sem þvi
finnst vera heilsteypt fyrir. Endir.
— Af hverju ég gaf honum eitur? Nú ég
vildi ekki fá blóð á gólfteppið.
45