Heimilistíminn - 11.09.1975, Blaðsíða 6

má teljast mildi, að ekki urðu fleiri slys en
raun varð á.
t fyrstu urðu mörg slys. Verksmiðjur
Nóbels i Hamborg og Noregi sprungu i loft
upp. í Bandarikjunum gleymdi sprengi-
efnissölumaður tösku sinni með sýnis-
hornum i fatageymslu hótels og þegar
taskan var sett út á gangstétt i sólina,
sprakk hún og særði 18 manns og braut
allar rúður i grennd við Times Square.
Flutningaskip sprungu og hafnarverka-
menn, sem meðhöndluðu þetta óstýriláta
efni, týndu margir lifinu i sprenging-
um. Eitt af tilþrifamestu slysunum varð
i Colon i Panama, þar sem flutningaskip
sprakk og særði og banaði yfir 50 manns.
Við sprenginguna hrundi þakið á járn-
brautarstöð bæjarins og ipargir til viðbót-
ar létu lifið. Þegar hið brennandi skip var
dregið út á sjó, varð önnur og mun meiri
sprenging, sú mesta, sem nokkur mann-
eskja hefur augum litið, stóð i einu dag-
blaðinu þarna. Skipið, sem var hlaðið 70
kössum af nitroglycerini, sprakk i smá-
tætlur.
Otinn við þetta nýja og hættulega
sprengiefni, breiddist út um allan heim. 1
Frakklandi og Belgiu varðaði refsingu að
eiga nitroglycerin og i Bandarikjunum
var hægt að fá hvern þann sprengifram-
leiðanda, sem varð starfsmönnum sinum
að fjörtjóni, dæmdan fyrir morð og
hengja hann.
Alfred Nobel gerði sér grein fyrir, aö
gera þurfti nitroglycerinið öruggara til
fiutnings og meðhöndlunar. Það varð að
koma þvi einhvern veginn i fast form — en
hvernig? Lausn vandans fann hann dag
einn, þegar hann sá, hvernig nitroglycer-
in lak út úr geymi og hvarf niður i gljúpa
moldina.
Eftir margvislegar tilraunir komst
Nobelað raun um, að kisilgúr var ágætur.
Einn hluti kisilgúr og þrir hlutar nitrogly-
cerin varð að plastkenndum massa, sem
hægt var að móta i stengur og plötur.
Nobel gaf þessari nýju framleiðslu sinni
nafnið dýnamit og árið 1867 breytti hann
allri sprengiefnaframleiðslu sinni i dýna-
mitframleiðslu.
Dýnamitið gerði Alfred Nobel að einum
af auðugustu mönnum heims á fáum
árum. Sprengiefnaverksmiðjum hans
skaut upp hvarvetna og nafn hans var
Íákn ekki aðeins peningavalds, heldur
lika likamlegs valds.
í friösamiegum tilgangi
Við umsátrið um Paris árið 1871, var
dýnamitið notað i hernaðarlegum tilgangi
I fyrsta sinn. Þegar þýzka stórskotaliðið
skaut fyrstu dýnamitsprengjunum að
Montmartre, urðu Parisarbúar dauð-
skelfdir. Dómsdagur hlaut að vera kom-
inn. Þegar striðinu lauk, voru allir sam-
mála um, að þetta yröi siðasta striðið,
sem mannkynið upplifði. Hvaða þjóð
myndi þora að hefja nýtt strið, þegar allir
höfðu yfir þessu hættulega efni að ráða?
RUssneskir hryðjuverkamenn voru þeir
fyrstu, sem notuðu þetta nýja sprengiefni
til skemmdarverka. Tveimur dýnamit-
sprengjum var varpað á eftir keisaranum
og siðar að þýzka keisaranum og konungi
ítala. En þaö var þó friðsamleg notkun
dýnamitsins, sem skipti mestu máli.
Námufélög og byggingafyrirtæki um all-
an heim fóru að nota dýnamit. Nýjar
hafnir voru gerðar og vegir lagðir,
járnbrautir tóku að bruna um ófærar
slóðir með hraða, sem engan hafði órað
fyrir áður.
Alfred Nobel gerði frekari tilraunir.
Dag nokkurn skar hann sig i fingur og
hellti kollodium á sárið og þá sá hann
mSsæS*' Wg&Qgl ■ i fSeJujiii' Sg |í v -H U -L V ‘JB gjjjt * ¥

Björkborn setrið, þar sem Nóbel bjó meðan hann starfaði við Bofors-verksmiðjuna.
6