Heimilistíminn - 17.08.1978, Blaðsíða 10

2. grein
Endurnýjun í vatni og
hugsjónum nýrrar aldar
Nýjar andlegar hræringar
berast til Vestmannaeyja
pp úr stjórnarbyltingunni miklu i
kklandi og Napóleonsstyrjöldunum
breyttist viðhorf manna um gjörvalla
ðurálfu i félagslegum og andlegum
im. Feysknar stoöir einvaldsskipu-
ins þoldu ekki þungann, lénsmenn og
1 voru i undanhaldi, voru orðnir úrelt-
téttir. Menn greindu greinilega, aö
isyn var aö styrkja og endurnyja
félagsbygginguna, treysta hana og
i hana likari hugsjónum liðandi stund-
tisandi stéttir i þjóöfélögunum, er til
viö breyttar aðstæöur nýrra hátta,
a atvinnugreina og langtum fremst
aukin kynni fjarlægra þjóöa, er
'öu á nýju og sveigjanlegra skipulagi,
ikti i gamla heiminum. t þessari röð
Bandarikin i fararbroddi.
ö var ekki liðiö langt á 19. öldina,
r i raun varð mesta þjóöfélagsbreyt-
llra tima, iönbyltingin. Iönaöarstétt-
• höföu lengi veriö miklar undirstööu-
ir en meö tilkomu gufuvélarinnar og
;inni tækni, fengu þessar stéttir nýtt
>garúm og mörg haldgóö og föst tæki-
færi til aö efla hag sinn, en fyrst og fremst
andlegt frelsi sitt.
Meö framkvæmd iönbyltingarinnar
fengu iðnaöarmenn og verkamenn aukin
skilyrði til aö auka þekkingu sina á verk-
legum sviöum. En jafnframt jukust tæki-
færin til að ná árangri til athafnafrelsis I
rikum mæli. Þetta varð i raun i Norður-
heimi, en langtum fremst i Bandarikjun-
um. En þegar viö litum á hina almennu
sögu þessara tima, furöar okkur á ýmsu,
er þar kemur fram. En hver kynslóð er
mótuð af sjónarmiðum þeirrar stundar,
sem er að liöa, og lik sjónarmiö verða
einnig til á komandi timum, þegar okkar
staöa og hugsjónir veröa metnar af kom-
andi kynslóöum.
Vinnandi fólk i Noröurálfu var að hefja
skipuleg samtök á þessum árum. Það var
ekki búiö aö skynja mátt sinn með fastri
félagshyggju. En sé kafaö i gögnum og
heimildum þessara tima, kemur fram, að
samtök slfk voru fyrir hendi, en i annarri
mótun. Farandsveinar og gildi, voru arf-
leifö frá miðöldum, þeir fóru land úr
landi, landamæri rikja og furstadæma
voru þeim sjaldan til trafala. Þeir nutu
aðstoöar og hjálpar félaga sinna og stétt-
arbræðra og uröu að vissu marki undir-
staðan aö stéttarhyggju og stéttarmeðvit-
und 19. aldarinnar. Gildin uröu traust
sambönd milli iðnaöarmanna. Oft uröu
til traust bönd á milli manna og jafnvel
starfshópa i gegnum þau. Þau uröu einnig
fyrirmyndir aö öörum félagsskap alþýðu-
manna og atvinnustéttanna. Þau voru
hollur skóli og höfðu margs konar þýö-
ingu, og snerta að nokkru það efni sem
hér verður i máli,
Fyrri helming 19. aldar fóru iðnnemar
og iönaöarmenn frá tslandi aö sækja nám
og framhaldsmenntun i Kaupmannahöfn.
Vitað er um nokkra menn er lærðu iðnir i
Danmörku á þessum tima, en fáa áður.
Þetta haföi mikla þýöingu fyrir verklega
þekkingu tslendinga. En iðnaðarmenn-
irnir er voru viö nám og starf i Danmörku
komust i snertingu við fleira en iön sina,
þeir uröu snortnir af hugsjónum stéttar
sinnar og komust inn f alls konar félags-
skap stéttarbræðra sinna og samstarfs-
manna á erlendum slóöum.