Heimilistíminn - 17.08.1978, Page 12

manni. betta var algjörlega nýtt sakra-
menti i kristindóminum, og hafði tals-
verða þýöingu fyrir trúarstefnu þeirra.
Sakramenti kvöldmáltiðarinnar var al-
veg sérstætt og er það eins enn hjá Mor-
mónum. Þeir notuðu vatn I stað vins, þvi
algert bindindi var trúaratriði hjá þeim.
Við kvöldmáltiðina neyttu þeir brauðsins
af lyst og vild hvers og eins, og var þetta
mjög til aö hæna fátæklinga borganna að
Mormónatrúnni, þvi þar áttu þeir visa
saðningu, en fátækt var oft mikil og skort-
ur, svo fólk svalt heilu og hálfu hungri i
stórborgum landa Evrópu um miðbik 19.
aldar.
Eins og þegar er sagt, hafði konan al-
gera sérstöðu hjá Mormónum. Hún gat
ekki oröiö hluttakandi i gæöum komandi
heims, nema hún væfi innsigluö manni i
sakramenti hjónabandsins. Fjölkvænið
hafði talsverða þýöingu fyrir Mormóna
fyrstu áratugina. Þeir færöu fyrir þvi skir
og föst rök, er byggð voru á staðreyndum
bibliunnar og leyfi Lúthers til tvikvænis
Filippusar af Hessen. Þeir tileinkuöu sér
mjög lútherskar kennisetningar, og pre-
dikuöu þannig, að aöalforustumenn og
kennendur mótmælenda hefðu veriö
sannir Mormónar. Með þessu náðu þeir
mjög til fólksins. 011 framsetning þeirra
var alþýðleg og látlaus, flutt á hreinu og
óþvinguðu máli alþýðunnar.
Eins og aðrir trúarbragðahöfundar
urðu brautryðjendur Mormóna að þola of-
sóknir og pislir. Sumir þeirra voru ákærð-
ir og hnepptir í varðhald En harövitugir
og traustir fylgjendur þeirra ruddust i
fangelsin og leystu vini sina úr haldi.
Þetta hafði mikil áhrif og efldi samstöð-
una, og jók baráttukjark þeirra og fram-
sækni.
Sennilegt er, að engin sértrúarhreyfing
i löndum mótmælenda, hafi náð eins
skjótri útbreiðslu og mormónahreyfingin.
Þeim var greiöur gangur að hug fátæka
fólksins og undirokuðum i þjóðfélögunum,
og uröu þeim fyrirheit og draumsýn um
betri heim og betra riki. Bækur þeirra og
bæklingar urðu kært lesefni alþýðunnar,
og jók baráttu hennar fyrir auknum rétti,
ekki aöeins trúarlegum, heldur jafnframt
til aukinna þjóðfélagslegra réttinda al-
mennt. Bindindi og reglusemi var ein-
kenni þeirra. Um leið og fólk gekk i söfnuð
þeirra varð það að ganga i bindindi.
Skipulag þeirra varð til festu fyrir félag-
ana og skóp þeim öryggi með reglusemi
og sjálfsafneitun. Þetta kom greinilega
fram hjá fyrstu Mormónunum hér á landi.
Guðsþjónustur Mormóna voru einfaldar
og fóru fram með sálmasöng og predikun.
Kvöldmáltiðarinnar var óspart neytt,
vatniö og brauöið varð þeim sönn næring,
jafnt andlega og likamlega. En auk þess
hafa Mormónar miklar launhelganir og
iaunsiöi, og hefur það oft verið notað gegn
þeim, án þess, að slikir gagnrýnendur
hafi haft hugmynd um það, hvað þeir voru
að ræða um.
12
3.
A fjórða og fimmta áratug 19. aldar risu
miklar þjóðfélagshræringar eöa byltingar
um gjörvalla Norðurálfu. Júnibyltingin i
Frakklandi hafði geysileg áhrif og vakti
margt úr læðingi. 1 kjölfar hennar komu
margar þjóðfélagsumbætur, og aukið
frelsi varð i brúki. Alþýða landanna efld-
istaf kjarki, og krafðist réttar sins i aukn-
um mæli. Trúfrelsi og prentfrelsi var
langþráö. Fólkið fór að efast um mátt og
réttsýni hinna visu kirkju- og landsfeðra.
Arið 1848 reið ný byltingaralda yfir
Norðurheim. Febrúarbyltingin átti enn
dýpri rætur i félagslegum undirstöðum
landanna. Þá varð það i fyrsta sinni, að
öldur byltinga Norðurheims náðu strönd-
um íslands i raunverulegum aðgerðum á
sviði félags- og stjórnmála. En i hrifum
mikilla breytinga, urðu lika atburðir i fá-
mennu og einangruðu sjávarplássi hér á
landi, er teygði rætur sinar lengra en til
hugsjóna almennings i stórborgum næstu
landa. Af þeim veröur sagt hér.
Ekkert hérað eða pláss á öllu Islandi,
var eins einangraö i þennan mund og
Vestmannaeyjar. Samgöngur og sam-
band við fasta landið var sáralitið, nema i
upphafi vertiðar og um lokin. Fábreyttir
og úreltir atvinnuhættir réðu þar öllu.
Verzlun og póstgöngur voru ekki einu
sinni viö fastalandið, heldur langtum
fremur við Kaupmannahöfn. Ibúar eyj-
anna voru i sifelldum ótta við það, að sjó-
ræningjar kæmu af hafi og rændu fólki og
fé og flutti það til fjarlægra stranda. Slikt
hafði orðið i raun, og var hryllilegur at-
burður.
Vestmannaeyjar höfðu beint samband
við kóngsins Kaupmannahöfn. Þaðan
bárust fersk og hrein áhrif, óvenjuleg og
fjarræn við fyrstu kynni. Það var boð-
skapur um að fólkið ætti að endurskirast
til nýrrar trúar, i niðurdýfingarskirn,
sverjast i nýtt bræðralag og stofna i Eyj-
unum riki guðs, þar sem undirokuðum
var tryggður fullur réttur i guðsrikisleg-
um framkvæmdum, nýju skipulagi. Þetta
féll i furðu góðan jarðveg i Vestmanna-
eyjum fyrst i staö, áður en valdsmenn
geistlega og veraldlega valdsins skárust i
leikinn.
Mormónahreyfingin var sprottin úr
þessum nýja og breytta hugarheimi Norð-
urálfunnar. Alþýðufólkið, iðnaðarmenn
og verkamenn urðu áhangendur hennar.
Hún verkaði þvi á vissan hátt gegn þjóð-
félagslegri félagshyggju i stjórnmálum.
Mormónar stofnuðu sitt eigið riki i
Bandarikjunum, er stóð opið öllum er
fylktu sér i hreyfinguna. Þar var komið á
fót guðsriki á jörðu eftir hugmyndum
Mormóna, hugsjónamönnum þeirra Jó-
sepsSmith og Brighams Young. Skipulag
rikisins var frumlegt og hagrænt. Margir
áhangendur Mormóna á Norðurlöndum
þráðu ekkert meira, en komast þangað.
Trúarflokkur Mormóna á Norður-
löndum stóð saman af alþýðu fólki, fá-
tæku og hjálparvana, traustu og dug-
miklu. Það kaus sitt skipulag i athvarfi
trúarinnar. En við trúskiptin óx þvi
ásmegin, svo það lagði út i að breyta lif-
erni sinu og lifsvenjum.
Fólkið taldi sig fært i allan sjó eftir að
það hafði öðlazt skilning og lifsfyllingu
nýju trúarinnar. 1 allsleysi og örbirgð
lagði það i ferðalag til fjarlægrar heims-
álfu. Það gengur ólikindum næst, að sum-
ir innflytjendurnir til Mormónarikisins i
Utha, skyldi ná þangað. En eftir margs
konar þrengingar og þrautir byggði það
heimili á ný i fjarlægu landi, urðu þátttak-
endur i þvi að móta fyrirmyndarriki langt
inn i landi fjarlægðarinnar, þar sem ekk-
ert gat orðið til nema við starf og um-
hyggju hinna framandi landnema, er bor-
ist höfðu langan veg yfir heimshafið og yf-
ir fjöll og firnindi hins mikla og ókunna
lands lengst i vestri.
Frumherjar islenzku Mormónanna
komust i föst og ákveðin tengsl við einn af
aðalbrautryðjendum Mormóna á Eng-
landi, og varð það þeim til mikillar ham-
ingju siðar eins og betur verður sagt frá.
Framhald.
1. Hvað heitir skærasta stjarna
himinsins?
2. Hvaða einkennisstafi ber
nýjasta Boeing-fíugvfelin, sem
hafin er framleiðsla á?
3. t hvaða stjörnumerki finnið
þið stjörnuna í fyrstu
spurningu?
4. Hvaö heitir á Islenzku
bómaættkvislin Geranium?
5.1 hvaða listasafni er málverk-
ið af Monu Lisu geymt?
6.1 hvaða málmi er bauxit aðal-
hráef nið?
7. Hver varð skattakóngur
Reykjavíkur?
8. Hvað heitir forsætisráöherra
fraels?
9. Hvað er það sem Idaglegu tali
er kallað tréspiritus?
10. Fyrir hvað varð Jonas Salk
þekktur?
Lausnin er á
bls. 39