NT - 31.08.1984, Qupperneq 8

Föstudagur 31. ágúst 1984 8
Frjálsar kartöflur
og þeir sem þorðu
eftir Agnar Guðnason, blaðafulltrúa
■ Miklar og fjörugar um-
ræður hafa átt sér stað í fjöl-
miðlum í nokkurn tíma um
kartöflur.
Við eigum örugglega heims-
met ef lagðir væru saman allir
dálk cm. í Morgunblaðinu og
DV undanfarnar vikur, sem
þessi tvö blöð hafa helgað
kartöflunni.
Meira að segja hefur þessum
tveim blöðum í sameiningu
tekist að frelsa kartöflurnar.
Ekki er vitað til þess, að þær
hafi kunnað að notfæra sér
frelsið því flestar af þessum
nýju frjálsu kartöflum hafa
þegar verið étnar. Þessar um-
ræður á síðum blaðanna hafa
verið nokkuð einhliða. Þar
hefur fyrst og fremst verið
leitast við, að sýna fram á, að
það sölukerfi, sem við höfum
búið við í mörg ár varðandi
versiun með kartöflur, hafi
verið framleiðendum, neyt-
endum og að sjálfsögðu kaup-
mönnum óhagstætt. Þetta kerfi
hafi leitt til þess, að neytendur
hér á landi. hafi nánast aldrei
átt völ á ætum kartöflum.
í öðru lagi þá hefur þeim
mönnum, sem svikið hafa
stéttarbræður sína verið hamp-
að sem frelsishetjum eða
eitthvað ennþá stórkostlegra.
Sagan endurtekur sig. íhalds-
öflin, hvar sem er, reyna að
grafa undan frjálsum félags-
skap launþega eða framleið-
enda, þ.e.a.s. ef þessir aðilar
ráða ekki sjálfir yfir framleiðsl-
unni. Það er þó vonandi ekki í
mörgum löndum sem neyt-
endasamtök flokkast með
þessum framangreindu öflum.
Meðan hagsmunahópar eru að
brjóta niður samstöðu laun-
þega eðat.d. kartöfluframleið-
enda eins og nú á sér stað hér
á landi, þá er þeim einstak-
lingum haldið óspart fram sem
,;þora“ að selja framhjá eða
spilla fyrir stéttarsamstöðu.
Þetta dálæti á þeim sem
„þora“ endist skamman tíma.
Því þegar samstaðan er rofin,
þá verður eftirleikurinn oft og
tíðum auðveldur og er þá ekki
lengur þörf fyrir þá sem
„þorðu“. Reglan sannar að
þeim verður fyrst fórnað, því
það eru einstaklingar, sem
enginn treystir.
V."
Grænmetisverslun
landbúnaðarins,
bændur og neytendur
Sú gagnrýni sem hefur kom-
ið fram frá neytendum og
framleiðendum á Grænmet-
isverslun landbúnaðarins er í
sumum tilvikum réttmæt. Það
sannar þó ekki, að sölukerfi
sem hér hefur verið við lýði í
verslun með kartöflur og græn-
meti hafi verið óhæft til að
þjóna hagsmunum þessa
tveggja hópa. Þvert á móti var
skipulag á sölu og innflutningi
kartaflna og grænmetis með
því besta sem þekkist. Það
■ Agnar Guðnason, blaða-
fulltrúi bændasamtakanna.
sem brugðist hefur er ekki
skipulaginu að kenna.
Eitt sterkt fyrirtæki, sem
annast dreifingu á jafn við-
kvæmri vöru og kartöflum og
grænmeti, getur auðveldlega
þjónað markaðnum svo full-
komlega, að það geti ekki
gerst betur. Það er ekkert, sem
mælir með því, að ef margir
aðilar annast innflutninginn
eða heildsöludreifingu innan-
lands að þá verði varan betri
og jafnframt ódýrari.
Það á að vera auðvelt að
stjórna innflutningi í þágu
neytenda ef hann er ekki á
hendi margra. Sama er að
segja um innlenda framleiðslu.
Það er hægt að hafa hana
ennþá fjölbreyttari bæði hvað
varðar tegundir, afbrigði og
flokkun en ef um marga dreif-
ingaraðila er að ræða.
Megin markmið hefur verið
hjá forráðamönnum Græn-
metisverslunarinnar að flytja
■ „Því þegar samstaðan er rofin þá
verður eftirleikurinn oft og tíðum auðveldur
og er þá ekki lengur þörf fyrir þá sem
„þorðu“. Regian sannar að þeim verður
fyrst fórnað, því það eru einstaklingar,
sem enginn treystir.“
Agústa Þorkelsdóttir, Refstað í Vopnafirði:
inn kartöflur og grænmeti á
sem hagstæðustu verði, þegar
þörf hefur verið á innflutningi.
Þess vegna hefur aukin fjöl-
breytni í vali tegunda verið
látið víkja og einnig hefur
stundum verið of seint farið af
stað með innflutning á nýjum
kartöflum.
Það er sjálfsögð krafa neyt-
enda að geta keypt nýjar kart-
öflur þegar kemur fram á
sumarið. Það er jafn sjálfsagt
að gefa neytendum kost á að
kaupa nýjar íslenskar kartöflur
sriemma sumars ef einhver
framleiðandi vill hafa fyrir því
að rækta kartöflur undir plasti.
Þeir sem hneyksluðust yfir
háu verði á fyrstu íslensku
kartöflunum sem komu á mark-
aðinn í sumar, hafa ekkert vit
á þessari verslun. Jónas DV
ritstjóri er jafn fákunnandi á
þessu sviði sem öðrum, er
snerta atvinnumál. Það má
upplýsa hann um að nýjar
danskar kartöflur sem fyrst
koma á markað í Danmörku,
geta verið seldar á 10 földu
verði miðað við nýjar ítalskar
kartöflur sem eru boðnar á
sama tíma.
j Hvernig er þessari
verslun háttað
annars staðar?
Á hinum Norðurlöndunum
er verslun með kartöflur og
1 grænmeti í nokkuð föstum
farvegi.
Að brjóta niður eða byggja
Svar við grein Guðmundar Einarsson, alþingismanns í NT 20.8.
■ Máltækið segir „Svo má
brýna deigt járn að bíti“ og
vona ég að það rætist á mínum
hversdagslegapenna. Brýning-
um hefur ekki linnt á liðnum
mánuðum og ætti því að vera
komið bit í stálið. Tízkan er harð-
ur húsbóndi og hefúr núna undan-
farið rekið þá menn sem vilja
hugsa fyrir íslenzka þjóð (ath.
ekki um) til þess að skrifa
rætnar greinar um landbúnað,
sjávarútveg og samvinnumál
og G.E. skipar sér í þann
flokk. Vissulega má gagnrýna
ýmislegt í landbúnaði, sjávar-
útvegi og hjá SÍS og jákvæðrar
gagnrýni er þörf, ekki bara í
þessum þrem málum heldur
alls staðar. Gagnrýni sem bor-
in er fram í anda breytinga til
hins betra en ekki niðurrifs.
Það er ástæða til að halda vic
fleiri verkum genginna kyn-
slóða en Fjalakettinum einum.
En snúum okkur að grein
G.E. 1. liður röksemdafærslu
hans til að sanna aó SÍS sé
auðhringur illur er:
1. liður.
SÍS er stór samsteypa. Þá spyr
ég: Hver stofnaði SÍS? Svan
Kaupfélögin. Hver eru þau?
Ég og rúmlega 45 þúsund aðrir
íslendingar. Hver óskaði eftir
að SÍS yrði aðaleigandi og
hluthafi í fjölda fyrirtækja?
Svar við því kemur fram í
umfjöllun um 2.-3. og 9. lið.
2. liður. SÍS á hlut að fjöj-
breytilegum atvinnurekstri.
Við starfandi félagsmenn í
samvinnuhreyfingunni teljum
langt frá því að SIS og kaupfél-
ögin standi sig nógu vel á þeim
sviðum. Á félagsfundum okkar
um allt land kom ætíð fram
kröfur um meiri og öflugri
starfsemi.
3. liður. SÍS hefur yfirráð
yfir öllum framleiðslustigum
sömu atvinnugreina þ.e. þeirra
erG.E. taldi undir2. lið. Hvað
er það sem dreifbýlið er að
berjast við núna og telur ráða
úrslitum um líf eða dauða?
Skyldi það nú ekki einmitt
vera að ná yfirráðum yfir öllum
framleiðslustigum sem flestra
atvinnugreina. G.E. og hans
skoðanabræður benda okkur
sjálfsagt á að bíða eftir fæðingu
Bogesens nóbelsskáldsins
okkar, en við hin sem trúum á
félagshyggju og jafnaðar-
mennsku, krefjumst þess að
kaupfélögin leggi sig fram og
beiti öllum sínum kröftum til
að verða við óskum okkar.
4. liður. SÍS veitir yfir-
mönnum veraldleg gæði og
dýrkar þá, Já satt var orðið
G.E. og svei því. En ef þessi
hegðun gerir fyrirtæki og stofn-
anir að auðhringum, ættum
við hér á landinu fleiri auð-
hringi en bændabýli og þykir
sumum fjöldi hins síðarnefnda
ærinn.
5. liður. SÍS greiðir verka-
fólki lág laun. Og þar erum við
aftur sammála, Launastefna
vinnumálasambands sam-
vinnufélaga hefur lengi verið
til skammar og nú verður vart
lengra gengið. Ef ekki verða
umtalsverðar breytmgar í
komandi samningum, ber okk-
ur samvinnumönnum að rísa
upp og mótmæla. Því þeir
menn sem þar skipa málum
eru aðeins launaðir starfsmenn
okkar.
6. liður. SÍS nýtur einokunar
í ákveðnum greinum eða
landssvæðum. Og áfram held-
ur G.E. SÍS hefur einokun á
öllum viðskiptum í landbúnaði
og á allt nema bændurna, sem
það mergsýgur (tilvitnun
lýkur). Þessi orð voru dropinn
sem fyllti minn mæli. Ég er
bóndi þó mig skorti karl-
mennskutáknin. Og rauðvíns-
pressan og G.E. geta sótt til
mín og annarra bænda fræðslu
um okkar kjör en ekki öfugt.
Og hver vill mæla muninn á
mergmagni bænda vestan,
norðan og austanlands og
þeirra starfsbræðra okkar
sunnanlands sem leggja slátrin
sín inn hjá S.S. Og færum við
að leggja inn hjá Hagkaupum
og Vörumarkaðinum, gæti svo
farið að mergsugunum fjölgaði
og þeir Jón Bergs, Pálmi og
Ebeneser yrðu steyptir í brons
og seldir í heimilisstærð á
útimarkaði í Davíðsborg. Um
þennan lið gæti ég skrifað heila
framhaldssögu, en þar sem það
var ekki meiningin læt ég
lokið.
7. liður. SÍS hefur stjórn-
málamenn á launaskrá. Telst
bað ekki til mannréttinda að
■ „Oft hefur þessi stuðningur SIS við
Framsóknarflokkinn verið bjarnargreiði
og gefið okkur andstæðingum Framsókn-
arflokksins auðveldan höggstað og vissu-
lega virkar þetta líka á hinn veginn og
hefur gert okkur samvinnumönnum lífið
íeitt í baráttunni við kaupmannsvaldið.“
Sums staðar hafa framleið-
endur leyfi til torgsölu. Þá geta
framleiðendur ráðið því hvort
þeir skipta við sín eigin sam-
vinnufélög eða heildsala, en
mega ekki seija beint til smá-
sala.
Hlutfallið mun víðast hvar
vera þannig að 70-80% af
framleiðslunni er selt á vegum
samvinnufélaganna.
Sú skylda hvílir á samvinnu-
félögum bænda, að þau ábyrg-
ist jafnan rétt félagsmanna til
sölu á framleiðslunni.
þeir sem almenningur hefur
kosið til sveitarstjórna eða al-
þingis séu kjörgengir til trún-
aðarstarfa í félögum er þeir
starfa í?
Gerist það hvergi nema inn-
an samvinnuhreyfingarinnar,
að stjórnmálamenn þiggi
stjórnar- eða nefndarstarfs-
laun? Spyr sá sem ekki veit.
8. liður. SÍS styður starfsemi
stjórnmálaflokka. Veit ég
Sveinki og hef lúmskt gaman
af. Þetta er gamall arfur frá
Jónasi á Hriflu. En Jónasar-
saga er orðin skyldulesning
ungra framagosa í öllum flokk-
um nú til dags. Oft hefur þessi
stuðningur SÍS við Framsókn-
arflokkinn verið bjarnargreiði
og gefið okkur andstæðingum
Framsóknarflokksins auðveld-
an höggstað og vissulega virkar
þetta líka á hinn veginn og
hefur gert okkur samvinnu-
mönnum lífið leitt í baráttunni
við kaupmannsvaldið (Guð-
jonsena samtímans).
9. liður. SÍS á hluti í skugga-
starfsemi og braski. Ef G.E.
og hans skoðanabræður vildu
og nenntu að fylgjast með
starfi samvinnuhreyfingarinn-