NT - 01.05.1985, Page 7

lega stíl sem leikstjóri hefur
markað sýningunni, en gaman
verður að sjá hvernig hún skil-
ar verkum þar sem hún getur
gefið sér lausari taum. Tinna
hefur þá reisn og þokka til að
bera sem Snæfríður krefst.
Nokkuð einhliða er túlkun
Helga Skúlasonar á Jóni
Hreggviðssyni. Nú er það
kunnara en frá þurfi að segja
alltaf demón í leik Arnars og
hann naut sín vel hér. Jónana
í Höfn, Grindvicensis og Jón
Marteinsson, léku Sigurður
Sigurjónsson og Hjalti Rögn-
valdsson. Sigurður náði ekki
sannfærandi tökum á Jóni
Grindvicensis þótt hann sé
góður skopleikari. Skopið veg-
ur ekki salt við sorgina í lífi
þessa manns. Bestur er hann
það ekki lítið framlag. Guðrún
er sífellt vaxandi leikkona og
hefur að undanförnu skilað
hverju athyglisverðu hlutverki
af öðru.
Róbert Arnfinnsson er gam-
an að sjá aftur á sviði eftir
furðulanga fjarveru. Hann
leikur Eydalín lögmann af góð-
um smekk og skilningi eins og
hans er vísa. Eydalín er ekki
sýningunni að maður tekur
varla eftir henni!
Ég get mér þess til að ís-
landsklukkan eigi góðar undir-
tektir vísar nú sem fyrr. Það er
ugglaust rétt hjá Þjóðleikhús-
stjóra að þetta verk muni fylgja
leikhúsinu héðan í frá og sjálf-
sagt að sýna það hverri nýrri
kynslóð. Kannski eiga menn
. eftir að leggja meira kapp á að
■ Jónamir þrír að sumbli. Jón Hreggviðsson, Jón Grindvicensis og Jon Marteinsson.
að Jón karlinn hefur orðið
nokkuð fyrir barðinu á hinum
táknlega þjóðernissinnaða les-
hætti: Hann er hin ódrepandi
íslenska alþýða. Engu að síður
á Jón ýmislegt til í fari sínu. Og
að sýna hann eingöngu sem
hörkutól er ófullnægjandi.
Helgi er að ýmsu leyti heppi-
lega valinn í hlutverkið og
skilaði því skörulega, en í
túlkun hans skorti ríkari blæ-
brigði, hann var einhvern veg-
inn of hryssingslegur.
Það yrði langur uppi ef telja
skyldi alla leikendur og verður
enda ekki gert. Hina helstu
verður að nefna: Arnar Jóns-
son dró upp sannferðuga mynd
af séra Sigurði, þrautseigju
hans og tærandi ástríðu: það er
þegar hann tilkynnir Arneusi
hvarf Skáldu.
Hjalti Rögnvaldsson brá
upp minnisstæðri mynd af Jóni
Marteinssyni og varð það eitt
snjallasta verk sýningarinnar.
Hinn ísmeygilega kaldrifjaða,
skilningsríka mann, kaldhæð-
inn eins og hann er, og verður
þó til að bjarga Skáldu undan
eldinum: þessa margslungnu
manngerð gerði Hjalti ljóslif-
andi.
Metta kona Arneusar hefur
alltaf verið leikin sem skrípi,
afskræmi sem í rauninni þjónar
þeim einum tilgangi að leyfa
Jóni að flytja yfir henni ræðuna
frægu um hið ljósa man. Guð-
rún Stephensen gerði þessa
konu að manneskju, og var
einfaldur frekar en aðrar per-
sónur verksins, Róbert sýnir
einkum vel sært stolt hans í
lokasamtalinu við Snæfríði.
Harald G. Haralds átti gott
með að túlka drykkjuæði júng-
kærans í Bræðratungu, en
ógæfu hans skynjaði áhorfand-
inn tæpast, sársaukann og af-
brýðina sem rekur hann til
aðgerða gegn Arneusi.
Hér læti ég staðar numið í
upptalningum. Mestu skiptir
að sú heildarmynd sem leik-
stjóri hefur dregið upp er
samfelld, innan þess ramma
starfa allir sem að sýningunni
standa. Að því leyti er hún
stílhrein og samfelld. Og tón-
list Jóns Nordal lætur lítið yfir
sér, fellur eiginlega svo vel að
dramatísera söguna, fara
þannig aðra leið en Sveinn
Einarsson gerir. Það myndi
leiða til styttinga, þess gætir
jafnan að mönnum er sárt um
að sleppa nokkru úr texta
Halldórs. Sveinn Einarsson
bætir hér raunar við samtali
Snæfríðar og Gullinló sem ég
hygg að aldrei hafi verið leikið
fyrr. Leggja mætti meira upp
úr hinum pólitíska þætti sem
skírskotar beint til ritunartím-
ans, og raunar þráðbeint til
okkar samtíma. Allt eru þetta
atriði sem gaman er að velta
fyrir sér. Hvað um það: ís-
landsklukkan ymur enn í Þjóð-
leikhúsinu, og þökk fyrir það.
Gunnar Stefánsson.
7
Málsvari frjalslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútiminn h.f.
Rilslj.: Magnús Ólafsson (ábm).
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Sfeingrimur.Gislason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guöbjörnssoo
Skrifslofur: Síðumúli 15, Reykjavik.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300, rilstjórn
686392 og 687695, iþróttir 686495, tæknideiid
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: BlaSaprent h.t.
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð i lausasölu 30 kr. og 35 kr. um helgar. Askrift 330 kr.
Jónas frá Hriflu
■ Málgagn frjálslyndis, samvinnu og félagshyggju minn-
ist í dag 100 ára ártíðar mesta hugsjónamanns íslenskrar
stjórnmálasögu. Þess er öðrum fremur ruddi brautina til
hins íslenska þjóðríkis sem við byggjum í dag, aðalfrum-
herja flokkaskipunar í landinu, frumkvöðulsins að stofnun
Framsóknarflokks og Alþýðuflokks, stofnanda Tímans og
Dags, mannsins sem hreif unga menn og konur um
gjörvallt land með eldheitum skrifum í tímarit ungmenna-
félaganna Skinfaxa, mannsins sem í ráðherratíð sinni
1927-1931 kom fleiru til vegar en nokkur annar íslenskur
ráðherra, mannsins sem kom við sögu í hverju stórmáli
íslenskrar þjóðar um fjögrra áratuga skeið, Jónasar
Jónssonar frá Hriflu.
Andrés Kristjánsson minnist Jónasar í NT í dag og
segir m.a. um skrif hans í Skinfaxa:
„Fyrstu greinar hans þar og víðar um þjóðmálin og
áhugaefni frjálslynds félagshyggjufólks fóru senn eldi
um landið. Þær vöktu ýmist hrifningu eða reiði en öllum
sem lásu hitnaði í hamsi. Hann ritaði um áhugann og
bjartsýnina sem eru vitar æskunnar. Hann lýsti réttleysi
fátæktarinnar, yfirgangi fégróðaafla, spillingu og sekt
þeirra sem mergsugu aðra. Hann lét þjóðina standa
frammi fyrir sjálfri sér naktri í þessum greinum, reiddi
svipuna og græddi sár jöfnum höndum. Hann sagði
dæmisögur um manndómleg viðbrögð og niðurlægingu
svikahrappanna í samfélaginu. Hann lýsti þeim verkum
sem þjóðin yrði að snúast að til þess að komast á braut
sannfrjálsrar þjóðar við hlið nágranna sinna. Þannig
lagði hann málefnin fyrir þjóðina og stefndi henni til
sjálfsmats og frjálsrar og siðgæðislegrar en óhjákvæmi-
legrar afstöðu fyrir eigin dómi.“
Það eitt hæfir minningu Jónasar Jónssonar að við sjálf
lítum fram á veginn með því hugrekki sem minningu hans
sæmir. Hann flutti fjöll með baráttu sinni, var öðrum
fremur frumkvöðull að því velferðarsamfélagi sem við
byggjum. En verkefnin blasa alls staðar við. Enn er brött
og löng leið að því samfélagi sem við helst kjósum. Þá leið
lýsir minningin um Jónas frá Hriflu.
að því menntakerfi sem við
enn búum við og að félagsleg-
um framförum hverskonar. Má
með sanni segja að virkari og
betri stjórn höfum við íslend-
ingar ekki haft en þessi fáu ár
í lok þriðja áratugarins.
Tryggvi heillaði menn með
framgöngu sinni, ræðu-
mennsku og forystuhæfileikum
og Jónas lét verkin tala með
einstæðum hætti og penna-
stöngin var aldrei langt undan
hjá Samvinnuskólakennaran-
um sem ofan á allt annað reit
gjarnan tvær til þrjár greinar á
dag, auk fjölda sendibréfa.
I nafni samvinnustefnu
og félagshyggju
Það fer vel á því að minnast
100 ára ártíðar Jónasar á þeim
degi sem kenndur er við verka-
lýð. Hann gerði sér grein fyrir
því að stjórnmálin væru fyrst
og fremst átök ólíkra hags-
muna og mótaði það flokka-
kerfi að verkalýður við sjávar-
síðuna væri í sérstökum flokki
en bændur og annað vinnandi
fólk til sveita í öðrum flokki,
Framsóknarflokki. 1 hans aug-
um voru flokkarnir félagsmála-
hreyfingar með það markmið
að umskapa íslenskt þjóðfélag
í nafni samvinnu og félags-
hyggju. Því sómir það prýði-
lega í minningu Jónasar að líta
fram á veginn og efla með sér
baráttukraft og eldmóð í nafni
samvinnustefnu og félags-
hyggju.
Baldur Kristjánsson
■ Jónas við kennarapúltið í Samvinnuskólanum.
t
Baráttudagur
verkalýðsins
■ í dag, 1. maí, á baráttudegi verkalýðsins horfum við
fram á veginn og leggjum niður fyrir okkur í hvers konar
samfélagi við viljum lifa.
Launamenn á íslandi eru nú í sóknarstöðu. Vegna
samdráttar í þjóðarframleiðslu hafa laun lækkað undanfar-
in ár, en nú hillir undir vöxt þjóðartekna og eining þjóðar
liggur við að sá vöxtur skili sér til alþýðu þessa lands.
Sóknin má þó ekki verða of hröð. Það gæti leitt til nýrrar
kollsteypu til ágóða fyrir þá eina sem með einhverjum
hætti hafa komist yfir fjármagn.
En markmiðin eru skýr. Við viljum þjóðfélag jöfnunar,
frelsis og bræðralags. Við höfnum sjöföldum launamun.
Við höfnum því samfélagi þar sem menn geta orðið
milljónerar á þjóðhagslega óhagkvæmum innflutningi.
Við viljum endurreisa drauminn um það að fjölskylda geti
•lifað á afrakstri átta stunda vinnudags. Við viljum.
endurreisa drauminn um það að allir geti, án þess að leggja
líf sit í rúst, fengið íbúð til þess að búa í. Við viljum
endurreisa drauminn um jafna aðstöðu allra til náms. Við
viljum endurreisa drauminn um ókeypis læknisþjónustu
öllum til handa.
Þess vegna höfnum við frjálshyggjusamfélaginu, þjóðfé-
lagi fégróðaaflanna. Við viljum efla það velferðarsamfélag
sem við höfum byggt upp á undanförnum áratugum. Við
tökum manngildi framyfir auðgildi.