Morgunblaðið - 02.09.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FIMMTUDAGUR 2. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Forustunni er ekki alls varnað, hún ratar að minnsta kost heim.
Allir viðskiptabank-arnir, SPRON ogSparisjóður vél-
stjóra lækkuðu vexti sína
á íbúðalánum á þriðju-
daginn um tuttugu
punkta eða niður í 4,2%
og eru þannig komnir nið-
ur fyrir Íbúðalánasjóð en
vextir á peningalánum
hans bera nú 4,35% vexti.
Áhrif hræringanna og
lækkunar vaxta á íbúða-
lánamarkaðinum eru að
vísu ekki enn komin fram
og erfitt að spá hver
framvindan verður.
Bankarnir og sparisjóð-
irnir eru að vísu þegar
farnir að afgreiða lán en engar
tölur liggja fyrir og ekki vitað
hvert umfang þessara viðskipta
verður. Þó hefur komið fram í
könnun Viðskiptablaðsins að 30%
íbúðareigenda á Akureyri og í
Reykjavík segja mjög líklegt eða
frekar líklegt að þeir muni nýta
sér íbúðalán bankanna til endur-
fjármögnunar eldri lána.
Húsbréf með 6% vöxtum voru
gefin út á árunum 1991 til 1994
en það ár lækkuðu vextirnir í
5,1%. Húsbréf með 5,75% vöxtum
voru aðeins gefin út í eitt ár eða
árið 1990 en fyrir þann tíma voru
veitt lán úr Byggingarsjóði rík-
isins sem báru mun lægri vexti.
Tæplega 11 þúsund greiða
5,75% eða 6% vexti
Samkvæmt upplýsingum frá
Íbúðalánsjóði var fjöldi lána sem
ber 5,75% vexti 1.168 í lok júlí í
sumar en fjöldi lána sem bera 6%
vexti voru á sama tíma 9.592
þannig að ætla má að þessi lán
séu tiltölulega lágt hlutfall af
heildarútlánum Íbúðalánasjóðs
og því líklega engin veruleg
hætta á ferðum fyrir sjóðinn þótt
íbúðareigendur muni í einhverj-
um mæli endurfjármagna þessi
lán. Húsbréf með 5,1% vöxtum
voru fyrst gefin út árið 1994 og
giltu þeir vextir í nær áratug
þannig að ætla má að þau séu
stór hluti útlána Íbúðalánsjóðs.
En hvatar til að endurfjár-
magna geta verið fleiri eins og
bent hefur verið á, menn geta
losað sig við óhagstæð bankalán,
yfirdrátt o.s.fr.v., lækkað
greiðslubyrði og jafnvel losað um
fé, t.d. til bifreiðakaupa með því
að lengja lánstímann og hækka
veðhlutfall. Og í raun má reikna
með að lánstíminn lengist oftast
við endurfjármögnun; einstak-
lingur sem greiðir upp húsbréfa-
lán með 6% sem tekið var 1994 og
tekur nýtt íbúðalán til 25 ára hjá
viðskiptabanka sínum hefur um
leið lengt lánstímann um tíu ár.
Allt eru þetta þó vangaveltur enn
sem komið er og hafa bæði
Íbúðalánasjóður og raunar bank-
ar og sparisjóðir einnig hvatt fólk
til þess að fara vandlega yfir mál-
in áður en það tekur ákvörðun
um að endurfjármagna eldri lán.
Hins vegar er ljóst að Íbúðalána-
sjóður hefur ekki nein meðöl til
þess að koma í veg fyrir upp-
greiðslu eldri lána, þar sem
greiða má inn á þau eða greiða
þau upp hvenær sem er án sér-
staks kostnaðar.
En hversu miklar breytingar á
íbúðalánamarkaðinum erum við
að horfa fram á? Um það eru
vitaskuld skiptar skoðanir.
Stjórnendur Íbúðalánasjóðs telja
að til lengri tíma geti ekki aðrir
veitt betri kjör í íbúðalánum en
Íbúðalánasjóður, hann sé með
besta lánshæfismatið sem hægt
sé að fá og sama og íslenska rík-
ið. Hann sé með mikla veltu og
hafi lánað út um 500 milljarða og
hann sé, öfugt við bankana, ekki
rekinn með það að markmiði að
skila hagnaði til eigenda sinna.
„Við erum að reyna að veita fólki
samkvæmt lögum bestu kjör sem
það getur fengið til þess að eign-
ast húsnæði eða leigja og við
höldum áfram að vinna í þeim
anda,“ segir Guðmundur Bjarna-
son, forstjóri Íbúðalánasjóðs.
Pálmi Kristinsson, verkfræð-
ingur, er á öndverðri skoðun.
Hann er mikill áhugamaður um
íbúðalánakerfið og sat m.a. í
stjórn Húsnæðisstofnunar í sjö
ár sem fulltrúi VSÍ og kom að
uppbyggingu húsbréfakerfisins
sem tók gildi 1989. „Það var bylt-
ing þess tíma,“ segir Pálmi. „Nú
er komin önnur bylting. Þegar
húsbréfakerfið var sett á lagg-
irnar á sínum tíma var það það
yfirlýst stefna þáverandi stjórn-
valda og okkar hjá VSÍ að þetta
kerfi yrði frá upphafi rekið með
ríkisábyrgð og yrði í ríkisvörslu
en menn töluðu þá um svona 4–6
ára aðlögun og að síðan færi
þetta út í bankakerfið en síðan
liðu tíu ár til viðbótar. Þegar ég
sá þessa frétt í Morgunblaðinu
um íbúðalán bankanna með 4,4%
vöxtum varð mér strax ljóst að
þarna væri bylting á ferð! Þarna
er komið sennilega stærsta skref
í húsnæðislánakerfi landsmanna
frá því Húsnæðisstofnun var sett
laggirnir fyrir miðja síðustu öld.
Ég skynjaði strax að þetta væru
merk tímamót sem ættu eftir að
hafa gríðarleg áhrif á allt sam-
félagið, miklu, miklu meiri en
flestir gera sér grein fyrir. Í raun
má segja að hin illræmdu vaxta-
landamæri sem þjóðin hefur búið
við í margar kynslóðir hafi hrun-
ið á einum degi. Þökk sé bönk-
unum og útrás þeirra sem mun
skila þjóðinni stórbættum lífs-
kjörum í framtíðinni,“ segir
Pálmi.
Fréttaskýring | Íbúðalán bankanna
Óvissutímar á
lánamarkaði
Hátt í tíu þúsund íbúðareigendur með
húsbréfalán sem bera 6% vexti
Skiptar skoðanir um fram-
tíð ríkisrekins lánakerfis

Stjórnendur Íbúðalánasjóðs
telja að til lengri tíma geti ekki
aðrir veitt betri kjör í íbúða-
lánum en Íbúðalánasjóður, hann
sé með besta lánshæfismatið sem
hægt sé að fá og ekki rekinn með
hagnað að markmiði.
„Í raun má segja að hin ill-
ræmdu vaxtalandamæri sem
þjóðin hefur búið við í margar
kynslóðir hafi hrunið á einum
degi,“ segir Pálmi Kristinsson
verkfræðingur.
arnorg@mbl.is
KENNSLU- og prófadagar í 13
framhaldsskólum voru færri en 175 á
seinasta skólaári en skv. reglugerð
um starfstíma framhaldsskóla skulu
kennslu- og prófadagar ekki vera
færri en 175. Þetta kemur fram í
samantekt Hagstofu Íslands um
starfstíma í framhaldsskólum skóla-
árið 2003–2004.
Í lögum um framhaldsskóla er
kveðið á um að árlegur starfstími
nemenda skuli ekki vera skemmri en
níu mánuðir; þar af skuli kennslu-
dagar ekki vera færri en 145. Skv.
upplýsingum skólanna var fjöldi
reglulegra kennsludaga á seinasta
skólaári á bilinu 140 til 160. Meðal-
fjöldi reglulegra kennsludaga var
146 sem er degi meira en síðastliðin
tvö skólaár.
Fjöldi daga sem einungis var varið
til prófa og námsmats voru frá 16 til
37, með einni undantekningu og að
meðaltali 25 dagar. Kjarasamningar
kennara gera ráð fyrir samtals 175
kennslu- og prófadögum á níu mán-
aða starfstíma skóla og að auki fjór-
um vinnudögum kennara utan árlegs
starfstíma. Heildarfjöldi vinnudaga
kennara á skólaárinu 2003–2004
reyndist vera á bilinu 172 til 188.
Meðalfjöldi allra vinnudaga kennara
var 181, óbreyttur frá fyrra ári.
Kennslu- og prófadagar í 13
skólum færri en áskilið er