Morgunblaðið - 06.11.2004, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞUNG orð féllu í garð forsvarsmanna
stóru olíufélaganna í utandagskrár-
umræðu á Alþingi í gær um skýrslu
Samkeppnisstofnunar um verðsam-
ráð olíufélaganna. Lúðvík Berg-
vinsson, þingmaður Samfylkingarinn-
ar og málshefjandi umræðunnar,
sagði m.a. að forstjórar félaganna
hefðu með verðsamráði gert aðför að
samfélaginu; þeir hefðu haft af fólki fé
með þeim afleiðingum að skuldir og
afborganir heimilanna hefðu hækkað.
Brotavilji forstjóranna hefði verið
harður og einbeittur. „Ákvörðun sam-
keppnisráðs sýnir alveg ótrúlega
skipulagt, umfangsmikið og alvarlegt
brot gegn samkeppnislögum. Í gegn
skín fyrirlitning á viðskiptavinum og
almenningi. Þeir nefndir andskotar
og fífl af stjórnendum olíufélaganna
eins og fram kemur í tölvupóstum
þessara manna,“ sagði hann.
Valgerður Sverrisdóttir viðskipta-
ráðherra, sem var til andsvara, sagði
m.a. að þegar úrskurður um samráð
olíufélaganna hefði verið kynntur
hefði hún fundið fyrir sárum von-
brigðum yfir því að stór fyrirtæki á
markaði skyldu bregðast trausti við-
skiptavina og samfélagsins með því að
fara gegn leikreglum viðskiptalífisins.
Undir lok máls síns sagði hún: „Ólög-
legt samráð fyrirtækja er ekki liðið og
verður ekki liðið hér á landi. Um það
er sátt í samfélaginu.“ Sagði hún að
vænta mætti nýrra frumvarpa um efl-
ingu samkeppnisyfirvalda.
Vel klæddir þjófar
Lúðvík sagði m.a. í framsöguræðu
sinni að í Bandaríkjunum væri talað
tæpitungulaust um stjórnendur fyr-
irtækja sem stæðu í samráði og þeir
kallaðir af þarlendum yfirvöldum vel
klæddir þjófar. „Eftir að hafa lesið
ákvörðun samkeppnisráðs get ég tek-
ið undir þessa lýsingu á samráðs-
mönnum og ég fordæmi þetta sam-
særi gegn lífskjörum landsmanna.“
Lúðvík fagnaði því að Samkeppn-
isstofnun hefði komið upp um sam-
ráðið og skilað af sér vandaðri nið-
urstöðu. „Alþingi verður síðan að
tryggja að Samkeppnisstofnun hafi
það svigrúm sem hún þarf til áfram-
haldandi baráttu gegn þessum ófögn-
uði. Opinber viðbrögð olíufélaganna
við ákvörðun samkeppnisráðs valda
mér miklum vonbrigðum. Í því sam-
bandi verð ég að hafa í huga að enginn
vafi er um sekt olíufélaganna einfald-
lega sökum þess að játningar liggja
fyrir um fjölmörg brotanna. Þrátt
fyrir þetta hefur ekkert olíufélaganna
beðið viðskiptavini sína afsökunar eða
boðið fram bætur. Engin iðrun eða til-
raun til að vinna aftur traust við-
skiptavinanna. Þess í stað lýsti stjórn-
arformaður eins félagsins því yfir í
fjölmiðlum að hann bæri fullt traust
til forstjóra félagsins sem er einn af
lykilmönnum í þessu samráði. Þessi
yfirlýsing er með eindæmum og að
mínu viti vanvirða við almenning,“
sagði þingmaðurinn.
„Í þessu ljósi tel ég að taka eigi það
alvarlega til skoðunar að fara að for-
dæmi Breta og taka upp ákvæði í
samkeppnislög sem gerir það kleift að
banna forstjórum og öðrum stjórn-
endum fyrirtækja sem taka þátt í
samráði að gegna stjórnunarstöðum í
fyrirtækjum í allt að fimmtán ár.“
Valgerður Sverrisdóttir sagði í
upphafi máls síns að þær tilfinningar
sem hefðu bærst í huga sér, þegar úr-
skurður um samráð olíufélaganna
hefði verið kynntur, hefðu verið af
tvennum toga. „Annars vegar sár
vonbrigði yfir því að stór fyrirtæki á
markaði, sem skipta íslenskt atvinnu-
líf og þjóðarbú afar miklu máli, skuli
bregðast trausti viðskiptavina og
samfélagsins með því að fara gegn
leikreglum viðskiptalífsins. Hins veg-
ar ánægja með að samkeppnislögin
og samkeppnisyfirvöld sem eiga að
sjá til þess að ólögmætar samkeppn-
ishömlur séu upprættar skuli virka.“
Ráðherra sagði að eftir því sem hún
hefði haft tök á því að kynna sér hina
viðamiklu ákvörðun samkeppnisráðs
um ólögmætt samráð olíufélaganna
virtist sér sem vel hefði verið vandað
til verka. „Ljóst virðist af hinni stóru
skýrslu að Samkeppnisstofnun hafi
ráðist í mjög umfangsmikið verkefni
þegar stofnunin hófst handa við rann-
sókn sína. Verður að virða það við
stofnunina sem er fámenn stofnun.
Sumir hafa hnýtt í stofnunina og
fundist rannsókn hennar hafa tekið
óhóflega langan tíma. Eftir að um-
fang rannsóknarinnar er nú orðið
kunnugt verð ég að segja að mig
undrar ekki að hún hafi tekið þann
tíma sem raun ber vitni.“ Ráðherra
sagði m.a. að sú rannsókn og skýrslu-
gerð sem hér væri til umræðu sýndi
svo ekki væri um villst að stofnunin
væri fær um að ráðast í hin flóknustu
mál með miklum árangri. „Engu að
síður er nauðsynlegt að gera betur og
efla samkeppnisyfirvöld enn frekar.
Þau þurfa að hafa burði til að hafa
frumkvæði að athugunum á ein-
stökum mörkuðum – samhliða því
sem öðrum málum er sinnt. Því hefur
verið tekin ákvörðun um það af hálfu
stjórnvalda að leggja fram frumvörp
á næstunni þar sem tillögur eru um
eflingu samkeppnisyfirvalda og
skarpari löggjöf á því sviði.“
Lík mafíustarfsemi
Fleiri þingmenn tóku til máls í um-
ræðunni. Ögmundur Jónasson, þing-
maður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, velti því m.a. fyrir
sér hvað væri að gerast „í höfði rík-
isstjórnarinnar,“ eins og hann orðaði
það, í þessu máli. „Hvaða lærdóm
skyldi hún draga í þessu máli?“ spurði
hann. „Boðorð hennar númer eitt, tvö
og þrjú er að koma öllum arðvænleg-
um eignum þjóðarinnar í hendur
þessara aðila – inn í einokunarum-
hverfið,“ sagði hann.
Gunnar Birgisson, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, sagði umrætt mál
mjög alvarlegt. „Og ef rétt reynist
verða menn að standa ábyrgir fyrir
gjörðum sínum.“ Gunnar sagði hins
vegar að í kjölfar umræddrar skýrslu
Samkeppnisstofnunar hefðu ýmsir
farið um bæinn með snæri undir
hendinni til að hengja þá aðila sem
hefðu verið í skotlínunni. „Slíkt finnst
mér óviðeigandi,“ sagði hann. „Og við
eigum að muna að enginn er sekur
fyrr en sekt er sönnuð.“
Guðjón A. Kristjánsson, formaður
Frjálslynda flokksins, sagði m.a. að
almælt væri að umrædd olíufélög
væru miklir bakhjarlar núverandi
ríkisstjórnarflokka. „Ríkisstjórnar-
flokkarnir voru á liðinni öld mjög vil-
hallir sínum félögum og bakhjörlum.
Flesta venjulega borgara gat þó varla
órað fyrir að starfsemi olíufélaganna
þriggja væri eins lík mafíustarfsemi
og nú birtist í þessari skýrslu.“
Jóhanna Sigurðardóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, sagði að for-
kólfar olíufélaganna hefðu féflett al-
menning miskunnarlaust í einu
grófasta og svívirðilegasta þjófnaðar-
máli sögunnar. „Það verður próf-
steinn á hvort við búum í bananaþjóð-
félagi eða í siðmenntuðu
lýðræðisþjóðfélagi – þar sem allir eru
jafnir fyrir lögum – hvort olíufurs-
tarnir verða látnir sæta ábyrgð.
Refsilöggjöfin á að ná til þeirra eins
og annarra sem brjóta af sér og óþol-
andi að fyrning sekta verði þeirra
skjól. Ránsfengnum verða olíufélögin
líka að skila til baka í formi skaðabóta
og sekta í samræmi við gífurlegt um-
fang þessa lögbrots.“
Jóhanna sagði jafnframt að ekki
væri hægt að verja þátt borgarstjór-
ans, Þórólfs Árnasonar, í þessu máli.
„Hann verður að axla sína ábyrgð og
ég fæ ekki séð hvernig Þórólfi er sætt
sem borgarstjóra,“ sagði hún. „En
það er ósanngjarnt að gera hann að
blóraböggli meðan öðrum er hlíft. Ég
kalla eftir yfirheyrslum fjölmiðla yfir
höfuðpaurunum sjálfum. Ég kalla eft-
ir að þeir beri fulla ábyrgð sem í skjóli
stjórnarflokkanna hafa skipt mark-
aðnum á milli sín árum saman.“
Dagný Jónsdóttir, þingmaður
Framsóknarflokksins, sagði eðlilegt
að mikil reiði ríkti í þjóðfélaginu í kjöl-
far úrskurðar Samkeppnisstofnunar
um samráð olíufélaganna. Allt benti
til þess að olíufélögin hefðu hlunnfarið
heimilin í landinu. „Meginmálið er þó
að samkeppnislögin eru að virka og
þjóðin mun ekki líða ólögmætt sam-
ráð fyrirtækjanna í landinu,“ sagði
hún að síðustu.
Lög ná yfir alla
Jón Bjarnason, þingmaður vinstri
grænna, sagði að umrædd skýrsla
Samkeppnisstofnunar væri á köflum
eins og reyfari. Stórfyrirtæki hefðu
skipulega haldið uppi verði á olíu og
bensíni í skjóli helmingaskipta ríkis-
stjórnarflokkanna. Velti hann því síð-
an fyrir sér hvernig greiða ætti þeim
til baka sem hefðu verið hlunnfarnir í
þessu máli.
Einar Oddur Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokks, sagði að
„sagan um olíufélögin,“ eins og hann
orðaði það, væri örugglega eftir-
hreytur af þeim miklu umbreytingum
sem áttu hefðu sér stað í íslensku
viðskiptaumhverfi á undanförnum tíu
til fimmtán árum. „Það virðist vera
sem þessi félög hafi alls ekki getað
áttað sig á því hvað var að gerast og
haldið sig í gamla farinu; haldið sig við
gamla samráðið. Þetta er hið hörmu-
lega,“ sagði hann og bætti við: „Auð-
vitað er það þannig að íslensk lög ná
yfir alla.“ Kvaðst hann síðan hafa fulla
ástæðu til að treysta íslenskum eft-
irlitsstofnunum, íslenskri lögreglu, ís-
lensku ákæruvaldi og íslenskum dóm-
urum. Sagði hann að þetta mál myndi
ganga fram eins og lög gerðu ráð fyr-
ir.
Magnús Þór Hafsteinsson, þing-
maður Frjálslynda flokksins, sagði
m.a. að réttmætt væri að beita olíufé-
lögin þungum stjórnvaldssektum.
Þeir fjármunir ættu að fara óskertir
til samgöngubóta. „Síðan á að draga
forstjóra, stjórnarformenn og stjórn-
armenn olíufélaganna til ábyrgðar.“
Bryndís Hlöðversdóttir, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, sagði m.a. að
hið jákvæða í málinu væri að sam-
keppnisyfirvöld hefðu sannað getu
sína til að takast á við erfiðustu og
viðamestu málin. „Ég treysti því að
nú verði samstaða um það á Alþingi
að efla Samkeppnisstofnun veru-
lega,“ sagði hún.
Kristinn H. Gunnarsson, þingmað-
ur Framsóknarflokksins, sagði m.a.
að tryggja þyrfti þátt einstaklinga í
málinu. „Þar mega yfirvöld eins og
Ríkislögreglustjóraembættið ekki
láta sitt eftir liggja. Menn verða að
hraða rannsókn málsins; upplýsa þátt
hvers og eins einstaklings, sem
ábyrgð kann að bera á þessu athæfi,
og birta þeim ákæru ef ástæðu er til.“
Þung orð féllu í umræðu
um olíuverðssamráð
Viðskiptaráðherra segir að ólöglegt samráð fyrirtækja verði ekki liðið
Þingmenn ræddu utan dagskrár á Alþingi í gær um
skýrslu Samkeppnisstofnunar um verðsamráð olíu-
félaganna. Arna Schram greinir frá umræðunum.
Lúðvík Bergvinsson, Samfylkingu, var málshefjandi. Á myndinni eru einn-
ig Jóhanna Sigurðardóttir, Samfylkingu, og ráðherrarnir Björn Bjarna-
son, Sturla Böðvarsson, Valgerður Sverrisdóttir og Jón Kristjánsson.
arna@mbl.is
SIGURJÓN Þórðarson, þingmaður
Frjálslynda flokksins, hefur lagt
fram fyrirspurn á Alþingi til
menntamálaráðherra um Hag-
fræðistofnun Háskóla Íslands. Þar
er í fyrsta lagi spurt hversu stór
hluti tekna Hagfræðistofnunar stafi
af útseldri verkefnavinnu, í öðru lagi
hvað stofnunin fékk greitt fyrir
skýrslu sem unnin var að beiðni Ol-
íuverslunar Íslands þar sem dregnir
voru í efa útreikningar Samkeppn-
isstofnunar á hagnaði olíufélaganna
af meintu samráði og í þriðja lagi
hve mörg verkefni stofnunin hafi
unnið fyrir Landssamband íslenskra
útvegsmanna á sl. 10 árum og hvaða
verkefni það voru.
Spyr um Hag-
fræðistofnun
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi athugasemd frá Jóni
Þór Sturlusyni og Tryggva Þór
Herbertssyni vegna greinargerðar
sem þeir hafa unnið um samráð
olíufélaganna og birt var í Morg-
unblaðinu í gær.
„Í tilefni af fréttum af grein-
argerð undirritaðra í olíufé-
lagamálinu er rétt að leiðrétta
þann misskilning að Hag-
fræðistofnun Háskóla Íslands
standi á einhvern hátt að grein-
argerðinni. Hið rétta er að und-
irritaðir gera hana í eigin nafni
og bera þar af leiðandi einir
ábyrgð á henni.
Jón Þór Sturluson
Tryggvi Þór Herbertsson.“
Greinargerðin
ekki frá Hag-
fræðistofnun
„ÉG fæ ekki séð að neitt af því
sem fram kemur hjá hagfræð-
ingum olíufélaganna hafi áhrif á
niðurstöður samkeppnisráðs. Að
öðru leyti verður þessu ásamt
öðru í málflutningi olíufélaganna
svarað fyrir áfrýjunarnefnd sam-
keppnismála þegar málið kemur
til umfjöllunar þar. Það er hinn
eðlilegi vettvangur,“ sagði Georg
Ólafsson, forstjóri Samkeppn-
isstofnunar, um greinargerð hag-
fræðinganna Jóns Þór Sturluson-
ar og Tryggva Þórs Herberts-
sonar um niðurstöður
samkeppnisráðs um samráð olíu-
félaganna.
Hagfræðingarnir unnu grein-
argerð um málið fyrir olíufélögin
og er gerð grein fyrir sjón-
armiðum þeirra í skýrslu sam-
keppnisráðs og þeim svarað efn-
islega. Jón Þór og Tryggvi Þór
svöruðu gagnrýni samkeppn-
isráðs í Morgunblaðinu í gær.
Hefur ekki áhrif
á niðurstöðuna
ÚRVINNSLUGJALD hefur verið
lagt á heyrúlluplast allt þetta ár,
en ekki frá og með næstu ára-
mótum, eins og sagði í frétt
Morgunblaðsins í gær. Miðað við
að flutt verði inn allt að 1.700
tonn af heyrúlluplasti í ár hefur
úrvinnslugjaldið því skilað meira
en 40 milljónum á árinu.
Magnús Ingþórsson, fram-
kvæmdastjóri Vélavers, segir inn-
flytjendur hafa rukkað þetta
gjald frá 1. janúar í ár. Hann seg-
ir eðlilegt að beina þeirri spurn-
ingu til úrvinnslusjóðs hvað sjóð-
urinn hafi gert við það fé sem
hann hafi fengið af þessu gjaldi í
ár. Magnús segist telja að þetta
sé hæsta úrvinnslugjald á svona
plast sem tekið hafi verið upp í
allri Evrópu, sér skiljist að gjald-
ið sé um 15 krónur á kílóið í
Skandinavíu. Þetta háa gjald hér
komi síðan auðvitað inn í verð á
landbúnaðarafurðum frá bænd-
um.
Úrvinnslugjald
þegar innheimt