Morgunblaðið - 06.11.2004, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SAMTÖK fámennra skóla eru fé-
lagsskapur áhugafólks um málefni
fámennra skóla á öllum skólastig-
um, opin öllum þeim sem áhuga
hafa á skólamálum. Þau voru stofn-
uð á Flúðum árið 1989 og voru þá
fyrst og fremst samtök fámennra
samkennsluskóla á grunnskólastigi
en hafa síðan þá víkkað út hlutverk
sitt og ná nú einnig til fámennra
leik- og framhaldsskóla. Samtökin
halda ársþing þar sem skólamál
eru rædd og fólk vítt og breitt af
landinu fær kærkomið tækifæri til
að hittast og bera saman bækur
sínar. Þá halda samtökin úti heima-
síðu með mjög áhugaverðu efni um
skólamál.
Í apríl 2001 stóðu samtökin
ásamt öðrum fyrir ráðstefnunni
Menntun í dreifbýli.
Þar kom m.a. fram að eitt af því
sem skiptir hvað mestu máli í sam-
bandi við stuðning við byggð og
byggðaþróun er öflugt og gott
skólastarf á öllum skólastigum.
Það sem einkennir fámenna
skóla er ýmislegt sem telst eft-
irsóknarvert fyrir nemendur hans
og fjölskyldur þeirra, kennara og
það samfélag sem hann starfar í.
Þar má m.a. nefna minni stofn-
anabrag, afslappað andrúmsloft og
minni agavandamál.
Við sem störfum við þessa skóla
þekkjum það að krafa nútímafólks
með ung börn er sú að skólastarf sé
unnið faglega og af metnaði. For-
eldrar gera eðlilega kröfur um að
farið sé að þeim lögum og reglum
sem í gildi eru. Þetta á einnig við í
hinum dreifðu byggðum landsins.
Og þar sem vel tekst til myndast
öflug byggð sem gerir það land-
svæði eftirsóknarverðara og verð-
mætara að öllu leyti. Nútímafólk er
heimsborgarar hvar sem það býr.
Allir eiga rétt á menntun við hæfi
óháð búsetu. Fámennir skólar hafa
í gegnum árin verið í fararbroddi á
ýmsum sviðum. Sem dæmi má
nefna samkennslu árganga, skóla
án aðgreiningar og einstaklings-
miðað nám.
Nú fer í hönd mikil sameining-
aralda sveitarfélaganna. Félags-
málaráðherra hefur gefið út þá yf-
irlýsingu að þeim skuli fækkað svo
um munar. Því hefur verið haldið
fram að það sem hefur mest áhrif á
byggðaþróun séu ungar konur með
ung börn. Það er von okkar að
sveitarstjórnarmenn hafi efst í
huga hagsmuni barnanna og fjöl-
skyldna þeirra í því sameining-
arferli sem framundan er. Mikil
hætta er á að fjárhagslegir hags-
munir verði samfélagslegum hags-
munum yfirsterkari.
Málefni Húsabakkaskóla í Svarf-
aðardal voru kveikjan að þessu
bréfi. Þar finnst okkur skýrt dæmi
um það hvernig samfélag sem hald-
ið hefur íbúatölu sinni þrátt fyrir
samdrátt í hefðbundnum búskap
veðjar á rangan hest með hug-
myndum sínum um að loka skól-
anum. Húsabakkaskóli er þekktur
innan skólaflórunnar fyrir fjöl-
breytt og metnaðarfullt starf og
nefna má að kennaranemar kepp-
ast um að komast þangað. Slík
stofnun ætti að vera stolt hvers
sveitarfélags. Sá möguleiki fyrir
foreldra í Dalvíkurbyggð að geta
valið á milli mjög ólíkra skóla með
ólíkar áherslur gerir sveitarfélagið
að góðum búsetukosti og gæti verið
eitt af aðalsmerkjum Dalvík-
urbyggðar.
Það er skoðun okkar að þó svo að
rekstrarkostnaður minnki með því
að leggja niður skólahald á Húsa-
bakka og færa það á Dalvík þá
verði Dalvíkurbyggð fátækari á eft-
ir.
Skólamál eru byggðamál
Þórunn Júlíusdóttir,
Fanney Ásgeirsdóttir og
Jóhanna María Agnarsdóttir
fjalla um umræðuna um
Húsabakkaskóla
’Því hefur verið haldiðfram að það sem hefur
mest áhrif á byggðaþró-
un séu ungar konur með
ung börn. ‘
Fanney
Ásgeirsdóttir
Þórunn er formaður Samtaka
fámennra skóla og starfar í leikskól-
anum Kærabæ á Kirkjubæj-
arklaustri, Fanney er ritari samtak-
anna og starfar í Grunnskóla
Svalbarðshrepps í Þistilfirði og
Jóhanna María er gjaldkeri samtak-
anna og starfar í Grunnskólanum í
Hrísey. Heimasíða SFS er www//
ismennt.is/vefir/sfs/.
Jóhanna María
Agnarsdóttir
Þórunn
Júlíusdóttir
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ekkert nema gott að segja og vitað að
mörg lönd eiga sér sama þjóð-
arblómið. Til gamans má benda á að
Bandaríkin, Bretland, Íran og Írak
eiga sér sama þjóðarblómið; rósina.
Markmiðið með vali á þjóðarblóm-
inu var að velja eitt blóm sem gæti
verið tákn okkar Íslendinga út á við
og hér heima; tákn fegurðar og hrein-
leika og auðvelt væri að útfæra það á
einfaldan máta. Hvort þetta markmið
næst ræðst af því hvort holtasóleyjan
– þjóðarblómið – verður notað sem
slíkt. Ég vil hins vegar benda á valið á
þjóðarblóminu hefur vakið áhuga
þúsunda Íslendinga, ekki síst meðal
ungu kynslóðarinnar á blómum sem
hér vaxa, sem eftir þetta veitir ís-
lenskum blómum meiri athygli en áð-
ur, þekkir fleiri blóm en áður og met-
ur íslensk blóm meira en áður.
Að lokum þetta. Hver og einn á í
hjarta sínu sitt uppáhaldsblóm og frá
þeim verður það ekki tekið. Eitt
þeirra stendur öllum Íslendingum
nærri enda hefur það frá fyrstu tíð
verið helsti boðberi vors og sumars.
Þrátt fyrir það var blómið það arna
varla nefnt né því síður að það kæmi
til úrslita. Ég enda þessa grein á ljóði
um þetta blóm sem ég fékk sent frá
mínum ágæta vini og fyrrverandi
menntamálaráðherra Ingvari Gísla-
syni og má skoða það sem nokkurs
konar sárabót til allra þeirra sem
völdu annað blóm en holtasóleyna.
Fífilgæla
Á torfu hverri milli fjöru og fjalls
þú fífil ungan sást með kollinn prúða.
Af vetrardvala vaknar fyrstur alls
og vörðinn stendur lengst í gullinskrúða.
Nú styttir dag og stundin líður hröð
og stormanauðið fyllir garðinn trega.
En hrynji ösp og nettu blómi blöð
þar bústinn fífill heilsar kímilega.
Þótt feigðin sæki rós í kuldans kör
og kali grös á vænu túni og engi,
svo rætur sofna, blóma firrist fjör,
mun fífilbreiðan prýða garð og vengi.
(Ingvar Gíslason.)
NÍELS ÁRNI LUND,
Gvendargeisla 34, 113 Reykjavík.
Um þjóðarblóm
og önnur blóm
Frá Níels Árna Lund, skrif-
stofustjóra í landbúnaðar-
ráðuneytinu og formanni
nefndar um þjóðarblómið:
OFTAR en mann grunar koma blóm-
in fyrir í daglegu lífi. Þau koma hvar-
vetna fyrir í daglegu máli, rituðu sem
mæltu; í ljóðum og vísum; spakmæl-
um og orðtökum, gátum og máls-
háttum. Ótölulegur fjöldi nafna er
tengdur við blómin; má nefna borgir
og bæi; menn og málleysingja; báta,
skip, fjöll og dali, ár og læki og þannig
mætti áfram telja. Blómin eru fyrir
augum okkar lifandi í brekkum og
beðum, afskorin og þurrkuð, úti og
inni; þau prýða myndir og málverk,
fána og veifur, skjaldarmerki og
skúlptúra. Angan þeirra ber frá jörðu
jafnt sem ilmvatnsglasi. Blómin eru
tákn fegurðar, minninga, vináttu og
ástar og þau hafa verið notuð til
lækninga og ljósgjafa og veitt svör við
leyndustu spurningum elskenda og
þannig mætti áfram og áfram telja.
Öll eru þau falleg, hvert á sinn hátt
og fjölbreytileikinn óendanlegur. En
það er nú svona með fegurðina að þar
sýnist sitt hverjum og sú staðreynd
gerir lífið allt skemmtilegra og fal-
legra.
Það var því í nokkuð verkefni lagt,
þegar ákveðið var að velja Íslandi sitt
þjóðarblóm. Að vísu skal tekið fram
að þar átti ekki að ráða fegurðin ein,
heldur og aðrir þættir sem auðvelda
notkun blómsins við hinar ýmsu að-
stæður. Lögun þess, litir, stærð, út-
breiðsla og önnur atriði sem draga
má fram á einfaldan en táknrænan
hátt.
Svo sem kunnugt er var leitað til
þjóðarinnar sjálfrar um val á þjóð-
arblóminu m.a. með opinni atkvæða-
greiðslu. Niðurstaðan varð sú að
holtasóleyjan var valin sem þjóð-
arblóm Íslendinga. Mörg önnur blóm
voru tilnefnd og mjótt á munum undir
það síðasta. Holtlasóleyin er á marg-
an hátt sérstök fyrir norðurslóðir.
Falleg, sterk og tignarleg með hvít
blóm og gylltan koll. Til hamingju
holtasóley!
Á það hefur verið bent að hún sé á
einhvern máta einkennisblóm í Lapp-
landi og svæðis í Noregi. Um það er
JÚ, ÉG vil jafnrétti, ég vil jafna
möguleika á við aðra. Ég vil eiga
jafna tekjumöguleika á við aðra. Ég
vil að tekið sé tillit til mín og míns
hóps. Ég og mínir líkar eigum undir
högg að sækja, en þó erum við um
fimmtungur þjóðarinnar.
Okkar líkamsstarfsemi er önnur
og erum við óvelkomnir víða. Við lif-
um styttra. Við vorum pyntaðir hér
áður fyrr og reyndum því að fela það.
Meira að segja orðið sem móð-
urmálið hefur gefið okkur í arf lýsir
fordómum í okkar garð; örvhentur
sem andstæða við rétthentur.
Hafið þið leitt hugann að því
hvernig ýmis fyrirtæki taka á móti
örvhentum ? Fyrir örvhenta er verið
að segja; við tökum eingöngu tillit til
rétthentra og viljum helst ekki ykkar
viðskipti, ef þið endilega viljið kaupa
eitthvað, vinsamlegast þá eingöngu
staðgreiða með peningum því við vilj-
um helst ekki að þið grípið penna í
hönd, þeir eru bara fyrir hina.
Skoðið ýmsa handverksmenn
(smiðir, rafvirkjar… ), skoðið þá
staðla sem eru í gangi, hvers vegna
herðir maður skrúfur réttsælis? Jú,
því þá nær maður betra átaki með
hægri hendi. Kíkið á hjólsagir og
stingsagir; hvert er afsaginu blásið ?
Jú, beint framan í örvhentan mann.
Hafið þið skoðað lyklaborð tölv-
unnar; teljið stafina sem litli fingur
vinstri handar á að stjórna og þá sem
litli fingur hægri handar á að stjórna;
sjáið þið ekki stóran mun?
Hafið þið farið í sund? Jú, þar eru
sumir sem vilja að eingöngu sé synt í
hringi rangsælis en ekki réttsælis
eins og meiri tilhneiging er hjá örv-
hentum. Þegar sundlaugarverðir
setja upp skilti sem vísa sundstefn-
una; allir í sömu átt. Væri ekki eðli-
legra að vera með tvö skilti og mis-
munandi hring á brautum, ef
sundlaugarnar vilja ákveða stefnuna.
Eða eiga örvhentir helst ekki að
synda? Eiga þá örvhentir að greiða
lægra gjald í staðinn? Sundlaugarnar
eru yfirleitt reknar af hinu opinbera.
Eiga þá örvhentir að borga lægri
skatta því hið opinbera tekur síður
tillit til þeirra en hinna?
Í allri opinberri umræðu gleym-
umst við. Hvað hefur Hagstofan t.d.
unnið margar skýrslur þar sem tölur
koma fram um fjölda, lífslíkur, at-
vinnudreifingu, menntun, o.s.frv. Ég
hef ekki fundið stafkrók á vefnum hjá
þeim.
En vegna þess að hið opinbera
mismunar okkur og við höfum annað
sjónarhorn á málin, ættum við þá
ekki að fá sérstök lög sem tryggja
rétt okkar? Ættum við þá ekki að
vera til staðar á þeim stöðum sem
skipta máli, t.d. fá kvóta í hæstarétti
(einn af hverjum fimm hæstarétt-
ardómurum ættu að vera örvhentir)
eða í stjórnunarstöðum?
Jú, ég vil jafnrétti!!
VIGNIR BJARNASON,
Hrísrima 30, 112 Reykjavík.
Frá Vigni Bjarnasyni:
Jafnrétti
Eftirfarandi greinar eru á
mbl.is:
Gunnlaugur Jónsson: „Sú
staðreynd að stúlkan á um sárt
að binda má ekki valda því að
rangar fullyrðingar hennar
verði að viðteknum sannind-
um.“
Ólafur F. Magnússon: „Sigur-
inn í Eyjabakkamálinu sýnir að
umhverfisverndarsinnar á Ís-
landi geta náð miklum árangri
með hugrekki og þverpólitískri
samstöðu.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir:
„Viljum við að áherslan sé á
„gömlu og góðu“ kennsluað-
ferðirnar? Eða viljum við að
námið reyni á og þjálfi sjálf-
stæð vinnubrögð og sjálfstæða
hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerðar-
menn til að lesa sjómannalögin,
vinnulöggjöfina og kjarasamn-
ingana.“
Sveinn Aðalsteinsson: „Nýj-
asta útspil Landsvirkjunar og
Alcoa, er að lýsa því yfir að
Kárahnjúkavirkjun, álbræðsl-
an í Reyðarfirði og línulagnir
þar á milli flokkist undir að
verða „sjálfbærar“!“
Hafsteinn Hjaltason: „Landa-
kröfumenn hafa engar heimild-
ir fyrir því, að Kjölur sé þeirra
eignarland, eða eignarland
Biskupstungna- og Svínavatns-
hreppa.“
María Th. Jónsdóttir: „Á land-
inu okkar eru starfandi mjög
góðar hjúkrunardeildir fyrir
heilabilaða en þær eru bara allt
of fáar og fjölgar hægt.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Því eru gráður LHÍ að inntaki
engu fremur háskólagráður en
þær sem TR útskrifaði nem-
endur með, nema síður sé.“
Á mbl.is
Aðsendar greinar
TALAÐ ER um að sykur og fita
hafi áhrif á minni fólks og sé einn-
ig slæmt fyrir lín-
urnar, ég get ekki
séð að þetta séu nýj-
ar rannsóknir, þetta
höfum við vitað lengi.
Það hefur aldrei ver-
ið talið gott að borða
hvítan sykur eða þá
að borða fitu í miklu
magni og hvað þá
herta fitu, en ekki
má gleyma því að við
þurfum að borða fitu
og kolvetni.
Það er einnig at-
hyglisvert að í grein-
inni er talað um að
áhrif kólesteróls og
hertrar fitu sé að
finna í kökum, brauð-
um og ís þar sem
mjúk fita hefur verið
hert og þannig gerð
gagnslaus og næring-
arsnauð. Það má með
sanni segja að í kök-
um er smjörlíki sem
er að hluta til hert
fita. En ég veit ekki
hvaðan þessir merku
vísindamenn fá þær
grillur í hausinn að
brauð innihaldi herta
fitu. Ég get staðfest
það að ég nota hvorki sykur né
einhverja fitu, hvað þá mettaða
fitu, í brauðin hjá mér (þó svo að
ég noti smjör í hvítlauksbrauðið
mitt). Ég er 95% öruggur að aðrir
bakarar innan vébanda Lands-
sambands bakarameistara nota
ekki sykur í brauðin sín, þá er ég
líka nokkuð viss að enginn notar
lengur herta eða mettaða fitu í sín
brauð, en ég get ekki staðfest það
hjá öðrum bökurum þó svo að ég
sé nokkuð viss á því.
Þó er rétt að taka
það fram að í t.d. gróf-
um brauðum er að
sjálfsögðu fita sem
kemur úr kornunum
og er ca 0,9 gr. af
mettaðri og ómettaðri
fitu. Í 100 gr. af grófu
brauði (sem eru ca 3
brauðsneiðar) eru kol-
vetnin ca 45 gr. og er
það þá eingöngu úr
kornunum sjálfum,
þannig að þau eru
auðmelt og eru góð
fyrir heilann og minn-
ið, heilinn lifir jú ein-
göngu á kolvetnum og
er þá best að hafa þau
kolvetni ekki úr hvít-
um sykri. Eins og sést
á þessari upptalningu
þá er ekki mikil fita í
brauðum, ég hef lengi
sagt að æskileg
brauðneysla sé ca 2–4
brauðsneiðar á dag
sem eru þá ca 45 gr.
af kolvetnum og ef
menn halda að þeir
fitni af þessu ættu
þeir bara að halda
áfram á Atkins-
kúrnum og láta heilann fá enga
næringu.
Allt er best í hófi eins og venju-
lega.
Svar við „sykur hef-
ur áhrif á minni“
Jóhannes Felixson
fjallar um sykurneyslu
Jóhannes Felixson
’Þó er rétt aðtaka það fram
að í t.d. grófum
brauðum er að
sjálfsögðu fita
sem kemur úr
kornunum og er
ca 0,9 gr. af
mettaðri og
ómettaðri fitu.‘
Höfundur er bakarameistari
og í stjórn Labak.