Morgunblaðið - 06.11.2004, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 6. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SVERRIR Hermannsson og Jón
Bjarnason alþingismaður senda und-
irrituðum tóninn í Morgunblaðinu 3.
nóvember sl. Sverrir Hermannsson á
sér litríkan feril, bæði sem stjórn-
málamaður og embættismaður í
stórum embættum á vegum ríkisins,
um margt glæstan feril, en oft brot-
hættan og brokkgengan. Sverrir er
einn af gullaldarmönnum á mælta ís-
lensku, þótt viðurkenna verði að orð-
skrúð og á stundum
tyrfin mælska yf-
irgnæfi efnistökin. Oft
hér áður, í sólskini og á
góðum dögum, áður en
hann rataði í vandræði
sín, var hann skemmti-
legur og litríkur per-
sónuleiki. Nú ber hins
vegar meira á hinum
bitra og reiða manni
sem svívirðir alla, hef-
ur uppi meira persónu-
legt skítkast en þekkst
hefur í íslenskri þjóð-
málaumræðu í áratugi. Það er í raun-
inni sorglegt þegar skemmtilegir
menn breyta einu yndislegasta líffæri
sínu, munninum sem heldur utan um
varirnar og tunguna, í aurrifu sem
nánast ofsækir menn og málefni með
slíku skítkasti að allir segja fyrir rest:
„Aumingja Sverrir. Munnur manns-
ins er kossatauið sjálft og flestir nota
talfæri sín og hugsun til að miðla ein-
hverju fallegu og góðu og allir í dag
vita að stóryrðaflaumur, sem minnir
á aurflóð eða skítadreifara, dæmir
þann einan sem þannig talar. Þeir fé-
lagar halda uppteknum hætti, snúa út
úr umræðunni og fordæma allt sem
er að gerast í landinu – þetta er
þeirra pólitík.
Bændur eiga bú sín
Í utandagskrárumræðu í þinginu á
dögunum var talað með þeim hætti
og fullyrt, að stærri hluti bænda væri
þegar eða yrði fljótlega leiguliðar,
vinnumenn og handbendi auðmanna.
Ég fullyrti hins vegar að allavega
95% bænda, sem fengju beingreiðslur
frá ríkinu, væru sjálfseignarbændur
og ættu sjálfir bú sín og jarðir. Ég
fagnaði þessari stöðu og einnig hinu
að mikil nýsköpun er í sveitunum og
jarðir seljast í dag fyrir sanngjarnara
verð en áður. Á ég að stöðva frelsi
manna til að ráða eigin gjörðum?
Myndi Alþingi samþykkja slíka lög-
gjöf, er það vilji Vinstri-Grænna?
Ennfremur fagnaði ég góðu fólki,
hvort sem það teldist ríkt eða ekki,
sem væri að kaupa land og setjast að í
sveitunum með ný áform um að hafa
lífsviðurværi af öðru en að búa með
ær og kýr. Því miður er óhjá-
kvæmilegt að jörðum fækki þar sem
hefðbundinn landbúnaður er stund-
aður, tæknin ein kallar á þetta og sú
eðlilega krafa sveitamanna að búa við
lífskjör eins og annað fólk í landinu.
Fjölskyldubúskapur bestur
Ég hef í mínum störfum talað fyrir
fjölskyldubúskap og gegn verk-
smiðjubúskap og ofurstærð. Það geri
ég enn með sama þrótti. Auðmenn
hafa alla tíð sóst eftir landi, ekki síst
hlunnindajörðum við ár
og vötn, en sem betur
fer hafa íslenskir bænd-
ur verið fastheldnir á
þær jarðir og alltaf selt
þær dýrt. Ég viðurkenni
að þessar jarðir eru e.t.v.
í meiri hættu en áður að
falla úr ábúð með vax-
andi fjölda eignamanna.
Vilja þeir félagar taka
eignarréttinn af eig-
endum þessara jarða?
Sjálfsagt liggja fjölþætt-
ar skýringar bak við
áhuga svonefndra auðmanna á jörð-
um, allt frá fjárfestingum til frí-
stunda. Í einstaka tilfelli eins og gerð-
ist nýlega í Dalabyggð, gjalda þeir
greiða með því að áforma að byggja
stór fjós. Sveitarstjórn Dalabyggðar
notaði leifarnar af gömlu jarðalög-
unum til að hafna útlendum manni en
valdi ríka íslenska menn inn á við-
komandi bújörð. Ég harma alltaf af-
skipti og inngrip þriðja aðila í land-
búnaðinn. Hátt verðlag á
framleiðslurétti er varasamt og mun
torvelda landbúnaðinum að mæta
næstu WTO-samningum og aukinni
samkeppni. Auðmenn munu ekki
komast upp með að misnota bein-
greiðslur sem ríkið setur í landbún-
aðinn eins og fullyrt var í umræðunni.
Ríkið greiðir beingreiðslur í þrennum
tilgangi, þ.e. til landbúnaðar, byggða-
mála og til verðlækkunar á mat-
vælum til neytenda. Landbún-
aðarráðuneytið og Bændasamtök
Íslands munu standa vörð um að
beingreiðslurnar verði ekki misnot-
aðar.
Áhuginn fyrir sveitunum
Sú þróun sem ég var að segja að
mætti ekki stöðva í sveitunum var að
um leið og hefðbundnum bújörðum
fækkar með ær og kýr, þá verði ekki
komið í veg fyrir að aðrir Íslendingar
í öðrum búskap eða atvinnu fái að
eignast land. Nú vill svo til að margir
Íslendingar í þéttbýlinu sækjast eftir
landi og gerast þátttakendur í mann-
lífi sveitanna. Þetta fólk á ekki að
þurfa að búa við fordóma og svívirð-
ingar.
Svonefndir auðmenn sækjast að
jafnaði ekki eftir jörðum til hefðbund-
innar búvöruframleiðslu, enda er slík
starfsemi kannski ekki það gróða-
vænleg. Þeir kunna þó engu að síður
að hafa áhuga á að vinna að fram-
gangi landbúnaðarins. Í því sambandi
vek ég athygli á að í nýjum jarðalög-
um merkir landbúnaður hvers konar
vörslu, verndun, nýtingu og ræktun
búfjár, ferskvatnsdýra, lands og auð-
linda þess til atvinnu- og verðmæta-
sköpunar, matvælaframleiðslu og
þjónustu er tengist slíkri starfsemi.
Tel ég engan vafa leika á því að vax-
andi áhugi þéttbýlisbúa í sveitum
landsins stuðli að þróttmiklum og
fjölbreyttum landbúnaði. Það sem er
nýtt í málinu er það, að bújarðir hafa
hækkað um nokkur hundruð prósent
á síðustu árum og á það við um landið
allt. Þessi þróun er til marks um
þennan mikla áhuga á íslenskri nátt-
úru og landbúnaðinum og þá stað-
reynd að ótal ný atvinnutækifæri
liggja í sveitunum. „Jón bóndi á Hóli
seldi sína jörð í gær á 30 milljónir.
Hún hafði verið óseljanleg í tíu ár. At-
hafnafólkið sem keypti Hól ætlar að
setjast þar að og stofna til atvinnu í
sveit sem þau elska.“ Þetta gæti verið
frétt í héraðsblaði. Svona gerast
kaupin í dag víða um land.
Revía doktors NEI
Jón Bjarnason alþingismaður var
skólastjóri Hólaskóla. Þar var hann
góður liðsmaður nýrrar þróunar í
landbúnaði. Hann vann mjög að nýj-
um búgreinum í sveitunum. Margt
það unga fólk, sem sótt hefur í nýjar
búgreinar í námi sínu, er í dag að fjár-
festa í sveitunum. Hrossabúgarðar,
skógarbændur, ferðaþjónusta og
fiskeldi gegna stóru hlutverki í ný-
sköpun sveitanna. Ég fullyrði að Jón
Bjarnason er ekki það afturhald og sá
úrtölumaður sem hann sýnist vera í
ræðustól Alþingis. Hins vegar er
hann stórleikari í revíu hjá Vinstri-
Grænum eftir doktor NEI. Reyndar
er revían þýdd úr rússnesku leikriti
sem var tískuverk í Moskvu á fyrri-
hluta síðustu aldar, verk sem nú er
löngu fallið í gleymsku þar á bæ.
Um þróun
íslenskra sveita
Guðni Ágústsson svarar
Sverri Hermannssyni og
Jóni Bjarnasyni ’Hrossabúgarðar, skóg-arbændur, ferðaþjón-
usta og fiskeldi gegna
stóru hlutverki í ný-
sköpun sveitanna.‘
Guðni Ágústsson
Höfundur er landbúnaðarráðherra.
OSAMA bin Laden birti ávarp til
bandarísku þjóðarinnar um síðustu
helgi. Þar gumaði hann af þeim til-
gangi sínum að keyra bandarískt
efnahagslíf í gjaldþrot
með því að egna fyrir
ráðamönnum, sem fyr-
irsjáanlega brygðust
við með herflutningum
heimshorna á milli í
von um að nú tækist að
handsama kauða. Ekki
veit ég hvort bók-
menntaelítan á Íslandi
vill láta líkja sér við
ráðamenn í Wash-
ington, en svo læðist að
mér grunur um að orð
bin Ladens eigi jafnvel
betur við um hana en
bandarísku ráðamenn-
ina. Í það minnsta þeg-
ar Hannes Hólmsteinn
Gissurarson á í hlut.
Kannski eiga allir sinn
bin Laden innst inni.
Eitt er víst að bæri
Hannes á sér vaknar
mikil geðshræring í
þessum hópi, svo mikil
að ráð og ræna víkur. Stórskotaliðið
er sent af stað og sprengjum rignir.
Þjóðin veit nú þegar að Hannes
má ekki skrifa um Skáldið. Skáldið
hefur verið frátekið fyrir þá eina
sem treyst er til að viðhalda helgi-
myndinni. Það er svo sem í lagi og
eflaust munu margir vilja lesa enn
eina lofrolluna um nóbelsskáldið.
Það ætti þó ekki að útiloka aðra frá
vitneskjunni um hina jarðnesku hlið
skáldsins eða þá hvernig hann kom
útlendingum fyrir sjónir sem lista-
maður og skáld. Hann er jú talinn
þjóðareign á tyllidögum. Það er
heldur ekki eins og Hannes sé að
fara með fleipur, þegar hann vitnar í
bréfaskriftir Lærdómslistafélags-
manna sem geymdar eru á Kon-
unglega biblíótekinu í Stokkhólmi.
Skáldinu er enginn greiði gerður
með því að haldið sé á lofti einhverri
uppdiktaðri mynd sem enga festu
hefur í veruleikanum. Það voru gall-
arnir, sérlundin, sjálfsálitið og til-
finningin fyrir tungunni sem gerðu
Halldór Kiljan Laxness að því sem
hann varð. Fremstur rithöfunda á
Íslandi í sinni tíð. Enginn getur
heldur neitað að hann var afar um-
deildur maður vegna trúboðsáráttu
sinnar. Hún birtist hvort sem er í
ræðum hans sem ritum. Meðan kaþ-
ólsk trú átti hug hans angraði það
trúlitla Íslendinga lítið, en þegar
hann tók til við að breiða út boðskap
kommúnismans urðu ófáir til að
stinga við fæti. Allar götur síðan
hafa deilur staðið um manninn og
skáldið. Þótt maðurinn sé allur lifir
skáldskapur hans enn og meðan svo
er verður umræða um manninn og
verk hans ekki þögguð. Það væri
dauðadómur yfir skáld-
skaparlistinni. Nóg er
að „höfundurinn“ hefur
verið lýstur dauður.
Við Íslendingar er-
um ekki einir um að
þurfa að horfast í augu
við að skáldin okkar
séu mannleg. Fyrir
u.þ.b. ári skrifaði Her-
mann Stefánsson rit-
höfundur grein í Les-
bók Morgunblaðsins
um spænska skáldið
Camilo José Cela. Her-
mann gerði þar grein
fyrir tveimur nýút-
komnum ævisögum
um Cela sem skrif-
aðar voru nánast ofan
á volgum nánum.
Greinin er nokkurs
konar undanfari
Hannesarhamfaranna
sem hófust í desem-
ber og engan endi
ætla að taka. Cela var enginn eft-
irbátur Halldórs þegar kom að því
að vekja sterkar tilfinningar meðal
samlanda sinna. Cela tók sér stöðu
hvar og með hverjum sem honum
hentaði; ögraði löndum sínum jafnt
siðferðislega, vitrænt sem pólitískt.
Vingaðist við fasista jafnt sem
vinstrimenn, klæmdist og klobbaðist
allt eftir því hvað hentaði hverju
sinni. Ýmist hataður eða dáður af
þjóðinni. Eins og Halldór kunni
hann listina að að leika sér með
tungumálið. Árið 1989 útdeildi Lær-
dómslistafélagið honum Nób-
elsverðlaunum í bókmenntum. Lýs-
ing Hermanns á æviferli Cela er afar
litrík og vantar þar lítið í frásögnina
annað en hvort háskólasamfélagið á
Spáni hafi tekið að sér að afla máls-
gagna í dómsmálum á hendur ævi-
söguriturunum.
Fræðilegur áhugi þeirra sem látið
hafa Hannes teyma sig út í fenið
virðist takmarkaður við ímynd nób-
elsskáldsins. Ímyndin hefur þó ekk-
ert bókmenntalegt gildi. Sagn-
fræðilegt gildi greinar Hannesar í
Morgunblaðinu 20. október ætti þó
að vera óumdeilt og eiga þar af leið-
andi erindi í ævisögu skáldsins. Ég
undrast áhugaleysi gagnrýnenda
Hannesar á umfjöllunarefni grein-
arinnar. Vissu þeir af því hve lítill
áhugi var innan Lærdómslista-
félagsins fyrir að veita Halldóri
Nóbelsverðlaunin? Hvers vegna
voru Halldóri veitt þessi verðlaun?
Sýna þau viðurkenningu fyrir rit-
snilld eða almenna þreytu nefnd-
armanna á að hafa nafn hans árlega
á borðinu hjá sér eða var röðin ein-
faldlega komin að íslensku þjóðinni
að taka við viðurkenningu? Hví var
Juan Ramón Jiménez settur á salt í
heilt ár og Albert Camus látinn bíða
í tvö ár? Því þurfti Saint-John Perse
að bíða í fimm ár og Sholokhov í heil
tíu ár. Cela var ekki einu sinni farinn
að plaga nefndarmenn á þessum
tíma. Vandræðagangurinn við út-
hlutun þessara eftirsóttu verðlauna
hlýtur að vekja athygli og umhugs-
un. Við þurfum ekki endilega að
gera því skóna að aðeins Halldór
hafi flækst fyrir nefndarmönnunum,
spurningarnar gætu allt eins átt við
alla hina rithöfundana sem komu til
greina við úthlutunina. Það eina sem
virðist augljóst er að ár hvert þurfa
átjánmenningarnir að losa sjóðinn
við ákveðna upphæð. Andlegt og/eða
líkamlegt úthald virðist ráða því
hver hlýtur hnossið hverju sinni.
Greinilegt er að vindmyllustríð
geisa enn í heimi bókmenntanna.
Hannes og hersveit-
ir heilagleikans
Ragnhildur Kolka fjallar
um Hannes Hólmstein og
vindmyllustríð í heimi
bókmenntanna
Ragnhildur Kolka
’Skáldið hefurverið frátekið
fyrir þá eina sem
treyst er til að
viðhalda helgi-
myndinni. ‘
Höfundur er
bókmenntafræðingur MA.
DRÖG framkvæmdastjórnar Evr-
ópusambandsins að tilskipun um
meiri frjálsræði í þjónustu-
viðskiptum hefur vakið nokkra at-
hygli hér á landi. Það er
hins vegar sorglegt fyr-
ir íslenskt lýðræðisþjóð-
félag að á meðan ís-
lenskir hagsmunaaðilar
skiptast á skoðunum um
þetta mál sitja íslensk
stjórnvöld og alþing-
ismenn máttvana á hlið-
arlínunni því þeir hafa
enga aðkomu að málinu
þrátt fyrir að þetta geti
orðið að lögum á Íslandi
í náinni framtíð.
Ástæðan fyrir þessu
áhrifaleysi er að með
EES-samningnum skuldbinda Ís-
lendingar sig til að innleiða lög og
reglur Evrópusambandsins varð-
andi innri markaðinn án þess þó að
hafa beinan aðgang að lagasetning-
arferlinu. Á sama tíma geta hags-
munaaðilar eins og ASÍ, BSRB og
Samtök atvinnulífsins haft áhrif á
þetta ferli með samvinnu við heildar-
samtök hagsmunaaðila í Evrópu því
þau samtök hafa samkvæmt lögum
ESB beinan aðgang að því ferli. Með
þessu er ekki verið að agnúast út í
aðgang þessara aðila
að lagasetningarferl-
inu heldur að benda á
þá staðreynd að það
getur varla verið við-
unandi fyrir íslenska
alþingismenn að sætta
sig við þetta áhrifa-
leysi á málefni sem
hefur beinar afleið-
ingar fyrir íslenskt
þjóðfélag.
Frelsi í þjónustu-
viðskiptum er ein stoð
hins svokallaða fjór-
frelsis á Evrópska
efnahagssvæðinu þ.e. frjálst flæði
fólks, fjármagns, fjárfestingar og
þjónustu. Frelsi í þjónustu-
viðskiptum milli aðildarlanda hefur
hins vegar reynst meira í orði en á
borði vegna tregðu aðildarlandanna
að fella niður hindranir á þessu sviði.
Megintilgangurinn með þessari til-
skipun er að tryggja aukið frelsi á
þessu sviði vegna þess að í mörgum
löndum ESB skapa þjónustu-
viðskipti um 65–70% af vergri lands-
framleiðslu. Hins vegar tengjast ein-
göngu um 20% af viðskiptum milli
landa þjónustugeiranum.
BSRB hefur bent á að verkalýðs-
hreyfingin í Evrópu sé mjög andsnú-
in þessari tilskipun og til að kynna
sjónarmið hennar stóð BSRB fyrir
fundi fyrir skömmu þar sem tveir
forsvarsmenn evrópskrar verkalýðs-
hreyfingar komu hingað til lands. Á
þeim fundi kom fram að verið sé að
færa menntun og heilbrigðiskerfi
inn í rekstrarumhverfi almenna
markaðarins og heimila einkaaðilum
að keppa þar á jafnræðisgrundvelli.
Einnig var því haldið fram að heimilt
verði að ráða erlent vinnuafl hingað
til lands á kjörum sem séu lakari en
hér á landi. Þessu hafa Samtök at-
vinnulífsins mótmælt og segja að til-
skipunin breyti engu um að íslensk
lög gildi fyrir erlent vinnuafl hér á
landi. Óháð því hver áhrif þessarar
tilskipunar verða, er ljóst að hún
mun hafa mikil áhrif hér á landi ef að
lögum verður.
Einn af helstu áhrifamönnum í ís-
lensku atvinnulífi og mikill áhuga-
maður í knattspyrnu, Björgólfur
Guðmundsson, sagði fyrir skömmu
að EES-samningurinn tryggði okk-
ur Íslendingum stúkusæti í Evrópu.
Hins vegar verð ég að segja sem
mikill áhugamaður um knattspyrnu
að þrátt fyrir að það sé gaman að
vera í stúkusæti er miklu skemmti-
legra að vera niðri á vellinum og fá
að taka þátt í leiknum sem leik-
maður! Er því ekki tími til kominn að
alþingismenn vakni af sínum þyrni-
rósarsvefni og heimti að fá að taka
þátt í leiknum á jafnréttisgrundvelli?
Vakna þú, mín Þyrnirós
Andrés Pétursson
fjallar um drög ESB ’Er ekki tími til kominnað alþingismenn vakni
af sínum þyrnirós-
arsvefni og heimti að fá
að taka þátt í leiknum á
jafnréttisgrundvelli?‘
Andrés Pétursson
Höfundur er formaður
Evrópusamtakanna.