24 stundir - 15.03.2008, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 15. MARS 2008 24stundir
„Ég hef frá tíu ára aldri haft áhuga
á íslensku atvinnulífi. Þá vann ég í
fyrsta skipti launaða vinnu við að
salta síld á plani austur á Neskaups-
stað. Síðar las ég bókina „Alþýða og
athafnalíf“ eftir þáverandi ristjóra
Morgunblaðsins, Eyjólf Konráð
Jónsson, þar sem hann fjallaði um
fjárhagslegt sjálfstæði einstaklinga og
að það væri þeirra lýðræðislegi réttur
að eiga í íslensku atvinnulífi. Öll
þjóðmálaumræða hér á landi gengur
hins vegar út á að vernda skuldara.
Ég hef miklu meiri áhuga á að
vernda mínar eignir,“ segir Vilhjálm-
ur Bjarnason, aðjúnkt við viðskipta-
fræðiskor Háskóla Íslands og fram-
kvæmdastjóri Samtaka fjárfesta,
aðspurður hvernig áhugi hans á við-
skiptalífi hafi vaknað. Þrátt fyrir að
gustað hafi um Vilhjálm undanfarna
daga liggur vel á honum og hann
virðist afar ánægður með þann mál-
stað sem hann hefur valið sér.
Óþægilegi hluthafinn
Vilhjálmur hefur vakið athygli
fyrir vasklega framgöngu á hluthafa-
fundum Glitnis og FL Group að
undanförnu þar sem hann hefur
óspart nýtt sér rétt sinn sem hluthafi
til að koma á framfæri athugasemd-
um vegna viðskiptahátta sem hafa
verið stundaðir og leitað svara við
þeim spurningum sem vakna við
slíkt. Það er þó hvorki ofstopafullur
né reiður maður sem situr hér fyrir
svörum. Þvert á móti er hann glað-
vær og rólegur. En Vilhjálmi er al-
vara með því sem hann er að gera
með því að vera litli hluthafinn sem
spyr óþægilegu spurninganna. Hon-
um finnst þó tími til kominn að fleiri
sláist í lið með honum.
„Það eru ekki einungis litlir hlut-
hafar sem spyrja ekki, því stóru hlut-
hafarnir sem eru ekki aðilar að
stjórnum þegja líka. Það er engin
hefð fyrir því á Íslandi að hluthafar
tali á hluthafafundum hvort sem vel
gengur eða illa. Þessir fundir eru þó
æðsta vald í málefnum hluthafa. Það
eru margar ástæður fyrir þessu.
Feimni, vanþekking og jafnvel
sleggjudómar í garð þeirra sem opna
á sér munninn. Fólk er kannski
hrætt við að tjá skilningisleysi sitt.
Þetta er ekki endilega vegna skorts á
upplýsingagjöf því hún getur vel ver-
ið í lagi. En menn spyrja ekki um
samhengi upplýsinganna.“
Fólk er hrætt
Hann segir ákveðna hræðslu ríkja
gagnvart hinum svokölluðu fjár-
málajöfrum. „Fólk er hrætt við þá.
Þetta er ójafn leikur og smáir fjár-
festar hafa margir hverjir ekki getu
til að halda út. Margir eru líka
hræddir vegna þess að þeir skulda í
einhverjum stofnunum. Samfélagið
er þannig að menn reyna að beita
þeim ráðum sem duga við að af-
greiða aðra menn.
Ég hef hins vegar alltaf litið þann-
ig á að ég geti staðið í deilum við
menn á einum vettvangi og átt í
samstarfi við þá á öðrum. Það eru til
menn sem hægt er að eiga í slíku
sambandi við og þeir gera sér grein
fyrir að það er lýðræðislegur réttur
minn til að tjá skoðanir mínar. Ég
notfæri mér þann rétt og ég held að
þessi afskipti mín séu alveg fyllilega
réttmæt. Þau eru ekki hugsuð til
tjóns fyrir félagið heldur sem að-
hald.
Óráðsía liggur í eðli manna og ef
menn hafa komið sér í slíkan fasa er
erfitt að ná þeim út úr honum nema
með aðhaldi. Sumir hluthafar gera
það með því að selja. Aðrir með því
að kaupa ekki. Ég því miður seldi
ekki þegar mér fannst verðið vera
komið úr öllum böndum. Það kann
að hafa verið klaufaskapur, en það er
bara svo. Ég hef alltaf verið tregur
við að hreyfa mig í fjárfestingum.“
Einungis eitt verð á markaði
Vilhjálmur hyggur á málsókn á
hendur Glitni vegna kaupa bankans
á hlutabréfum af Bjarna Ármanns-
syni, fyrrum forstjóra bankans, sem
voru keypt á genginu 29 þegar
markaðsgengið var 26,60. Hann
lagði auk þess sex spurningar fyrir
stjórn bankans á aðalfundi hans í
síðasta mánuði. Vilhjálmur segist
hafa fengið svör við sumu. Öðru
hafi ekki verið svarað. Það eru þó
ekki einu málaferlin sem hann er
með í undirbúningi.
„Við erum að taka af skarið með
tvenn málaferli og höfum vonandi
fengið til þess hugaðan lögmann.
Þetta eru annars vegar málaferli
vegna kaupa Glitnis á eigin bréfum
og hins vegar sala Straums Burðar-
áss á bréfum á lágu verði.“
Í síðarnefnda málinu voru bréf í
Straumi Burðarási seld á verulegu
undirgengi og geymd á söfnunar-
reikningi Landsbankans í Lúxem-
borg. Forsvarsmenn bankans hafa
ætíð neitað að gefa upp hverjir
raunverulegir kaupendur voru og
Fjármálaeftirlitið hefur ekki haft er-
indi sem erfiði í leit sinni að þeim
upplýsingum.
„Bæði þessi mál eru nánast tilbú-
in til stefnu. Ég tel að það sé nauð-
synlegt að fá úr því skorið hvort
hluthafar sem afsala sér forkaups-
rétti þurfi að búa við það að hluta-
bréf þeirra séu seld á afsláttarverði.
Ég tel líka að það sé nauðsynlegt að
fá úr því skorið hvort hluthafar þurfi
að búa við að sumir hluthafar geti
selt á yfirverði þegar aðrir verða að
búa við verð á markaði. Í báðum til-
fellum erum við að horfa á sama
hlutinn, verð. Það er einungis eitt-
verð á markaði. Þetta er alfarið á
mínum vegum. Ég er málsaðili í
báðum tilfellum.“
Tveggja ára hagvöxtur hverfur
Á aðalfundi FL Group síðastlið-
inn þriðjudag steig Vilhjálmur í
pontu og lagði átta spurningar fyrir
stjórn félagsins, en hann er hluthafi í
félaginu. Spurningarnar snúa að gíf-
urlegu tapi þess og stjarnfræðilega
háum rekstrarkostnaði. „Tap upp á
80 milljarða króna líkt og var hjá FL
Group er mjög há tala. Í þjóðhags-
legu samhengi er þetta sex til sjö
prósent af landsframleiðslu. Tveggja
ára hagvöxtur sem hverfur. Helm-
ingur af gjaldeyriseign Seðlabank-
ans. Það er alveg hægt að skilja tap-
rekstur þegar íslenskt þjóðarbú
verður fyrir viðlíka áföllum og það
hefur orðið. Þorsk- og loðnuafli er
skorinn niður, olíuverð fer í hæstu
hæðir, verklok verða í stórfram-
kvæmdum og síðast en ekki síst
bætast við þessir erfiðleikar á al-
þjóðamörkuðum. En það er ekki
hægt að rekja neitt af tapi FL Group
til þessarra þátta. Ekki neitt. Ég
spurði um fjárfestingar í sex fé-
lögum sem öll hafa verið seld að
meira eða minna leyti með verulegu
tapi.“
Vísvitandi rangar upplýsingar
Að sögn Vilhjálms eru ástæður
þess, að hann hafi spurt sérstaklega
um rekstarkostnaðinn hjá FL Gro-
up, viðtal við Hannes Smárason,
fyrrum forstjóri félagsins, í Morg-
unblaðinu í desember síðastliðnum.
Þar sagði Hannes háan rekstrar-
kostnað meðal annars skýrast af
starfslokasamningum sem FL
Group hefði fengið í arf frá Flug-
leiðum. Vilhjálmur segir þetta alveg
fráleita skýringu.
„Þetta stenst ekki. Þarna var um
að ræða eftirlaunasamninga við
fyrrverandi forstjóra sem voru mið-
aðir við launagreiðslur þeirra for-
stjóra sem fylgdu á eftir. Starfstengd-
ar greiðslur fóru einfaldlega úr
böndunum og þetta er það sem
menn máttu búast við. Ég hafði
upplýsingar um að í viðtalinu við
forstjórann fyrrverandi hefðu vísvit-
andi verið gefnar rangar upplýsing-
ar. Svo eru aðrar upplýsingar sem
segja að þarna hafi verið greiddur
kostnaður sem er ekki ætlaður til
öflunar tekna. Félag hefur einungis
heimild til að greiða kostnað sem er
ætlaður til öflunar tekna. Í þessu
viðtali var Hannes Smárason líka að
lýsa strípuðum launum sínum og
sagðist aldrei fá neitt greitt í ferða-
kostnað. Svo kemur það fram á að-
alfundinum að það er alls ekki satt
sem hann var að segja, en það rifjar
enginn fjölmiðill það upp. Þarna var
hreinlega verið að segja rangt frá.
Það er svona samhengisleysi sem
hrjáir íslenskt samfélag.“
Sumt telst sjálftaka
Hann segir afar nauðsynlegt að
réttar og sundurliðaðar upplýsingar
liggi fyrir og séu aðgengilegar þegar
rekstrarkostnaður verður með þeim
hætti sem hann var hjá FL Group.
„Rekstrarkostnaður er auðvitað
nauðsynlegur. En þegar þetta er orð-
ið leikaraskapur og komið langt út
fyrir það sem eðlilegt getur talist þá
hafa hluthafar auðvitað rétt til að
spyrja. Það er klárlega þannig í til-
felli FL Group. Það að rekstrar-
kostnaður fyrir 40 manns sé sex
milljarðar króna stenst ekki. Síðan
er reyndar hægt að draga eitthvert
smáræði frá tengt rekstrarkostnaði
Tryggingamiðstöðvarinnar sem
kemur inn í samstæðuna á síðasta
ársfjórðungi og starfslokatengdu
greiðslurnar vegna eldri starfs-
manna. En þetta er samt sem áður
langt frá því að vera eðlilegt. Sumt af
þessu myndi teljast sjálftaka.
Hluti af þessum eignum í FL
Group er í eigu dætra minna sem
eru fatlaðar og ekki á vinnumarkaði.
Hannes Smárason sagði einhvern
tímann að lífeyrissjóðir hefðu engu
tapað á félaginu. En er sparifé dætra
minna ekki þeirra lífeyrissjóður? Og
ef lífeyrissjóðir hafa átt í FL Group
hafa þeir þá ekki tapað? Sparifé fólks
er gjarnan viðbótarlífeyrissjóður
þess og það er veruleg ábyrgð sem
fylgir því að fara með annarra
manna aura.“
Gagnrýnin réttmæt
Erlendir fjölmiðlar hafa verið
óþreytandi að gagnýna íslenskt við-
skiptalíf á undanförnum árum. Hér
er sagt allt of mikið um krosseigna-
tengsl og skort á gagnsæi og upplýs-
ingagjöf. Vilhjálmur segir þessa
gagnrýni vafalaust réttmæta. „Við
sjáum til dæmis krosseignatengsl í
Exista, Kaupþingi og SPRON. Þegar
tengsl eru með þessum hætti þá
hækka félögin margfalt saman en
lækka margfalt saman á móti. Svo-
leiðis tengsl eru í raun óþörf því að
það er verið að margfalda áhættu
með þeim og jafnvel verið að þurrka
út eigið fé ef illa gengur. Mönnum
þótti mikið um eignatengsl í gamla
Eimskipafélaginu á sínum tíma, en
það er í raun orðið barnaleikur mið-
að við það sem tíðkast í dag.“
Hann segir einnig að slæleg upp-
lýsingagjöf einstakra fyrirtækja geti
valdið skaða fyrir íslenskt viðskipta-
líf í heild sinni. „Það var til dæmis
sagt frá því í fjölmiðlum á síðasta ári
að Askar Capital hefði þurft að af-
skrifa einhverjar 300 til 400 millj-
ónir króna vegna hinna svokölluðu
skuldabréfavafninga frá Bandaríkj-
unum. Fljótlega eftir áramót var sú
tala síðan komin upp í 800 til 900
milljónir. En í ársreikningi er tapið
síðan tveir milljarðar króna. Svona
upplýsingagjöf sem ekkert mark er
takandi á fyrr en með útgáfu árs-
reiknings vekur eðlilega upp spurn-
ingar hjá þeim sem eru að velta ís-
lensku viðskiptalífi fyrir sér.
Óþægilegi
hluthafinn
 Vihjálmur Bjarnason hefur komið fram sem rödd íslenskra hluthafa  Hann spyr
stjórnir spurninga sem aðrir þora ekki að spyrja  Segist vera að vernda sínar eignir
24stundir/Kristinn
FL Group Vilhjálmur í
pontu á aðalfundi fé-
lagsins í liðinni viku.
a
Tap upp á 80 millj-
arða króna líkt og
var hjá FL Group er mjög
há tala. Í þjóðhagslegu
samhengi er þetta sex til
sjö prósent af landsfram-
leiðslu. Tveggja ára hag-
vöxtur sem hverfur.
Helmingur af gjaldeyr-
iseign Seðlabankans.
Spurningar Vilhjálms á aðalfundi
FL Group 11. mars 2008
1. Hve mikið tapaði FL Group á eftirtöldum
eignum:
a. AMR Corporation / American Airlines
b. Finnair Oyj
c. Royal Unibrew A/S
d. Bang & Olufsen A/S
e. Commerzbank AG
f. Aktiv Kapital ASA
2. Hvernig var afkoma óskráðra félaga í
eigu FL Group og teljast hlutdeildarfélög?
a. Refresco Holding B.V.
b. Eikarhald ehf.
c. Geysir Green Energy ehf.
d. Northen Travel Holding .ehf. (Sterling
& Iceland Express)
i. Hvert var kaupverð Sterling og
Iceland Express?
ii. Hvert er bókfært verð félagsins hjá
FL Group í dag?
e. Highland Group Holding Ltd.
3. Hve mikið greiddi FL Group í kostnað
vegna athugnar á kaupum á Inspired
Gaming Group?
4. Er það rétt að Sigurður Helgason hafi
fengið 3000 dollara á dag frá FL Group
í dagpeninga þegar hann fór á stjórnar-
fundi hjá Finair?
5. Hve há fjárhæð var greidd Jóni Þór
Sigurðssyni eða fyrirtæki á hans vegum
og fyrir hvaða þjónustu?
6. Hvað heitir félag í eigu Hannesar Smára-
sonar, sem fékk greiðslur frá FL Group
fyrir veitta þjónustu?
a. Hversu há var sú upphæð?
b. Fyrir hvaða þjónustu fékk félagið
greiðslur?
7. Hversu há var skuld stjórnarmannsins
Þorsteins M. Jónssonar og Materia
Invest við FL Group um áramót?
8. Hver var kostnaður vegna flugferða
starfsmanna og stjórnarmanna FL Group
á árinu?
Þórður Snær Júlíusson
thordur@24stundir.is
FRÉTTAVIÐTAL