Eintak - 01.11.1993, Síða 34

Eintak - 01.11.1993, Síða 34
Guðmundur Andri Thorsson er Reykvíkíngur sem bjó víð þau ósköp sem ungur drengur að vera sendur tíl dvalar á Akureyf hvert sumar, Hér gerir Guðmundur Andrí upp við þann tíma, í hitteðfyrra fór ég til Akureyrar og ráfaði þar um bæinn heilan dag. Það var vetur. Ég var hel- víthis hálfvithi að sunnan. Ég bar það alveg með mér: göngulagið vitnaði um hálfvitaháttinn, hjá- rænulegur svipurinn, fyrirhyggjuleysið í vettl- ingaleysinu, spjátrungshátturinn í frakkavalinu sem engan blekkti sem varð litið á skóna - þetta eilífa gón út í loftið; það leyndi sér ekki hvaðan þennan mann bar að. Ég var að vitja bernskustöðva í leiðinni. Og þegar ég stóð við dyrnar á Amaro bærðist eitt- hvað í brjósti mér sem líktist kennd. Ég hafði dvalið langdvölum í þessum bæ á sumrin sem krakki, og hann hafði mótað mig. Þetta er játn- ing, hreinskilið og opinskátt uppgjör: Það var Akureyri sem gerði mig svona eins og ég er. Þótt ég stæði einn og rammvilltur í miðjum háannatímanum í Tokyo, gnæfði einn upp úr gulu jakkafatamannhafinu, fyndi ég ekki jafn sterkt til sérstöðu minnar og furðulegheita og ég gerði sem barn á Akureyri. Hvers vegna? Það var ekki vegna þess að ég var með svona stórt skarð á milli framtannanna, og ekki heldur vegna þess að ég var feitur - heldur hitt, að ég var úr Reykjavík, og staddur á Akureyri. Mér tókst aldrei að ná þessu dugnaðarlega myndarfasi sem einkennir Akureyringa og raunar alla Eyfirðinga. Ég hafði ekki blómlegt litaraftið; ég átti ekki til hressileik- ann, kunni ekki að beita röddinni þessum kvart- tón hærra en sunnanmenn gera, hafði ekki hljóminn, hafði ekki vald á lokhljóðunum. Og því varð ég sá sem ég er. Ég varð innipúki og bókabéus, lá í þjóðlegum fróðleik, einkum draugasögum og öðrum undarlegheitum í stað þess að stunda heilbrigða útiveru. Það var sem sé hin akureyrska æska sem gerði mig bókhneigðan og sjálfsagt að sýna henni þakklæti fyrir það svo sem henni ber - og þegar ég nú ráfaði þarna í kringum þessi sumur bernsku minnar þegar úti var sól en inni ríkti römm forneskjan, þá skildist mér að hversu víða sem ég þættist hafa farið og margt séð og margt lesið og marg- víslega forframast - þá yrði ég aldrei annað en helvíthis- bölvaðurhálfvithi að sunnan. Ég náði mér ekki á strik fyrr en ég dróst sorgfullur ferða- langur á krá sem hét Uppinn, en það orð mun vera haft „Ég varað horfa á Akureyringa skemmta sér- tfskuklædda, myndarlega, Ijóshærða og sólbrúna og skíðalega. “ sem hrósyrði þar nyrðra, þar sem líflegt tríó lék að vísu ekki undir samræðum fólks heldur frem- ur yfir þær og þarna hitti ég fólk úr Reykjavík sem ég þekkti naumast nema rétt í sjón og það naum- ast mig, nema þetta urðu fagnaðarfundir; þetta varð ráðstefna hálfvitanna; þetta var eins og þegar Islendingar hittast einhvers staðar í Ind- landi - heyrðu ert þú ekki þessi og þessi - og innan tíðar var eins og allir hefðu þekkst lengi. Akureyringar og Reykvík- ingar: þessi skarpa megin- andstæða þjóðlífsins milli hinna stoltu og árásargjörnu norðlinga og ríku og sakbitnu og menningarsnauðu sunn- anmanna; það er í rauninni stórkostlegt að svona þjóðarkríli geti rúmað svo afdráttarlausa andstæðu. Aðrir landsmenn horfa fremur á hana utan frá og eiga jafnvel erfítt með að skilja þessa sérstöku tegund af tortryggni sem ríkir þarna á milli - þetta er tortryggnin sem ríkir milli konungsins og helsta keppinautar hans sem telur sig eiga tilkall til valda. Þegar aðrir lands- menn veitast að Reykvíkingum tala þeir jafnan um sinn eigin skerf til þjóðarbúsins sem þeir vilja sjálfir fá að ráðskast með í stað þess að auðurinn fari suður í hendur kontórista að deila út eða breytist í fasteigna- og aðstöðugjöld sem svo aftur breytast í tjarnhús. Þessum ræðum má Reyk- víkingur ævinlega sitja undir snúandi þumlum og muldrandi í barm sér hvar sem er á landinu, nema kannski helst á Akureyri. Gagnrýni þeirra sem byggja Höfuðstað Norðurlands er einhvern veginn öðruvísi og það er erfiðara að höndla hana. Hún er miklu óbeinni - þeir tala ekki um gjaldeyristekjur þar, þeir svífa ekki heiftúðugir á mann þegar þeir vita hvaðan maður kemur og spyrja snöggt: hvað skaffar þú nú í þjóðarbúið góði, eins og Vestfirðingar og Vestmanneyingar væru vísir til að gera áður en þeir heilsa manni að sjómannasið. Það er hins vegar einhver tónn sem er hárfínn en fer samt ekki á milli rnála, það er einhver háðstónn gagnvart sunnanmönnum, eins og þeir líti í alvöru niður á þá, sjái í gegnum þá, en um leið er þetta háðstónn þess sem verður undir, ómaklega að eigin mati; þetta er háðstónn Frakkans í garð Ameríkanans, Frammarans í garð Skagamannsins. Munurinn á íslensku Reykvíkinga og Akur- eyringa liggur ekki í lokhljóðunum eða rödduðu enni. Reykvískan vitnar um aðra skaphöfn. Hún er ekki mál þess sem hefur yndi af því að hlusta á eigin rödd; hún er ekki heldur mál þess sem vill segja sögur; hún er ekki mál þess sem móta vill hugsun sína í meitlaðar setningar. I reykvískunni felast fremur möguleikar til að láta í ljós gildismat sitt, hún hentar fremur til að fella dóma um um- hverfið sem eru jafnafdráttarlausir og þeir eru stuttaralegir. Reykvískan er tungutak þess dóm- harða sem vísar spurningum á bug með setning- urn á borð við veitþað- ekki eða helst með aðeins einu orði: Bara. Velþóknun er látin í ljós með einu lýsingar- orði sem gjarnan er orðið Æðislegt, og yfir- leitt má segja það um reykvískuna að hún einkennist fyrst og fremst af því að mál- notandi vill fyrst og fremst upplýsa um- hverfið um tilfmninga- leg viðbrögð sín gagn- vart því, og þær kenndir sem það kveikir með viðkomandi, frernur en „...þá skildist mér að hversu víða sem ég þættist hafa farið og margt séð og margt lesið og margvíslega forframast - þá yrði ég aldrei annað en helvfthisbölvaðurhálfvithi að sunnan. “
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Eintak

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eintak
https://timarit.is/publication/309

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.