Eintak - 01.11.1993, Page 35

„Ég lenti íkáetu með norskum málara, afar kurteisum og
tillitssömum og eflaust mjög flinkum. Við lágum hvor í sinni
kojunni og lásum hvorsína bókina...“
að þetta umhverfi verði honum
tilefni þess að rifja upp sögur af
einkennilegum mönnurn og herma
eftir tilsvörum, eins og einkenndi
áður marga Islendinga, ellegar að
það kveiki með honum ýmis hug-
renningatengsl eða þörf á að skil-
greina hlutina í heiminum, sem er
einkenni Evrópubúa. Upphaflega er
reykvískan vitaskuld unglingamál og
hjá unglingum verður hún ýktust, en eft-
ir því sem fjölgar kynslóðunum sem hér
hafa alið allan sinn aldur og aldrei í sveit komið
verður reykvískan viðteknara mál, útbreiddari,
viðurkenndari.
Allt þetta vitraðist mér þegar ég stóð upp við
barinn og átti ekki aur í ferjunni milli Óslóar og
Kaupmannahafnar nokkrum mánuðum eftir
Akureyrarferðina og horfði á fólkið dansa við
undirleik hljómsveitar.
Ég var einn á ferð, eins og segir í gamla
Hljóma-laginu um firringu nútímamannsins,
alltaf er ég einn á ferð, og það var strax á Hótel
Loftleiðum sem kom yfir mig þessi þægilega til-
finning sem fylgir því að vera einn að þvælast um
heiminn; manni líður eins og huliðshjálmur sé
yfir manni og maður sé eiginlega ekki til, maður
bara horfir og hugsar um það sem maður horfir á
og getur búið til margra binda skáldsögur út af
einu augnatilliti sem maður sér milli hjóna.
Þarna sat ég og fannst ég eiginlega ekki vera til
meðan ég samdi í huganum smásögu um hjónin
sem sátu á móti mér með því sérstaka útlandafasi
sem kemur yfir okkur um leið og við erum búin
að kaupa farmiðann. Hótel Loftleiðir er líka
nokkurs konar útlönd. Það er framandi forfröm-
unarsvipur á starfsfólkinu sem allt er eins og ís-
lendingar að leika útlendinga, það er meira að
segja sólbrúnt og karlarnir klæddir í stutterma
skyrtu...
Ég tók ferjuna frá Ósló til Kaupmannahafnar
og lenti í káetu með norskum málara, afar kurt-
eisum og tillitssömum og eflaust mjög flinkum.
Við lágum hvor í sinni kojunni og lásum hvor
sína bókina, hann með slitinn garm í lúðum
spjöldum þar sem af var kjölurinn og titillinn
skrifaður silfruðum stöfum sem ég greindi ekki
og frá gripnum þótti mér stafa einkennilega
dökkleitri birtu - ég hins vegar með einhvern ný-
móðins árulausan reyfarann. Allt í einu benti
hann á töskuna mína og spurði hvort ég kæmi frá
íslandi. Ég hélt það nú. Svo spurði hann hvort ég
þekkti þennan tiltekna íslenska málara. Ég hélt
það nú. Og þannig gengu þessar samræður okkar
um myndlist og bókmenntir og hljómuðu svona
eins og þegar tveir gáfaðir menntamenn hittast:
þekkir þú Hong-Gong-Wong - nei - hann er
rnjög góður; og svo mætast menn í einhverju
nafni sem báðir hafa haft veður af og samþykkja
einum rómi að þar fari mjög góður listamaður.
Við hefðum alveg eins getað farið í Frúna í Ham-
borg og það var ekki fyrr en eftir að við höfðum
skipst á svona tuttugu nöfnum og kinkað kolli yf-
ir þeim að ég uppgötvaði að maðurinn var blek-
fullur. Þegar klukkan var að verða átta afsakaði ég
mig og skildi hann eftir á sínu kojufylleríi með
sinni einkennilegu bók og fór á kaffiteríuna til að
nærast. Þar úðaði ég í mig íslenskum jólamat
fyrir slikk, hamborgarhrygg með þykkri sósu og
brúnuðum kartöflum. Það var miður febrúar og
þetta voru einmanalegustu jól sem ég hef haldið
og ég ákvað því að lyfta mér á kreik og bregða
mér á ball sem var uppi á næsta þilfari, hljómsveit
og allt.
Ég stóð upp við barinn með huliðshjálminn
yfir mér, ég var ekki þarna, ég var naumast til. Ég
var að horfa á fólkið. Ég var að fylgjast með dans-
hans. Þegar hann hafði gubbað nægju sína burst-
aði hann tennurnar af samviskusemi, staulaðist
svo fram þar sem hann brosti kurteis og afsak-
andi til mín sem datt í hug að punda á hann enn
einu nafni, en fannst svo ekki taka því. Svo sofn-
uðum við, tveir ókunnir menn úti á hafi, saman í
þröngri káetu neðst í skipi.
Morgunninn eftir gaf hann mér bókina sem
hann var að lesa. Hún er hérna á borðinu mínu
og stafar frá henni birtu sem er dökk og er því
ekki birta heldur dökkvi. Hún heitir Golem og er
eftir Gustav Meyrink, hún kom út um síðustu
aldamót og þetta er danska frumútgáfan. Hún er
byggð á gamalli gyðingasögn um mann sem fór
um heiminn og var ekki til.
Guðmundur Andri er rithöfundur og ólst
upp í Vogahverfmu í Reykjavík, setn þótti
heldur ófínt á uppvaxtarárum hans.
inurn. Ég var að hlusta á hljómsveitina
og horfa á hana - og allt í einu laust
því niður í mig, sennilega vegna þess
að ég hafði skömmu áður verið á stað
þar sem ég var ekki. Ég var staddur í
Sjallanum á Akureyri og var að hlusta á
hljómsveit Ingimars Eydal ásamt
Helenu. Ég var að horfa á Akureyringa
skemmta sér - tískuklædda, myndarlega,
ljóshærða og sólbrúna og skíðalega. það
rann allt í einu upp fyrir mér hver mun-
urinn er á Akureyringum og Reykvíkingum og
hvers vegna það er sem þeir sýna okkur að
sunnan þessa góðlátlegu vorkunn sem blandin er
hálfgerðri fyrirlitningu. Það er vegna þess að þeir
eru Skandinavar, og ekki nóg með það heldur
grónir Skandinavar. Við Reykvíkingar erum aftur
á móti uppflosnaðir Islendingar - við komum úr
lítilsigldum sjávarþorpum og fásinni
sveitanna, hver fjölskylda með sínar ,
hefðir og skort á hefðum og streitumst „Mer tókst dldrei 3Ö Hd þeSSU
við að tiieinka okkur nýjar hefðir - duonaðarlega myndarfasi
förum allt í emu eitt arið að sla kott- I; j J
inn úr tunnunni eða baka laufabrauð, H S6/T) G/n/CSDn/r Akureyr~
án þess að þessar athafnir séu --JÉtaa ■ o//a
okkur inngrónar. Ég fann það lUga Og rdUtiar 3113
þegar ég hlustaði á þessa norsku
hljómsveit Ingimars Eydal,
heyrði uppmælingaklukkuna tifa
í spilamennskunni, trausta
fagmennskuna í hinum full-
komna skorti á leikgleði, og lög
sem allir kunnu greinilega og
höfðu alltaf kunnað - ég fann
það að hér fór fólk sem bjó á
sínum stað með sínar hefðir,
rétt eins og á Akureyri. Gott
ef þeir spiluðu ekki meira að
segja lagið þarna: Við höfum
Lindu og við höfum Sjall-
ann...
Og það rann upp fyrir
mér að Akureyri er eina
borgin á íslandi. Eini staður-
inn á landinu sem getur stát-
að af gróinni borgarmenn-
ingu, á sér sína Schötta og
Thorarensena og Búdden-
brúkka, sínar ættir, sínar
sögur, sína einkennilegu
rnenn og sín einkennilegu
örlög, sína föstu punkta -
og það er þess vegna sem
Akureyringar eru eins
og þeir eru.
Það var eins
og dansgólfið
væri iðandi af
fylgjum Akur-
eyringa, iðandi af
draugum. Ég kjag
aði aftur niður í
káetu því ég vissi
að þarna yrði ég
bara hálfvithi að
sunnan og þegar
komið var þang-
að inn i þrengsl-
in neðst í skipinu
var málarinn
norski - eða akur
eyski- hvergi sjá-
anlegur, en hins
vegar heyrðust af salern-
inu hljóð sem bentu til
þess að áfengið hefði haft
skamma viðdvöl í maga
Eyfirðinga. Eg hafði
ekki blómlegt litar-
aftið; ég átti ekki
hressileikann... “