Eintak - 01.11.1993, Blaðsíða 57

ALLT UMMDIÐ EITT KJÖRDÆMI
Þriðja leiðin er að gera alit landið að einu og
sama kjördæminu. Sú tillaga er gömul, mun
einna fyrst hafa komið fram hjá Héðni Valdi-
marssyni á fjórða áratug aldarinnar, og hefur æ
síðan notið nokkurs fylgis í A-flokkunum. Á
fundi Félags frjálslyndra jafnaðarmanna um kjör-
dæmamálið snemrna í október lýstu fulltrúar
fjögurra flokka yfir að þeir gætu með eðlilegum
fyrirvörum hugsað sér að ræða slíka breytingu.
Þar kom mest á óvart framlag framsóknarmanns-
ins og Eyfirðingsins Jóhannesar Geirs Sigur-
geirssonar, enda áttu menn síður von á slíkum
málflutningi af landsbyggðinni, en raunar höfðu
svipuð sjónarmið heyrst um þessi mál áður frá
Vestlendingnum Jóhanni Ársælssyni. Þessir
landsbyggðarmenn segja sem svo að engin leið sé
til lengdar að komast hjá því að sinna kröfum
suðvesturlands um jöfnun atkvæðisréttar. Versta
leiðin til slíkrar jöfnunar sé hins vegar að lands-
byggðin gefi eftir sína menn suður. Klassíska
lausnin á þessum vanda, - að fjölga þingmönn-
um - sé ófær. Þess vegna sé rökrétt að gera landið
að einu kjördæmi þar sem allir þingmenn yrðu
þingmenn alls landsins. Við slíkar aðstæður yrðu
flokkarnir að höfða til staðbundins fylgis á lands-
byggðinni. Þar með sé engan veginn víst að þing-
mönnum af landsbyggðinni fækki til muna.
Athugasemdir við að landið sé gert
að einu kjördæmi eru að sjálfsögðu
ýmsar. Þær veigamestu snúa að því
hvernig eigi að tryggja eðlileg áhrif
kjósenda á framboðslista flokkanna.
Ef allt þingið væri kosið í einu kjör-
dæmi eftir hefðbundnum hlutfalls-
reglum er hætt við að flokkarnir
mundu raða öllum sínum kanónum í
„örugg“ sæti, - kjósendur væru þá í
rauninni að kjósa um það bil tíu til 15
frambjóðendur; þeir fengju þá hugs-
anlega að velja milli til dæmis 23.-27.
manns á D-lista, 12.-15. nianns á fram-
sóknarlistanum og 8.-11. manns á G-
lista og þar fram eftir götunum. Þeir
„Stolnu þingsætin“
Þessir þingmenn lands-
byggðarinnar sitja á þingi
fyrir atkvæðastyrk úr
þéttbýlinu á suðvestur-
horninu,
Gunnlaugur Stefánsson og
SlGHVATUR BJÖRGVINSSON
Gunnlaugur situr í sæti Magnúsar Jónssonar
úr Reykjavík og þeir Sighvatur og Jón
Gunnarsson úr Reykjanesi eiga jafnan rétt á
sætinu hans Sighvatar.
kjörið og kosningarnar þannig að kjósendum
væri skylt að taka afstöðu til listauppröðunar -
svipað og nú gildir um útstrikanir og uppröðun í
kjörklefanum, en með miklu meiri áhrifum kjós-
endanna.
RÓTTÆKAR BREYTINGAR
EÐA NÝJAR MÁLAMIÐLANIR
1 umræðum um nýtt kosningakerfi hafa heyrst
enn fleiri leiðir, sem flestar eru þá einhvers konar
afbrigði eða blöndur af þeim sem hér hafa verið
reifaðar. Ein þeirra er kerfi svipað og viðhaft er í
Þýskalandi og var við lýði hér fyrr á öldinni,
nefnilega sambland einmenningskjördæma og
landslista. Kjósandi hefði þá til dæmis tvö at-
kvæði; hann kysi sinn mann í kjördæminu með
öðru atkvæðinu, og notaði hitt í hlutfallskjöri á
landsvísu. Eitt er hugsa upp hina æskilegustu
skipan - annað að ná pólitísku samkomulagi um
breytingar. I núverandi stöðu er afar ólíklegt að
neinn annar flokkur en sá stærsti sætti sig við ein-
menningskerfi, jafnvel þótt jöfnunarsæti fylgdu.
Innan Sjálfstæðisflokksins eru líka deildar mein-
ingar um svo róttæka uppstokkun, og samþykkt
landsfundar Sjálfstæðismanna sýnir að þar ætla
menn fram í þessu máli af sæmilegu raunsæi og
sveigjanleika.
Hinar tvær leiðirnar eru því liklegri, annað
hvort að landið verði eitt kjördæmi
með auknu persónuvali í einhverri
mynd, eða að núverandi kerfi verði
einfaldað með jöfnun atkvæðisrétt-
ar að meginmarkmiði. Og allra lík-
legast er auðvitað eins og venjulega
að ekkert gerist eða eitthvað mjög
smávægilegt, vegna þess að þegar
hagsmunum er ógnað er hentug-
asta vörnin yflrleitt sú að reiða sig á
óbreytt ástand, hafa það eins og það
var: status quo ante.
Hér skal því spáð í bjartsýnis-
kasti að þótt slík vörn geti tafið
framgang breytinga reynist hún að
þessu sinni ekki haldgóð til lengdar.
Stefán Guðmundsson, Olafur Þ. Þórðarson
OG JÓN KRISTJÁNSSON
Stefán er í sæti Ástu Ragnheiðar Jóhannesdóttur, Ólafur í sæti Bolla
Héðinssonar og Jón í sæti Jóhanns Einvarðssonar.
VlLHJÁLMUR EGILSSON, ElNAR K. GUÐFINNSSON, GUÐJÓN GUÐMUNDSSON,
Eggert Haukdal og Egill Jónsson
Vilhjálmur situr fyrir Þuríði Pálsdóttur, Einar fyrir Maríu E. Ingvadóttur, Guðjón fyrír Guðmund H. Garðarsson,
Eggert fyrir Guðmund Magnússon og Egill fyrir Gunnar I. Birgisson.
sem vilja athuga betur þennan kost beina þess
vegna sjónum sínum að því hvernig eigi að
tryggja kjósendum áhrif á persónuval flokkanna.
Til þess arna hafa meðal annars verið uppi til-
lögur um formlegt og lögbundið prófkjör sem
fram færi á sama tíma hjá öllum flokkum, ekki
ósvipað og hefðbundnar forkosningar I Banda-
ríkjunum. Einnig hefur vakist upp gömul hug-
mynd frá Vilmundi Gylfasyni sem eitt sinn lagði
til að kjósendur gætu valið milli þess að greiða
flokki atkvæði eða tilteknum einstaklingum á
lista eins flokks eða fleiri. Atkvæði greidd einstak-
lingunum nýttust þeim þá sérstaklega, en deild-
ust jafnframt milli flokkanna sem þeir fylgdu að
málum. Enn mætti hugsa sér að sameina próf-
Kristinn H. Gunnarsson
og Ragnar Arnalds
Krístinn er í sæti Auðar Sveinsdóttur
og Ragnar í sæti Sigríðar Jóhannesdóttur.
Þrýstingur er einfaldlega orðinn of mikill innan
kerfis og utan til að það haldi lengi, jafnvel uppá-
lappað. Krafan um breytingar á kosningakerfmu
sameinar nú margvíslega hagsmuni og tilfinning-
ar: réttheimtu höfuðborgarbúa, gremju vegna
kjördæmaævintýra á kostnað þjóðarhags, vonir
um raunhæfari flokkaskipan, óskir um velja
menn en ekki flokksskrifstofur, æpandi þörf á
skynsemi og skilvirkni í pólitíska kerfmu. Ekkert
eitt skipulagstrix getur sameinað þetta allt saman.
Hins vegar er það skref í áttina að pólitíkusarnir
eru farnir að skilja að það er eitthvað rotið í ríki
Dana...
Mörður Ámason er islenskufrœðittgur og
ólœknandi áhugamaður um pólitík.
N 0 V E M B
E I N T A K
57