Morgunblaðið - 21.01.2005, Qupperneq 4

4 FÖSTUDAGUR 21. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
MEIRIHLUTI Hæstaréttar hefur
með nýlegum dómi heimilað móður
að fá 15 ára dóttur sína tekna úr um-
ráðum föður stúlkunnar og afhenta
sér með svonefndri beinni aðfarar-
gerð. Tveir dómarar Hæstaréttar
skiluðu séráliti og vildu að kærður úr-
skurður Héraðsdóms Reykjaness
yrði staðfestur, þess efnis að móðirin
fengi ekki dótturina frá föður sínum.
Móðirin hafði forsjá yfir stúlkunni en
hún hafði lýst vilja sínum til að dvelj-
ast áfram hjá föður sínum.
Stúlkan er fædd árið 1989 og með
staðfestu samkomulagi foreldra
hennar fékk móðirin forsjána í mars
árið 1992. Frá ágústmánuði 2004
hafði stúlkan dvalið hjá föður sínum,
gegn vilja móðurinnar, og lýsti hún
vilja til að gera það áfram. Með
stefnu í sama mánuði höfðaði faðirinn
mál fyrir Héraðsdómi Norðurlands
vestra á hendur móðurinni þar sem
hann krafðist forsjár stúlkunnar auk
þess sem hann gerði kröfu um að
honum yrði fengin forsjá hennar til
bráðabirgða. Héraðsdómur hafnaði
kröfu föðurins og var sú niðurstaða
staðfest í Hæstarétti í nóvember sl.
Þar sem stúlkan dvaldi áfram hjá
föður sínum krafðist móðirin þess
fyrir Héraðsdómi Reykjaness að
forsjá hennar yrði komið á með
beinni aðfarargerð. Var þeirri kröfu
hafnað í héraðsdómi en meirihluti
Hæstaréttar hefur nú snúið þeim úr-
skurði við.
Stúlkunni „fyrir bestu“
að fara aftur til móðurinnar
Í niðurstöðu meirihluta Hæsta-
réttar er vitnað í fyrri dóm réttarins
þar sem fyrir lá álitsgerð sálfræð-
ings. Komst sálfræðingurinn að
þeirri niðurstöðu að það væri stúlk-
unni fyrir bestu að fara aftur til móð-
ur sinnar þrátt fyrir vilja hennar til
að vera áfram hjá föður sínum. Einn-
ig lá fyrir álitsgerð annars sálfræð-
ings, sem kannaði viðhorf stúlkunnar
til beiðni móður hennar. Var vilji
stúlkunnar óbreyttur, vildi hún vera
áfram hjá föður sínum.
Segir meirihluti Hæstaréttar að
fyrri niðurstaða réttarins um forsjá
yfir stúlkunni hafi byggst á því hvað
væri henni fyrir bestu. Engin gögn
hafi verið lögð fram í málinu sem
breyttu þeirri niðurstöðu. Faðirinn
hafi ekki fært fram rök sem veittu til-
efni til að varhugavert verði talið að
gerðin nái fram að ganga. Fellst rétt-
urinn því á kröfu móðurinnar um að
forsjá hennar verði komið á með
beinni aðfarargerð.
Afstaða barns fái aukið
vægi eftir aldri og þroska
Í séráliti tveggja hæstaréttardóm-
ara er m.a. vitnað til barnalaga nr.76/
2003 um að foreldrum beri að hafa
samráð við barn sitt áður en málefn-
um þess sé ráðið til lykta eftir því sem
aldur og þroski barnsins gefi tilefni
til. Skuli afstaða barns fá aukið vægi
eftir því sem það eldist og þroskast. Í
einum kafla laganna sé fjallað um
dómsmál vegna ágreinings um forsjá
barns. Þar sé skylt að veita barni,
sem náð hefur nægilegum þroska,
kost á að tjá sig um mál nema telji
megi að slíkt geti haft skaðleg áhrif á
barnið eða sé þýðingarlaust fyrir úr-
slit málsins.
Bendir minnihluti Hæstaréttar á
að í hinum kærða úrskurði héraðs-
dóms liggi fyrir álitsgerðir tveggja
sérfræðinga sem ræddu við stúlkuna.
Báðir hafi þeir staðfest eindreginn
vilja hennar til að dveljast áfram hjá
föður sínum. Taldi annar sérfræðing-
urinn hagsmunum stúlkunnar best
borgið með því að fara til móðurinnar
en allt að einu væri vafasamt að
senda hana þangað gegn eindregnum
vilja hennar. Síðan segir í sérálitinu
um niðurstöðu annars sérfræðings:
„Þar hafi hann talið það geta verið
ábyrgðarhluta að taka öll ráð af barni
um persónulega hagi þess og þá ekki
hvað síst, þegar um sé að ræða stálp-
að barn og á þeim aldri sem um ræði í
málinu. Sé vilji barns byggður á
skynsamlegum rökum og ekki algjör
tilbúningur sé hætt við að með því að
líta framhjá vilja þess sé verið að of-
bjóða sjálfstæði þess og öðrum mik-
ilvægum þáttum sem barn á þessum
aldri eigi rétt á að litið sé til.“
Segir minnihluti Hæstaréttar að
hér sé um að ræða 15 ára barn sem
tekið hafi eindregna afstöðu til þess
hjá hvoru foreldra sinna það vilji búa.
Í málinu hafi ekki verið sýnt fram á
að aðstæður annars foreldrisins til að
annast barnið séu betri en hins. Ætla
megi að afstaða barns með nægilegan
aldur og þroska skipti einmitt máli
þegar svo standi á. Þegar litið sé til
lögmælts réttar dótturinnar til áhrifa
á ákvarðanir um málefni sín og hags-
muna hennar af því að verða ekki
þvinguð gegn vilja sínum til að flytj-
ast til móður sinnar telja dómararnir
tveir að staðfesta beri hinn kærða úr-
skurð.
Lögmaður móðurinnar var Val-
borg Þ. Snævarr hrl. en lögmaður
föðurins Dögg Pálsdóttir hrl. Meiri-
hluta Hæstaréttar skipuðu dómar-
arnir Guðrún Erlendsdóttir, Árni
Kolbeinsson og Garðar Gíslason en
séráliti skiluðu Ingibjörg Benedikts-
dóttir og Jón Steinar Gunnlaugsson.
Föðurnum var gert að greiða móð-
urinni 200 þúsund krónur í máls-
kostnað en Ingibjörg og Jón Steinar
vildu að móðirin greiddi föður stúlk-
unnar 150 þúsund krónur í kæru-
málskostnað.
Hæstaréttardómur í forsjárdeilu um 15 ára stúlku
Stúlkan tekin frá föðurn-
um gegn vilja hennar
ÞINGFLOKKUR Samfylkingarinn-
ar fer fram á að trúnaði verði aflétt
af fundargerðum funda utanríkis-
málanefndar og ríkisstjórnarinnar
þar sem fjallað var um aðdraganda
ákvörðunarinnar um stuðning Ís-
lands við innrásina í Írak þann 20.
mars 2003 og um að Ísland skyldi
verða sett á lista hinna staðföstu
þjóða.
Að sögn Margrétar Frímanns-
dóttur, formanns þingflokks Sam-
fylkingarinnar, eru fundargerðir rík-
isstjórnar undanþegnar almennum
upplýsingarétti, en hún segir að rík-
isstjórn sé þó fullheimilt að taka sjálf
ákvörðun um að birta slík gögn.
Þá segir hún að nefndarmenn ut-
anríkismálanefndar skuli einungis
vera bundnir trúnaði um þá vitn-
eskju sem þeir fá í nefndinni ef for-
maður eða ráðherra kveður svo á. Í
framkvæmd hafi ákvæði þingskapa-
laga verið túlkuð þannig að allt það
sem fram fari á fundum nefndarinn-
ar og skráð sé í fundargerðir sé trún-
aðarmál nema annað sé tekið fram.
Allar fundargerðir séu merktar sem
trúnaðarmál. Ljóst sé þó að formað-
ur, ráðherra og nefndin sjálf geti
sameiginlega aflétt trúnaði af fund-
argerðum.
„Þingflokkur Samfylkingarinnar
telur afar mikilvægt að allur vafi
verði tekinn af um það hvernig
ákvörðunin um stuðning Íslands við
innrásina í Írak var tekin. Ljóst er að
fulltrúar stjórnarflokkanna hafa orð-
ið margsaga í þessu máli. Ríkir al-
mannahagsmunir hníga að því að
viðkomandi fundargerðir verði gerð-
ar opinberar svo að sannleikurinn í
málinu verði öllum kunnur,“ segir
Margrét.
Trúnaði verði aflétt
af fundargerðum
VALGERÐUR Sverrisdóttir, iðnað-
arráðherra og leiðtogi Framsóknar-
flokksins í Norðausturkjördæmi, rit-
ar pistil á vefsíðu sinni og fjallar um
átök í Framsóknarflokknum og
Íraksmálið. Um ummæli Guðna
Ágústssonar, landbúnaðarráðherra
og varaformanns flokksins, segir Val-
gerður: „Þarna var fyrst og fremst
ekki hugsað nógu vítt og reynt að
spila frítt.“
Valgerður segist hafa séð áramóta-
spár völvanna og að reiknað hafi verið
með átökum í Framsóknarflokknum.
„Ég hugsaði með mér að nú hefðu
þær ruglast, átökin væru liðin hjá. En
viti menn, þau eru í algleymingi,“ seg-
ir Valgerður og bætir við: „Ég frétti
af því að einn ágætur stjórnmálaskýr-
andi hefði sagt sem svo að útspil vara-
formannsins [Guðna Ágústssonar]
hafi verið úthugsað vegna komandi
flokksþings í næsta mánuði. Ég tel að
svo hafi alls ekki verið. Þarna var
fyrst og fremst ekki hugsað nógu vítt
og reynt að spila frítt. Það eina sem
var nýtt í þessu viðtali var að Guðni
mundi ekki að fyrirhuguð innrás
Bandaríkjamanna og Breta í Írak var
rædd á ríkisstjórnarfundi í aðdrag-
anda árásarinnar.“
„Umræðan óttalegt rugl“
Valgerður segir að reynt hafi verið
að stimpla inn hjá þjóðinni af
„ákveðnum fjölmiðlum“ að Halldór
Ásgrímsson forsætisráðherra segði
ósátt í „þessu viðkvæma máli“. Því sé
haldið fram að Halldóri hafi borið
skylda til að taka málið upp í utanrík-
isnefnd þingsins.
„Þegar ég segi „málið“ á ég við þá
ákvörðun að verða við þríþættri
beiðni Bandaríkjamanna og Breta. Í
fyrsta lagi að fá heimild til þess að
fara inn í íslenska lofthelgi, í öðru lagi
að nota flugvöllinn í Keflavík og í
þriðja lagi að taka þátt í uppbyggingu
í Írak að lokinni innrás. Það er ná-
kvæmlega þetta sem þáverandi utan-
ríkisráðherra og þáverandi forsætis-
ráðherra gáfu vilyrði um þegar
ákveðið hafði verið að gera innrás. Ég
vek athygli á að spurningin var ekki
hvort Ísland vildi vera á einhverjum
lista. Sá listi var búinn til í Wash-
ington. Þess vegna er umræðan enda-
lausa um listann óttalegt rugl.“
„Ekki hugsað nógu vítt
og reynt að spila frítt“
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Fannfergi
á Siglufirði
ÞAÐ hefur snjóað
óvenju mikið á Siglu-
firði í vetur og þykir
þetta farið að minna á
fyrri tíma, þegar allt
var á kafi í snjó frá
október og fram í júní
ár hvert. Þessi eins árs
snáði, hann Mikael, var
ekkert óánægður með
allan snjóinn eins og
sjá má. Enda lítið mál
ef maður er vel búinn.