Morgunblaðið - 27.01.2005, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 27. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
„LÆKNIR framtíðarinnar mun ekki
gefa nein lyf, en hann mun vekja
áhuga sjúklinga sinna á að taka
ábyrgð á eigin lífi og mataræði til
þess að fyrirbyggja sjúkdóma.“ Þessi
ummæli Thomas
Edisons hafa
samtökin
Thinkprevention
gert að einkunn-
arorðum sínum. Í
samtökunum,
sem reka m.a.
átján heilsustöðv-
ar í Evrópu og
Bandaríkjunum,
eru nú um tvö
þúsund félagar,
en markmið þeirra er að tengja sam-
an og sameina krafta hefðbundinnar
og óhefðbundinnar læknisfræði.
Dr. Satya Velagapudi, stofnandi og
forstjóri Thinkprevention, var orðinn
menntaður læknir heima á Indlandi
þegar hann flutti til Bretlands fyrir
33 árum. Þar hafði hann starfað sem
lyflæknir á deildum fyrir tauga-,
hjarta- og sykursjúklinga í meira en
tvo áratugi þegar næringarfræðin
vakti áhuga hans fyrir átta árum eftir
að hann hafði séð marga sjúklinga
sína ná bata með því að breyta mat-
aræði í heilsufæði ásamt inntöku á
fæðubótarefnum. Hann hóf að safna
saman vísindalegum rannsóknum,
sem lágu fyrir um næringarefni, sem
urðu kveikjan að Thinkprevention,
sem hann stofnaði ásamt fjölda
lækna og vísindamanna. „Við erum
fyrst og fremst að hjálpa fólki til
sjálfshjálpar. Við erum að uppfræða
fólk um gildi forvarna, sem aftur geta
komið í veg fyrir fjölmarga sjúk-
dóma. Við höldum fyrirlestra og
námskeið og fræðum fólk um áhættu-
þætti svo sem mengun, óhollt fæði,
streitu og síðast en ekki síst um of-
fitu, sem er að verða helsta heilbrigð-
isógn hins vestræna heims, auk þess
sem við bjóðum upp á meðferðir við
ýmsum vandamálum,“ segir dr. Sat-
ya, sem var staddur hér á landi fyrir
skömmu og átti þá m.a. í viðræðum
við lækna og líkamsræktarþjálfara.
Hugmyndir eru uppi um að samtökin
teygi anga sína hingað til lands með
vorinu að tilstuðlan Þuríðar Ottesen
hjá fyrirtækinu Gengur vel ehf. Með-
al annars er í bígerð opnun heilsu-
stöðvar undir merkjum samtakanna
miðsvæðis í borginni þar sem fólk
getur m.a. komið og fengið mælingar
og ráðgjöf við vandamálum.
Óhollt líferni
Dr. Satya segir að hugur sinn hafi í
áranna rás sífellt laðast meir og meir
að fyrirbyggjandi heilsugæslu, sem
felist fyrst og fremst í forvörnum, en
því miður sé það í mannlegu eðli að
hugsa ekki markvisst um forvarn-
irnar fyrr en í óefni er komið og ein-
hver sjúkdómur hefur bankað á
dyrnar. „Þannig drepa reyk-
ingamenn oft ekki í síðustu sígarett-
unni fyrr en þeir hafa greinst með
krabbamein, og hjartaáföll eða önnur
óáran þarf, því miður, oft að dynja yf-
ir áður en menn fara að hugsa sinn
gang af alvöru. Lífsstíllinn er nú orð-
inn okkar versti óvinur, en fullyrða
má að flesta þá menningarsjúkdóma,
sem nú hrjá nútímamanninn, megi
rekja til óholls lífernis sem felur m.a.
í sér skyndibitafæði, ónóga hreyf-
ingu, mengun og streitu.
Fyrri tíma plágur komast ekki í
hálfkvisti við það vandamál, sem nú
blasir við hinum vestræna heimi, því
faraldrar náðu, þrátt fyrir allt, ekki
til nema 5% fólksfjöldans þar sem
þeir geisuðu hvað harðast. Til sam-
anburðar má geta þess að nú eiga um
50% af íbúum hins vestræna heims
við offituvandamál að stríða, sem
rekja má beint til lífsstíls. Ástandið
er verst í Bandaríkjunum þar sem
annar hver maður er of feitur. Í Evr-
ópu er einn af hverjum þremur fyrir
ofan kjörþyngd. Ekki þarf að fjölyrða
um að offita getur ýtt undir fjöl-
marga sjúkdóma auk þess sem of
feitir mega búast við styttri lífslíkum,
en nærri lætur að um 70% af heil-
brigðisútgjöldum Breta fari nú í
vandamál tengd offitu, segir dr.
Satya.
Styðja hvorar aðra
Við blasir, að sögn Satya, að menn-
ingarsjúkdómar á borð við krabba-
mein, hjartaáföll og heilablóðföll
valdi 90% dauðsfalla í dag, en fyrir
tíma síðari heimsstyrjaldarinnar ollu
þessir sömu sjúkdómar samanlagt
um 10% dauðsfalla. „Þetta eru auð-
vitað umhugsunarverðar tölur og
verður sú breyting, sem þær sýna,
varla rakin annað en til lífsstílsbreyt-
inga nútímamannsins síðustu sextíu
árin.
Við verðum að breyta lífsstílnum
til hins betra ef við ætlum okkur að
lifa af. Þetta skynjum við bæði og
skiljum ákaflega vel í samtökunum
og viljum leggja okkar af mörkum til
þess að koma fólki í skilning um mik-
ilvægi hollra lífshátta og forvarna.
Fólk þarf nú orðið að fara að líta í eig-
in barm og taka ábyrgð á eigin lífi og
vellíðan.“
Læknar, sem stunda hefðbundnar
lækningar, hafa margir hverjir haft
horn í síðu svokallaðra óhefðbund-
inna lækninga, en dr. Satya segir við-
horf þeirra smátt og smátt vera að
breytast. „Þeim læknum fer hægt og
bítandi fjölgandi sem skynja það að
hefðbundnar og óhefðbundnar lækn-
ingar geta stutt hvorar aðra og að því
viljum við stuðla.“
Lífsstíllinn er
nú okkar versti óvinur
Samtökin Thinkprevention vilja tengja saman
hefðbundnar og óhefðbundnar lækningar.
Stofnandinn og læknirinn dr. Satya sagði í
samtali við Jóhönnu Ingvarsdóttur nauðsynlegt að
meðhöndla alvarlega veika sjúklinga með lyfjum,
en affarasælla væri að grípa til forvarna til að
fyrirbyggja sjúkdóma.
Morgunblaðið/Þorkell
Fyrir nokkrum mánuðum komu á markaðinn hjól, tengd sjónvarpinu, og
þarf sjónvarpsáhorfandinn að hjóla samviskusamlega til að fá mynd í kass-
ann. Búið er að selja hálfa milljón slíkra hjóla í Kaliforníu einni og er nú
verið að kynna hjólin góðu í Þýskalandi svo að börn njóti hreyfingar sam-
hliða öllu sjónvarpsáhorfinu.
TENGLAR
.....................................................
www.thinkprevention.com
join@mbl.is
Dr. Satya
Velagapudi
Breytingaskeiðið segist húnhafa nýtt til að læra grafíkog síðasta kennaraverkfallnýtti hún til að læra að
gera nytjahluti úr ull. Í stofunni
heima í Kópavogi stendur mynd-
arlegur stafli af innrömmuðum graf-
íkverkum eftir hana og úr kassa
dregur hún upp hvert ullarsjalið á
fætur öðru, sem svo sannarlega ná að
fanga augað. Þó stutt sé um liðið frá
því að listakonan og kennarinn Val-
gerður Björnsdóttir fór á ullar-
námskeiðið hjá hinni danskættuðu
Inge Marie, sem hingað kom í haust á
vegum Handíða til að kenna íslensk-
um stallsystrum ullarmeðferðina,
hefur Vala, eins og hún er gjarnan
kölluð, vart haft undan í framleiðsl-
unni. Slík er ásóknin. Aðallega hefur
framleiðslan falist í sjölum í alls kon-
ar litasamsetningum auk þess sem
listakonan hefur verið að þreifa sig
áfram með töskur og lúffur.
„Já, það er óhætt að segja að sjölin
stoppa stutt við hjá mér. Ég byrjaði
auðvitað á því að kynna þau fyrir
samkennurum mínum og svo hittir
maður annan eins og gengur,“ segir
Vala, sem er starfandi kennari við
Snælandsskóla í Kópavogi. Á kenn-
arastofunni hanga m.a. nokkur graf-
íkverka hennar, en Vala hefur kennt
við Snælandsskóla allt frá árinu 1975
eða ári eftir að skólinn var tekinn í
notkun og er hún þar af leiðandi með
lengsta starfsaldur við skólann.
Vala segist hafa útskrifast sem al-
mennur kennari frá Kennaraskóla Ís-
lands árið 1971, þá tvítug að aldri,
hún hafi verið búin að eignast sín þrjú
börn 26 ára sem nú eru öll flogin úr
hreiðrinu, en sjálf segist hún vera lít-
ið fyrir að sitja auðum höndum.
„Sköpunin er mér svo mikils virði. Ég
get ekki sest niður fyrir framan sjón-
varp öðruvísi en að hafa eitthvað í
höndunum.“ Í eldgamla daga segist
hún hafa ásamt vinkonu sinni hannað
og prjónað svokallaðar Sölku-peysur
sem tvær verslanir, sem nú heyra
sögunni til, tóku að sér að selja. Þar
sem hönnunin togaði sífellt meira í
hana, ákvað Vala að sækja um orlof
til Kennarasambands Íslands og
skellti sér í myndmenntakennarapróf
í KHÍ árið 1992. „Þá varð ekkert aft-
ur snúið svo að ég ákvað að taka mér
þriggja ára frí frá kennslu eftir að ég
komst á gamalsaldri inn í grafíkdeild
Myndlista- og handíðaskóla Íslands
þaðan sem ég útskrifaðist vorið
1999.“
Tileinkaði sýninguna ömmu sinni
Valgerður er í ársáskrift með vinnu-
aðstöðu hjá Íslenskri grafík í Hafn-
arhúsinu þar sem hún segir að að-
staða sé til fyrirmyndar. Hún hélt þar
árið 2001 grafíkeinkasýningu undir
yfirskriftinni Skólalíf, sem hún til-
einkaði móðurömmu sinni, Laufeyju
Vilhjálmsdóttur, sem var kennari í
Miðbæjarskólanum upp úr síðustu
aldamótum. Í stofunni hennar Völu í
Kópavoginum er amma Laufey
greinilega í öndvegi því risastórt mál-
verk af henni, málað 1951, árið sem
Vala fæddist, trónir á besta stað. Það
má því með sanni segja að Vala hafi
fetað í fótspor uppáhaldsömmunnar,
sem hún bjó hjá ásamt foreldrum sín-
um að Suðurgötu 22 þar til Laufey
lést árið 1960 er Vala var 9 ára gömul.
„Amma Laufey kenndi mér svo
margt. Hún kenndi mér meðal ann-
ars að lesa með hljóðaðferð, sem nú
er haldið mjög að börnum, en grafík-
verkin á sýningunni minni sam-
anstóðu af ljósmyndum, sem ég tók í
Snælandsskóla, og handskrifaðri
kennsluáætlun ömmu minnar frá
árinu 1908 sem ég notaði sem bak-
grunn í verkin.“
En skyldi grafíkin víkja fyrir ull-
inni?
„Kannski er þetta gott hvort með
öðru, en mér finnst ullin mjög spenn-
andi og fæ ég mikla ánægju út úr því
að sökkva mér niður í þetta á dimm-
um síðkvöldum. Ég vona að ég fái
tækifæri til að þróa mig áfram með
ullina. Hún býður upp á marg-
breytilega möguleika og þótt aðferð-
irnar og tæknin sé hin sama og aðrir
eru að nota, verður útkoman aldrei
eins.“
 HÖNNUN | Grafíkmyndir, ullarsjöl, töskur og lúffur
Gerði nytjahluti úr ull í
kennaraverkfallinu
Morgunblaðið/Jim Smart
Ákveðin kúnst er að setja saman liti, en óhætt er að segja að litadýrðin ráði
ríkjum í sjölunum hennar Völu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Listakonan og kennarinn Val-
gerður Björnsdóttir með eitt sjala
sinna.
Ullartaska með axlarbandi og
skrauti úr reiðhjólaslöngu, sem
klippt hefur verið niður og fléttuð.
join@mbl.is
DAGLEGT LÍF
 HEILSA | Fyrri tíma plágur komast ekki í hálfkvisti við offituvandann