Morgunblaðið - 16.02.2005, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. FEBRÚAR 2005 27
Í DAG, 16. febrúar 2005, gengur
Kýótó-bókunin í gildi og er hún ein-
hver veigamesta alþjóðasamþykkt
sem gerð hefur verið á sviði umhverf-
ismála. Af þessu tilefni stendur um-
hverfisráðuneytið fyrir hádegisfundi
á Grand Hóteli þar sem rætt verður
um loftslagsbreytingar og fram-
kvæmd Kýótó-bókunarinnar.
Aðdragandi Kýótó-bókunarinnar
var sá að árið 1992 skrifuðu ríki heims
undir Loftslagssamning Sameinuðu
þjóðanna á Heimsráðstefnunni í Ríó
de Janeiro og skuldbundu sig til þess
að grípa til aðgerða gegn skaðlegum
loftslagsbreytingum af mannavöld-
um. Undir merkjum loftslagssamn-
ingsins hafa einstök ríki komið sér
upp bókhaldi yfir útstreymi gróður-
húsalofttegunda og bindingu koltvíox-
íðs úr andrúmslofti og sett sér stefnu
um aðgerðir gegn loftslagsbreyt-
ingum. Þar er hins vegar ekki að finna
bindandi takmarkanir á útstreymi
fyrir einstök ríki.
Kýótó-bókunin við Loftslagssamn-
ing Sameinuðu þjóðanna, sem sam-
þykkt var árið 1997, hefur hins vegar
einmitt slíkar bindandi takmarkanir.
Þær eiga að tryggja að þróuð ríki
grípi til aðgerða þannig að meðallosun
þeirra á gróðurhúsalofttegundum
verði um 5% minni á ári á tímabilinu
2008–2012 en á árinu 1990. Ríki fengu
úthlutað kvóta, sem annaðhvort felur
í sér samdrátt eða takmörkun á aukn-
ingu losunar. Þannig má Ísland ekki
auka losun gróðurhúsalofttegunda
um meira en 10% frá 1990 fram til
fyrsta skuldbindingartímabilsins árin
2008–2012. Evrópusambandið í heild
á að draga úr losun um 8% á sama
tímabili, en ESB hefur skipt þeim
kvóta til einstakra ríkja, allt frá 21%
samdrætti hjá Þýskalandi og Dan-
mörku til 27% aukningar hjá Portú-
gal.
Skuldbindingar Íslands
Skuldbindingar Íslands gagnvart
Kýótó-bókuninni eru tvenns konar. Í
fyrsta lagi má almenn losun frá Ís-
landi ekki aukast meira á skuldbind-
ingartímabilinu en 10%, eins og áður
loftslagsbreytingum, s.s. skógareyð-
ing, ýmis iðnaðarferli og urðun líf-
ræns úrgangs, þá er langstærstur
hluti vandans til kominn vegna
brennslu jarðefnaeldsneytis. Besta
leiðin til þess að draga úr loftslags-
breytingum er því að nýta hreina end-
urnýjanlega orkugjafa í stað kola og
olíu.
Þar stöndum við Íslendingar vel,
því landið er ríkt af endurnýjanlegum
orkulindum, sem standa undir 99% af
staðbundinni orkunotkun og yfir 70%
af heildarorkunotkun, sem er einstakt
meðal iðnríkja. Auðvitað er það að
miklu leyti því að þakka að við eigum
gnótt slíkra orkulinda, en einnig því
að Íslendingar hafa lagt sig fram um
að nýta þessar auðlindir og búa þess
vegna yfir mikilli tækni og reynslu
sem komið getur öðrum að gagni. Má
í því sambandi nefna starfrækslu
jarðhitaskóla Sameinuðu þjóðanna á
Íslandi, sem hefur verið efldur undan-
farin ár, og öflug orkuvinnslufyrir-
tæki á þessu sviði. Á 10. aðildar-
ríkjafundi loftslagssamningsins í
Buenos Aires í desember í fyrra til-
kynnti ég ákvörðun Íslands um að
auka enn stuðning við útbreiðslu
loftslagsvænnar tækni í þróunarríkj-
unum, sérstaklega í smáeyjaríkjum.
Að draga úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda er afar ögrandi verkefni,
ekki síst vegna þess að efnahagskerfi
heimsins byggist mikið á brennslu
jarðefnaeldsneytis. Þó má ekki
gleyma því að jörðin býr yfir gnótt
endurnýjanlegrar orku og að tækni til
að nýta hana batnar stöðugt. Við Ís-
lendingar höfum sýnt hversu miklum
árangri má ná í nýtingu slíkrar orku
og munum áfram kappkosta að vera
öðrum þjóðum góð fyrirmynd í þeim
efnum.
úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda. Lang-
tímamarkmiðið er að
hætta nær alveg út-
streymi koltvíoxíðs vegna
bruna jarðefnaeldsneytis.
Loftslagsbreytingar
Veruleg óvissa ríkir um
umfang og afleiðingar
loftslagsbreytinga á
næstu áratugum. Milli-
ríkjanefnd Sameinuðu
þjóðanna um loftslags-
breytingar (IPCC), sem
er vísindalegur bakhjarl
loftslagssamningsins, tel-
ur líklegt að hlýnun loft-
hjúpsins verði á bilinu 1,4–
5,8°C og að sjávarborð geti hækkað
um 10–90 sentimetra á 21. öldinni.
Þrátt fyrir mikla óvissu eru alltaf að
koma fram nýjar vísbendingar um að
loftslagsbreytingar séu staðreynd og
að athafnir mannsins eigi þar líklega
stóran þátt.
Í lok síðasta árs var kynnt í
Reykjavík vísindaskýrsla um lofts-
lagsbreytingar á Norðurslóðum, sem
unnin var fyrir Norðurskautsráðið.
Niðurstöður skýrsluhöfunda voru að
breytingar væru mun hraðari á Norð-
urslóðum en á heimsvísu og hlýnun
a.m.k. tvöfalt meiri. Enn meiri breyt-
ingar séu í vændum, s.s. bráðnun
jökla, minnkandi hafís og tilfærsla
gróðurbelta og tegunda lífvera, þ.á m.
stofna nytjafiska í hafinu. Nauðsyn-
legt er fyrir okkur Íslendinga að
vakta veðurfar, náttúru og lífríki með
hliðsjón af þessu og búa okkur undir
að mæta þeim breytingum sem spáð
hefur verið.
Mestu skiptir þó að minnka líkur á
loftslagsbreytingum og draga úr
áhrifum þeirra. Þar þarf að hugsa
hnattrænt, því andrúmsloftið er sam-
eiginleg auðlind og ekki skiptir máli
hvar losun gróðurhúsalofttegunda fer
fram.
Endurnýjanleg orka
er lykillinn
Mikilvægt er að grípa fyrst til
þeirra aðgerða sem eru hagkvæm-
astar og ráðast að rótum vandans.
Þótt margar framkvæmdir stuðli að
er nefnt. Í öðru lagi
hefur Ísland heimild til
losunar frá einstökum
iðnaðarverkefnum
sem nota endurnýj-
anlega orku um allt að
1.600 þúsund tonnum
koltvíoxíðs á ári á
tímabilinu, samkvæmt
sérstakri ákvörðun að-
ildarríkjaþings samn-
ingsins árið 2001.
Þessi losun nær til
stóriðjuframkvæmda
sem ráðist er í hér á
landi eftir 1990 og nýt-
ir hreina, endurnýj-
anlega orku. Aðildar-
ríki loftslags-
samningsins samþykktu þessa
heimild vegna þess að í henni felst
hnattrænn ávinningur fyrir minni los-
un gróðurhúsalofttegunda. Þannig á
þessi ákvörðun að lágmarka losun
gróðurhúsalofttegunda á heimsvísu
og styður því við meginmarkmið
samningsins.
Stefnumörkun ríkis-
stjórnar Íslands
Ríkisstjórnin samþykkti stefnu-
mörkun í loftslagsmálum árið 2002.
Þar er m.a. kveðið á um aukna bind-
ingu koltvíoxíðs í gróðri, aðgerðir til
að draga úr losun flúorkolefna frá ál-
iðnaði, upptöku olíugjalds í stað
þungaskatts, sem gerir litla díselbíla
samkeppnishæfari, en díselolía er
loftslagsvænna eldsneyti en bensín,
og lækkun gjalda á bíla sem nota
hreinni orku. Stuðningur stjórnvalda
við vetnisrannsóknir er einnig til þess
fallinn að hraða þróun nýrrar tækni
sem gæti dregið verulega úr losun
gróðurhúsalofttegunda í framtíðinni,
þó að það muni augljóslega ekki nýt-
ast okkur á fyrsta skuldbinding-
artímabili Kýótó-bókunarinnar.
Stefnumörkun ríkisstjórnarinnar
er nú í endurskoðun, með það fyrir
augum að styrkja aðgerðir stjórn-
valda vegna loftslagsbreytinga. Allar
líkur eru á því að Ísland muni standa
við skuldbindingar sínar gagnvart
Kýótó-bókuninni, en stefna stjórn-
valda er að gera enn betur en það og
leita allra raunhæfra leiða til að draga
Kýótó-bókunin – Mikilvægur áfangi
til lausnar loftslagsvandanum
Eftir Sigríði Önnu
Þórðardóttur
Sigríður Anna
Þórðardóttir
’Allar líkur eru á þvíað Ísland muni standa
við skuldbindingar sín-
ar gagnvart Kýótó-
bókuninni.‘
Höfundur er umhverfisráðherra.
NÝ spennandi tækifæri eru fram-
undan eftir vel heppnaðar kosningar í
Írak. Það skiptir miklu máli að vel tak-
ist til við að breyta um stjórnarfar í
landinu. Ég er staðráðinn í að Samein-
uðu þjóðirnar leggi sig allar fram um
það að írösku þjóðinni takist það ætl-
unarverk sitt.
En það skiptir líka máli að ríki
heims fylki liði, þrátt fyrir djúpstæðan
ágreining um Írak og sameinist um
sameiginleg markmið. Vel heppnaðar
kosningar í Írak eru aðeins byrj-
unarreitur. Nú þarf að hjálpa Írökum
á leið þeirra til framtíðar þar sem þeir
munu njóta friðar, velmegunar og lýð-
ræðis.
Vissulega hefur harður ágreiningur
skilið eftir sig djúp sár en ný tækifæri
kunna einmitt að felast í fortíðinni.
Sameinuðu þjóðirnar njóta bráðnauð-
synlegs trausts og hafa talsamband við
íraska hópa sem virkja verður í nýrri
stjórnmálaþróun ef friður á að komast
á – einmitt vegna þess að Sameinuðu
þjóðirnar samþykktu ekki sumar þær
aðgerðir sem gripið var til í Írak.
Nú er rétti tíminn til að nýta sér
þessa innistæðu. Ég vil nota þetta
tækifæri til að hvetja alþjóða-
samfélagið til að fylkja sér undir
merkjum Sameinuðu þjóðanna í þágu
Íraks. Hugrekki þeirra Íraka sem
héldu á kjörstað lætur engan ósnort-
inn. Sameinuðu þjóðirnar eru stoltar af
þeirri aðstoð sem þær gátu veitt, jafnt
með því að þróa pólitískan grundvöll
sem tæknilegan undirbúning. Við að-
stoðuðum við að semja kosningalög og
stofna óháðar kjörstjórnir sem stýrðu
uðu þjóðanna (UNPD) látið 15 millj-
ónir Bandaríkjadala af hendi rakna til
að kaupa varahluti í Hartha-orkuverið
í Basra. Svipuð verkefni í orkuverum
eru í farvatninu í öðrum íröskum
borgum. Verkfræðingar raforkuráðu-
neytisins eru þjálfaðir í Japan sam-
kvæmt áætlun sem Japanar og Belg-
ar fjármagna í sameiningu.
Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna
(UNICEF) hefur haft forystu um að
dreifa 7 milljónum lítra drykkjarvatns
til meir en 70 þúsund manna sem
hrakist hafa að heiman í bardögum að
undanförnu í Fallujah. Alþjóðlegur
enduruppbyggingarsjóður, sem Sam-
einuðu þjóðirnar stofnuðu með Al-
þjóðabankanum, hefur staðið straum
af þessu. Hingað til hafa 24 aðilar lof-
að framlögum til hans að andvirði eins
milljarðs Bandaríkjadala. Við verðum
að tryggja að staðið sé við þessi fyrir-
heit og að fénu verði vel varið. Þetta
mun bæta daglegt líf Íraka á áþreif-
anlegan hátt.
Við skulum ekki láta sem þetta sé
auðvelt verk. Írak er í flóknum heims-
hluta og saga síðustu ára er blóði drif-
in. Samfélagið er sundurleitt og sumir
hópar eru algjörlega andsnúnir lýð-
ræði í hvaða mynd sem er. Þrátt fyrir
það tel ég að slíkt samfélag geti komið
sér upp lýðræðislegum stofnunum
með alþjóðlegri hjálp til að koma á
stöðugleika og öðlast velmegun. Þessi
sýn gefur okkur úti í hinum stóra
heimi von um ný tækifæri til að byrja
upp á nýtt og taka höndum saman og
styðja írösku þjóðina í þessari miklu
tilraun. Við höfum umboð Öryggis-
ráðsins til að taka forystuna og fylkja
liði og við erum staðráðin í að leggja
okkur öll fram.
myndum sem þeim líkar
ekki. En ef þeir leita
ráða – og ég held að þeir
geri það – þá búum við
yfir víðtækri þekkingu
og reynslu. Þjóðar-
atkvæðagreiðsla verður
haldin í október, þegar
lokið hefur verið við að
semja uppkast að
stjórnarskrá, þar sem
allir Írakar hafa mögu-
leika á að segja sína
skoðun. Við búumst við
því að geta aðstoðað
kjörstjórnina við að
skipuleggja þjóðar-
atkvæðagreiðsluna og
þingkosningarnar í kjölfarið. Við höf-
um þegar aðstoðað við skipulagningu
síðustu kosninga og erum enn að störf-
um við að skrá og staðfesta úrslitin.
Við getum líka veitt nýju ráðuneyt-
unum aðstoð. Margir halda að Samein-
uðu þjóðirnar séu ekki virkar í Írak
vegna þess að aðeins 200 alþjóðlegir
starfsmenn (þar af þrír fjórðu öryggis-
verðir) eru af öryggisástæðum á okkar
snærum í Írak. Þetta er ekki alveg
rétt. Í fyrsta lagi vegna þess að margir
Írakar starfa á vegum Sameinuðu
þjóðanna og í öðru lagi er mikið starf í
þágu Íraks unnið erlendis, til dæmis
þjálfun, ráðgjöf, skipulagning og dreif-
ing fjármagns. Reyndar eru 23 stofn-
anir Sameinuðu þjóðanna, sjóðir og
verkefni að störfum til að samþætta al-
þjóðlega aðstoð og enduruppbyggingu.
Fjörutíu og sex verkefni hafa nú þegar
verið samþykkt og fjármögnuð fyrir
alls 494 milljónir Bandaríkjadala.
Þannig hefur Þróunarstofnun Samein-
kosningunum. Meir en 50
manna kosningasveit
Sameinuðu þjóðanna í
Bagdad, Amman og New
York voru yfirkjörstjórn-
inni til halds og trausts.
Sameinuðu þjóðirnar
þjálfuðu starfsmenn
kjörstjórnanna og aðra
sem lögðu hönd á plóginn
í kosningunum sem síðan
þjálfuðu þúsundir ann-
arra. Allan tímann gáfum
við ráð og hjálpuðum
þeim í hvívetna
Ég held að við getum
einnig orðið að liði á
næsta stigi sem er hið
erfiða verk að semja stjórnarskrá. Enn
á ný verður okkar aðstoð að vera jafnt
af pólitískum sem tæknilegum toga. Á
pólitíska sviðinu hefur sérstakur
fulltrúi minn Ashraf Qazi þegar hafist
handa við að ná til þeirra hópa – að-
allega Araba af Sunní-kvísl Íslams –
sem sniðgengu kosningarnar af ýms-
um ástæðum en eru engu að síður
reiðubúnir að ná markmiðum sínum á
friðsamlegan hátt með samningum og
samræðum. Það er lykilatriði að þetta
takist. Sumir Írakar eru ákaft and-
snúnir hernáminu og telja að þeir hafi
verið útilokaðir frá stjórn landsins.
Leggja verður allt kapp á að tryggja
þátttöku þeirra. Því fleiri sem tekst að
virkja, því betri möguleikar eru á því
að ná árangri.
Nýja stjórnarskráin verður vita-
skuld írösk stjórnarskrá og Írakar
munu sjálfir semja hana. Það er úti-
lokað að þeim verði gert að fara eftir
erlendum hugmyndum eða fyrir-
Nýtt upphaf í Írak
Eftir Kofi A. Annan
Kofi Annan
Höfundur er framkvæmdastjóri Samein-
uðu þjóðanna.
ætti úr notkun bólgueyðandi lyfja.
ða skilaboð eru það til gigtarsjúklinga?“
Stefán. Að endingu nefndi hann lyfja-
ækin til sögunnar sem áhrifavald. „Allir
aðilar hafa áhrif á hvaða lyf ég tek og
að mynda nokkuð gott net sem tryggja
in standist væntingar mínar. Bæti líf-
ði mín en ekki hið gagnstæða.“
nn spyr einnig hvort sjúkir eigi að sætta
ð að lyf lúti markaðslögmálum. Að lyfin
ð skila gróða og um þau ríki samkeppni.
eiga að skila hagnaði og gróða fyrir
, betra lífi.“
fán ræddi einnig um nauðsyn lyfja og
unandi upplifun fólks af gagnsemi
. „Lyf eru ómissandi þáttur í lífi okkar.
emst í raun enginn í gegnum lífið án
að taka einhvern tímann lyf,“ sagði
rlyfið Vioxx
yfið
arkað
Stefán Már Gunnlaugsson, varafor-
stefnu SÍBS.
@mbl.is
LYF koma nú í mörgum tilvikum
fyrr á markað hér á landi en fyrir
krum árum. Ástæðan er aukin þátt-
a Íslendinga í Evrópusamstarfi. Áður
u liðið fleiri mánuðir og jafnvel ár áð-
n ný lyf sem farið var að nota erlend-
omu á markað hér. Nú koma nýju lyf-
ft á íslenskan markað aðeins fáum
m eftir að þau eru markaðssett ann-
staðar í Evrópu. Oft er um að ræða
árleg og öflug lyf við erfiðum sjúk-
um á borð við gigtarsjúkdóma,
bbamein og alnæmi.
Þessi þróun er í flestum tilfellum
g góð, sérstaklega ef þetta eru lyf
skipta sköpum í meðferð sjúklinga,“
r Þorbjörg Kjartansdóttir, lyfjafræð-
ur og skrifstofustjóri hjá Lyfjastofn-
en hún hélt erindi á ráðstefnu SÍBS,
með lyfjum, í gær. „Eini gallinn er sá
að getur komið fyrir að ekki séu öll
komin til grafar enn hvað varðandi
áningu aukaverkana, þar sem ekki er
in langvarandi reynsla á lyfin eins og
r var.“ Þorbjörg tekur þó fram að það
ður en svo algengt að slíkt komi upp.
anúar sl. var heildarfjöldi markaðs-
a fyrir lyf á Íslandi 3.165 samkvæmt
ýsingum Þorbjargar. Það þýðir þó
að svo mörg lyfjaheiti séu hér á
kaði, því hvert lyf þarf markaðsleyfi
eftir styrkleika og eftir því formi sem
er í, t.d. hvort um er að ræða töflur
mixtúru. Þá eru ekki endilega seld öll
ér þrátt fyrir að fyrir þeim sé veitt
kaðsleyfi. Þorbjörg segir að mikil
gun hafi orðið á markaðsleyfum lyfja
anfarin misseri af sömu ástæðum og
koma fyrr hingað til lands en áður.
Ný lyf fyrr
markað hér
n áður