Morgunblaðið - 18.03.2005, Page 32

Morgunblaðið - 18.03.2005, Page 32
32 FÖSTUDAGUR 18. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. Stjórnarskrárnefnd kynntií gær vinnuáætlun sínavið endurskoðun stjórn-arskrárinnar en sam- kvæmt henni mun nefndin af- henda forsætisráðherra frumvarp að breytingum í ágúst 2006. Jón Kristjánsson, heilbrigðisráðherra og formaður, nefndarinnar sagði hugsanlegt að boðað yrði til sér- stakra kosninga um stjórnar- skrána en ekkert hefði enn verið ákveðið í þeim efnum. Jón Kristjánsson kynnti vinnu- áætlunina á blaðamannafundi í gær og hann opnaði jafnframt upplýsingabás í Þjóðarbókhlöð- unni þar sem safnað er saman öll- um helstu gögnum sem stjórnar- skrárnefnd og sérfræðinganefnd sem er henni til aðstoðar við að byggja starf sitt á. Upplýsinga- básinn er liður í þeirri viðleitni nefndarinnar að hvetja til opinnar og upplýstrar umræðu um endur- skoðun stjórnarskrárinnar. Í áætluninni er m.a. gert ráð fyrir að boðað verði til funda og ráð- stefna um einstaka þætti stjórn- arskrárinnar. Í skipunarbréfi nefndarinnar segir að endurskoðunin eigi eink- um að vera bundin við 1., 2. og 5. kafla stjórnarskrárinnar. Jón sagðist telja að þetta orðalag vís- aði til þess að langt væri síðan þessir tilteknu kaflar voru síðast teknir til endurskoðunar. „Það er allt undir og við tökum við öllum ábendingum,“ sagði hann. Á hinn bóginn benti hann á að aðeins væru tvö ár liðin síðan veigamiklar breytingar voru gerðar á kjör- dæmaskipan og að mannréttinda- kaflinn hefði verið endurskoðaður árið 2000. Hann sagði að nefndin hefði enn ekki sigtað út hvaða kafla yrði fjallað um og hverja ekki. Sérstakar kosningar? Í kynningu sem fylgdi vinnu- áætluninni segir að það sé keppi- kefli nefndarinnar að tillögur hennar endurspegli þjóðarvilja. Jón var spurður að því að hve miklu leyti almenningur gæti haft áhrif á starf nefndarinnar. „Það er fyrst og fremst með því að s hugmyndir og ábendingar um sem þyrfti að ræða. En að leyti ræðst niðurstaða nefnda ar af því um hvað næst pól samkomulag. Grundvallarlög og stjórnarskráin eru þess eð um þau þarf að ríkja sátt í félaginu eins og hægt er,“ hann. Nefndin væri þannig sk að í henni væru formenn stjórnarandstöðuflokkanna og fulltrúar stjórnarflokkann hún endurspeglaði því hið tíska litróf. Það væri síðan mál hvernig ætti að leggja st arskrána í dóm kjósenda. Hi Stjórnarskrárnefnd kynnir vinnuáætlun sína og opn Öll vel undirby frá almenning Í upplýsingabásnum eru ýmsar bækur um stjórnarskrár. Hér blað Lengst til vinstri er Páll Þórhallsson nefndarritari og við hlið ráðh lagaprófessor og Sigrún Klara Hannesdóttir landsbókavörður. GJALDFRJÁLS LEIKSKÓLI Rúmur áratugur er liðinn síðanleikskólinn var skilgreindursem fyrsta stigið í skólakerf- inu, með lögum um leikskóla frá 1994. Leikskólarnir starfa einnig samkvæmt aðalnámskrá, líkt og önnur skólastig. Þó hefur leikskól- inn þá sérstöðu að vera eina skóla- stigið þar sem nemendurnir – eða foreldrar þeirra – komast ekki hjá því að greiða skólagjöld. Því ber að fagna áformum borg- aryfirvalda í Reykjavík um að öll reykvísk leikskólabörn muni innan nokkurra ára njóta sjö stunda gjald- frjálsrar leikskólavistar á dag. Steinunn Valdís Óskarsdóttir borg- arstjóri lýsti því yfir í gær að áætl- unin yrði framkvæmd í fjórum skrefum. Það fyrsta var stigið síð- astliðið haust, þegar þrjár stundir af leikskóladegi fimm ára barna urðu gjaldfrjálsar. Á næsta ári er síðan gert ráð fyrir að öll leikskóla- börn fái tvær stundir gjaldfrjálsar á dag. Stefnt er að því að þriðja skref- ið verði stigið eigi síðar en á árinu 2008, þegar tvær gjaldfrjálsar stundir bætist við. Framhaldið mun ráðast að nokkru leyti af niðurstöð- um samninga ríkis og sveitarfélaga um tekjustofna. Lokaskrefið, sem felur í sér að allir nemendur í leik- skólum Reykjavíkur njóti sjö gjald- frjálsra stunda á dag, er enn ódag- sett. Þá var greint frá því í Morgun- blaðinu í gær að bæjaryfirvöld á Ak- ureyri hygðust lækka almenna gjaldskrá leikskóla bæjarins um 25%. Kristján Þór Júlíusson bæj- arstjóri kvaðst líta svo á að þetta væri fyrsta skrefið í áttina að því að leikskólinn yrði gjaldfrjáls, þó lang- ur vegur væri enn að því markmiði. Eins og Steinunn Valdís Óskars- dóttir benti á í gær er leikskólinn nauðsynleg grunnþjónusta, jafnt fyrir börn, foreldra og atvinnulífið. Það er löngu ljós staðreynd að í langflestum fjölskyldum stunda báðir foreldrar fulla vinnu utan heimilis og vel yfir 90% barna á aldrinum tveggja til fimm ára sækja leikskóla. Það er jafnframt löngu viðurkennt að leikskólanám er veigamikill þáttur í þroska barna. Í leikskólunum fer fram metnaðar- fullt og faglegt starf og enginn vafi leikur á því að það er mikilvægur undirbúningur undir grunnskóla- nám. Með því fyrirkomulagi að foreldr- ar leikskólabarna séu rukkaðir um skólagjöld eimir eftir af því viðhorfi að leikskólinn sé eins konar geymslustofnun, sem þjóni helst því hlutverki að vista börnin á meðan foreldrarnir stundi vinnu sína. Það er kominn tími til að kveða slík sjón- armið í kútinn og viðurkenna í verki jafnt og í orði að leikskólinn er órofa hluti af skólakerfinu, ekki síður en grunnskólar, framhaldsskólar og háskólar. Vonandi er afstaða borg- arstjórnar í Reykjavík og bæjar- stjórnar á Akureyri vísir að því að leikskólastigið verði gjaldfrjálst um land allt innan fárra ára. Með því yrði skilgreining leikskólans sem fyrsta skólastigsins loks staðfest í raun. NIÐURGREIDD OLÍA FYRIR IMPREGILO Afleiðingar millifærslu- og niður-greiðslukerfa, sem stjórnmála- menn koma á fót í göfugum tilgangi, eru stundum spaugilega óvæntar. Þannig fékk Olíufélagið, sem á sín- um tíma varð hlutskarpast í útboði Impregilo á olíu vegna fram- kvæmdanna við Kárahnjúkavirkjun, 23 milljónir króna úr Flutningsjöfn- unarsjóði olíuvara vegna flutnings olíu til Kárahnjúka í fyrra. Í ár mun þessi greiðsla líklega nema um 13 milljónum, eins og fram kom í frétt í Morgunblaðinu í gær. Þannig hafa aðrir viðskiptavinir Olíufélagsins – og reyndar líka viðskiptavinir allra hinna olíufélaganna – lagt sitt af mörkum til hjálpar ítalska verktaka- risanum. Kaupendur olíuvara hafa niðurgreitt olíuna handa Impregilo um 36 milljónir á tveimur árum. Þetta er ekki eina dæmið um bjánalegar afleiðingar millifærslu- kerfa af þessu tagi. Einu sinni var líka til flutningsjöfnunarsjóður fyrir sement. Það hafði m.a. þau áhrif fyr- ir fáeinum árum að verðið á sement- inu í steypuna til hins almenna hús- byggjanda hækkaði vegna mikilla sementsflutninga austur á land. Sement vegna virkjana og álvers- framkvæmda á Austurlandi var reyndar undanþegið flutningsjöfnun og kannski hefði verið ráð að láta það sama gilda um olíuna. Nú hafa millifærslurnar vegna flutninga á sementi verið aflagðar og það sama ætti auðvitað að eiga við um olíuna. Það eru einfaldlega engin rök fyrir að færa þannig peninga milli vasa fyrirtækja og skattgreið- enda vegna flutninga á einni vöru umfram aðra. Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, sagði í svari við fyrirspurn á Alþingi í vikunni að markmiðið með flutningsjöfnuninni væri að bæta hag einstaklinga og fyrirtækja í dreifðum byggðum. En auðvitað eru miklu fleiri liðir í rekstrarkostnaði heimila og fyrir- tækja en olíukostnaður. Sumir koma betur út í dreifbýli, aðrir í þéttbýli. Húsnæði er t.d. orðið miklu dýrara á suðvesturhorninu en í dreifbýli. Á þá að leggja jöfnunargjald á húsnæði og greiða heimilum og fyrirtækjum í Reykjavík húsnæðisstyrk? Byggðin í landinu þrífst ekki á styrkjum og millifærslum. Hún blómstrar með öflugu atvinnulífi, þar sem meira að segja alþjóðleg risafyrirtæki þurfa ekki að láta ríkið hjálpa sér að ná endum saman. Einkavæðing Símans og þarmeð alls þess gagnaflutn-ings sem nútímaþjóðfélagbyggist á getur orðið stærsta einstaka byggðaaðgerð síð- ari tíma á Íslandi. Aðgerð sem yf- irvöld byggðamála koma hvergi nærri. Þetta sagði Grétar Þór Ey- þórsson, framkvæmdastjóri Rann- sóknastofnunar Háskólans á Akur- eyri, á málþingi um sölu grunn- netsins og landsbyggðina sem hald- ið var í Háskólanum á Akureyri í gær. „Með sölu Símans væru stjórn- völd beinlínis að vinna gegn þeim markmiðum sem sett eru í byggða- áætlun, þeim markmiðum sem sett eru með sameiningu sveitarfélaga, þeirri lýðræðisþróun sem við og önnur vestræn ríki erum að upplifa og þeim grundvallargildum mann- legs samfélags sem aðgreina mann- skepnuna frá dýrunum í frumskóg- inum,“ sagði Grétar. Hann sagðist hreinlega ekki viss um að afleiðingar þessarar fyrirhug- uðu aðgerðar væru öllum ljósar. Grétar gerði mikla búferlaflutn- inga frá landsbyggð til höfuðborg- arsvæðis að umtalsefni og sagði það staðreynd að atvinnutækifærum í frumvinnslugreinum, atvinnugrein- um landsbyggðarinnar, fækkaði stöðugt. Það skýrði þó ekki þann gríðarlega fólksflótta sem verið hefði hin síðari ár, einkum frá Vest- fjörðum og Norðurlandi vestra auk fleiri staða. Breytt gildismat fólks, sérstaklega þess yngra, sem hreyfi- afl byggðaþróunar, skipti þar verulegu máli, en það sækti í mennt- unartækifæri og þekkingarstörf sem oftar en ekki væru fyrir sunnan. „Möguleikarnir á að halda úti dreifðri búsetu snúast í síauknum mæli um að gera fólki kleift að vinna að einhvers konar þekkingarstörf- um, búandi í dreifbýli,“ sagði Grétar og benti á að lykilatriðið í því sam- bandi væru gagnaflutningar. Fram- tíð byggðar í landinu yrði erfiðari en ella án eðlilegra gagnaflutninga. Flöskuhálsinn væri sá að mikill að- stöðumunur væri milli þeirra sem byggju í þéttbýli og dreifbýli og þar væri verk að vinna. Grétar efaðist um að einkavæðing símans og þar með grunnnetsins yrði til að úrbæt- ur yrðu gerðar. „En ég er heldur ekkert viss um að tryggt sé að stjórnvöld í landinu muni bera gæfu til að koma á jafnræði landsmanna á þessum þjóðbrautum þekkingarinn- ar – enda kostar það peninga.“ Verði slíkt hins vegar ekki gert muni fjara undan hinum dreifðu byggðum, jafnvel þó að einmitt á þeim vett- vangi geti sóknar- og eða varnar- færin falist. Þannig væri ferðaþjón- usta í dreifbýli ein leið til atvinnusköpunar, gæti afstýrt brott- flutningi. Gagnaflutningsgeta haml- aði því í mörgum tilfellum að hægt væri að bóka á netinu og jafnvel að viðkomandi ferðaþjónusta væri með vef þar. „Í hugum margra sem skipuleggja ferðalög eru þeir sem ekki eru á netinu ekki til,“ sagði Grétar og kvað auðveldara að bóka ferðalög í Danmörku en á Vestfjörð- um. Bætt gagnaflutningsgeta hefði í för með sér bætta afkomu fólks í þessum geira, en Grétar taldi ólík- legt að einkaaðilar sæju sér hag í að byggja hana upp. „Hér snýst málið um að samfélagið axli áby sýni þá hvort byggðastefna eða bara á borði.“ Annað atriði sem Grétar varðar samfélagsþróun og væru rafræn samskipti lyk því að efla lýðræðið, netið ge almenna borgara betur up Miðað við núverandi tæknil stæður í gagnaflutningsge slíkt draumsýn ein hvað dreifðu byggðir varðar. Þv væri hugsanleg sameining sv laga, sem stjórnvöld væru áf að gengi eftir. Það hefði í för landfræðilega stækkun. „ ljóst að í þeirri framtíðarmy stjórnvöld eru að teikna upp sveitarfélaga munu rafræ skipti og gagnaflutningar verulegu máli, ekki síst byggðum sem fjærst eru þ og stjórnsýslukjörnum stækkuðu sveitarfélaga,“ Grétar. Landsbyggðarsvæðin ekki notið mikils skiln Björn Ingimarsson, svei á Þórshöfn, sagði byltingu h ið á samskiptaumhverfi á áratug, það sem þá var í fu teldist ekki viðunandi nú. S svæði sem ekki gæti boðið góðan aðgang að bestu t þessu sviði væri í raun út ú inni. „Það verður því miður ast, alveg eins og það er, a byggðarsvæðin hafa til tíma ekki notið mikils sk hvorki af hálfu stjórnvalda ans, hvað mikilvægi þessar ustu varðar,“ sagði Björn og Á ráðstefnu um grunnnetið var spurt u Telur söluna vinna gegn byggðaáætlun

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.