Morgunblaðið - 04.04.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 4. APRÍL 2005 27
MINNINGAR
gert að bandarískri herstöð á þeim
vordögum, þrátt fyrir alla svardaga
sem gefnir höfðu verið. Þetta kvæði
lærðum við mörg:
Ein flýgur sönglaust til suðurs,
þótt sumarið nálgist,
lóan frá litverpu túni
og lyngmóa fölum,
þytlausum vængjum fer vindur
um víðirunn gráan.
Hvað veldur sorg þeirri sáru,
svanur á báru?
Baðstofa iðnaðarmanna síðari
hluta vetrar 1954. Sósíalistaflokkur-
inn er að halda ráðstefnu um menn-
ingarmál. Margt mætra manna er
þar saman komið en ýmsir í þeim
hópi lítt gefnir fyrir nýjungar í skáld-
skap og öðrum listum og litu svo á að
listin ætti fyrst og fremst að þjóna
málstaðnum á líðandi stund. Einar
Bragi kveður sér hljóðs og heldur af
einurð og kappi uppi kröfunni um
fullt frelsi til listsköpunar, minnir á
að aldrei megi hvika frá ströngustu
gæðakröfum eigi listaverk að hafa
nokkurt gildi og að enginn málstaður
sé svo góður að hann eigi réttmætt
tilkall til þess að ríkja yfir sköpunar-
starfi listamanna. Við sem þá vorum
ung og hlýddum á mál hans gleymum
seint þeirri stund og hún hjálpaði
okkur til að varast fallgryfjur dólga-
marxismans.
Janúar 1956. Við Einar Bragi sitj-
um á tali við Guðrúnu Önnu, fyrrum
heitkonu alþýðuskáldsins Magnúsar
Hjaltasonar, þess sem varð undan-
fari Ólafs Kárasonar Ljósvíkings.
Hún býr í litlu súðarherbergi á gamla
Hjálpræðishernum í Hafnarfirði og
þar erum við í heimsókn. Magnús var
þá látinn fyrir nær 40 árum en nú
fagnar hún nýju skáldi. Þau horfast í
augu og ljóma bæði. Með okkur var
Guðgeir Magnússon, vinur okkar.
Hann skráði sumt af því sem spjallað
var og þau orð er að finna í fyrsta
hefti Birtings frá árinu 1956.
Unuhús á árunum kringum 1960.
Þau Einar Bragi og Kristín, kona
hans, bjuggu þá í þessu frægðarinnar
húsi við Garðastræti með börnin sín
tvö. Heimilið var þá stundum eins og
járnbrautarstöð, slíkur var fjöldi
þeirra sem knúðu dyra. Ungu skáldin
og aðrir listamenn voru þar tíðir
gestir, líka þeir sem vildu verða skáld
svo og nauðleitarmenn og fólk úr
breytilegum áttum. Aldrei haggaðist
Kristín, var ætíð hýr á brá og þol-
inmæði hennar virtist óendanleg.
Dag nokkurn rakst ég á einn af fasta-
gestunum á göngu um Austurstræti.
Hann var í annarlegu ástandi og aug-
ljóslega tæpt staddur, þreif til mín og
bað: „Farðu með mig til gömlu
kommúnistanna, farðu með mig til
gömlu kommúnistanna.“ Ég sá að
hér varð að bregðast við og leiddi
hann upp í Unuhús. Þau Kristín og
Bragi sáu síðan um aðhlynninguna
og tryggðu vistun á sjúkrahúsi.
Einar Bragi var svo sannarlega
einn af gömlu kommúnistunum og
fyrirvarð sig ekki fyrir það. Móðir
hans var í Kommúnistaflokknum á
Eskifirði á kreppuárunum, þegar
hann var ungur drengur, og hún
hafði Þyrna, ljóðabók Þorsteins Erl-
ingssonar fyrir húspostillu. Skáldið,
sonur hennar, yfirgaf hins vegar
Sósíalistaflokkinn árið 1956 þegar
beiðni þess um opnar umræður,
byggðar á hreinskilni, um ástandið í
Sovétríkjunum var ekki sinnt.
Samstarf okkar Einars Braga var
mjög náið á árunum 1960–1962 og þá
í starfi Samtaka hernámsandstæð-
inga. Skrifstofa samtakanna var í
húsinu Vinaminni, Mjóstræti 3, ör-
skammt frá Unuhúsi. Við undirbún-
ing fyrstu Keflavíkurgöngunnar vor-
ið 1960 voru þeir Einar Bragi og
Jónas Árnasynir mínir nánustu sam-
verkamenn, ásamt Ragnari Arnalds,
sem þá var kornungur, en miklu máli
skipti líka gott trúnaðarsamband við
Magnús Kjartansson. Meirihlutinn í
framkvæmdanefnd Sósíalistaflokks-
ins hafði hins vegar ekki trú á ráða-
gerð okkar og var henni því andvíg-
ur. Svo vel tókst þó til að við náðum
að halda, ár eftir ár, við lok hinnar
löngu göngu frá Keflavíkurflugvelli
tíu þúsund manna útifund gegn her-
náminu í miðbæ Reykjavíkur, bæði
1960 og 1961.
Þeir Einar Bragi og Jónas Árna-
son voru ólíkir menn en höfðu báðir
yfirgefið Sósíalistaflokkinn á árunum
skömmu fyrir 1960. Mér urðu þeir
dýmætir vinir sem ég á stóra þökk að
gjalda.
Um skáldskap Einars Braga, rit-
störf hans og útgáfu tímaritsins Birt-
ings á árunum 1953 til 1968 segi ég
fátt að sinni. Sá sem við kveðjum nú
var eitt besta skáld okkar Íslendinga
á öldinni sem leið og auk þess fé-
lagslegur leiðtogi módernistanna í ís-
lenskri ljóðagerð. Án hans hefði Birt-
ingur aldrei komið út. Í deilum um
módernismann var hann réttlínu-
maður og stundum heitt í hamsi, líka
á efri árum. Við sem teljum skáldin
eiga fjölbreyttari kosta völ, þó að
enginn komist undan brennimarki
sinnar eigin samtíðar, fengum þá
annað veifið óblíðar kveðjur.
Einar Bragi var að eðlisfari bjart-
sýnismaður og kvaðst fyrir tuttugu
árum líta svo á að í stjórnmálum væri
hvort tveggja nauðsynlegt „að missa
ekki sjónar á sólinni og hafa þó
fyllstu gát á rosabaugnum“.
Hann tapaði aldrei voninni um
manninn, voninni um betra líf og
sáttfúsari hendur til handa alþýðu
heimsins. Fyrir okkur sem búum við
myrkari heimssýn gátu samræður
við hann verið upplífgandi og alltaf
voru þær skemmtilegar.
Ég og Gíslrún, kona mín, þökkum
langa vináttu nú við leiðarlok og vott-
um öllum vandamönnum hins góða
drengs sem er genginn okkar dýpstu
samúð.
Kjartan Ólafsson.
Með Einari Braga er fallinn frá
einn af stólpunum í menningar- og
sjálfstæðisbaráttu Íslendinga á öld-
inni sem leið. Hann var í hópi þeirra
ungu manna sem reistu merki um
miðja 20. öldina með tímaritinu Birt-
ingi. Einar var útgefandi þess fyrstu
árin og síðan meðritstjóri. Tímarit
þetta færði ferska vinda inn í um-
ræðu um menningarmál hérlendis,
kynnti fjölda höfunda, list og lista-
stefnur og vakti máls á nýjum við-
fangsefnum eins og húsagerðarlist
og íslenskum arfi á því sviði. Sem rit-
höfundur haslaði Einar Bragi sér
framan af völl sem ljóðskáld og sendi
frá sér ekki færri en fimm ljóðabæk-
ur á árunum 1950–1960. Þeim fylgdi
nýr tónn í íslenskri ljóðlist en tengsl-
in við hið hefðbundna voru vel sýni-
leg. Þetta var fersk og tær lýrik, oft
með rómantísku ívafi og víða leitað
fanga um yrkisefni. Á þessum áratug
íslensks nóbelskálds bar Birtings-
hópurinn vott um að þróttmikill ný-
græðingur væri í uppvexti í skjóli
stórskógarins. Ég kynntist Einari lít-
illega á þessum árum, minnist stunda
með honum á Laugavegi 11, afstæð-
ur aldursmunur þá meiri en síðar á
ævi okkar.
Seinna endurnýjuðust þessi kynni
við breyttar aðstæður. Ljóðskáldið
hafði þá hægar um sig en áður því að
upp að hlið hans var kominn rithöf-
undur sem helgaði sig upprifjun á lið-
inni tíð og hlúði að minnum um fólk
og lífsbaráttu genginna kynslóða.
Eðlilega tengja menn Einar öðru
fremur við fæðingarbæ sinn Eski-
fjörð sem hann hefur lagt ómetan-
lega rækt við með heimildaritinu
Eskju í mörgum bindum. Ég komst
hins vegar brátt að raun um að rætur
hans lágu víða, ekki síst um Suðaust-
urland frá Suðursveit til Djúpavogs.
„Þá var öldin önnur“ endurspeglar
þennan bakgrunn og hug til ættingja
sem áttu ríkan þátt í mótun hans í
æsku. Sléttaleiti og Kambshjáleiga
eru hluti af þessari veröld sem var.
Það hefur verið gott að eiga Einar
Braga að förunaut við upprifjun á lið-
inni tíð í sögu Austurlands, heimildir
hans traustar og framsetningin skýr
og skemmtileg.
Síðast komst ég í huglægt ferðalag
með Einari Braga á vit norðurslóða.
Hann tendraðist upp af kynnum við
lendur og bókmenntir Sama og hafði
fyrir fáum árum forystu um stofnun
vináttufélags með þeim hérlendis.
Nær árlega sendi hann mér einkar
þekkileg rit með ljóðaþýðingum sín-
um af kveðskap þessara aðkrepptu
granna okkar. Þar er slegið á strengi
af mýkt og festu sem einkenndu
skáldið og manninn Einar Braga.
Hafi hann heila þökk fyrir leiðsögn
sína og stuðning við góðan málstað
allt sitt líf.
Hjörleifur Guttormsson.
✝ Sigurður Sig-urðsson fæddist í
Reykjavík 3. júní
1922. Hann lést á
heimili sínu, Hverfis-
götu 55 í Reykjavík, á
föstudaginn langa,
25. mars síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigurður Eyleifsson
skipstjóri í Reykja-
vík, f. 6.7. 1891, d.
17.8. 1975, og Ein-
hildur Þóra Jónsdótt-
ir, f. 25.6. 1886, d.
5.3. 1924. Alsystkini
Sigurðar eru: Krist-
jana Margrét, f. 15.6. 1916; Helga,
f. 21.3. 1919, d. 30.8. 2004; Ein-
hildur Þóra, f. 23.6. 1923; hálf-
systkini samfeðra Arinbjörn, f.
11.6. 1928; og Ingibjörg, f. 21.6.
1932.
Sigurður kvæntist 14.7. 1943
eftirlifandi eiginkonu sinni
Brynju Helgu Kristjánsdóttur, f.
19.5. 1923. Foreldrar hennar voru
Kristján Jónasson, lögregluþjónn
í Reykjavík, f. 27.7. 1876, d. 6.5.
1941, og Halldóra Brynjólfsdóttir,
f. 9.11. 1883, d. 22.10. 1939. Börn
Sigurðar og Brynju eru: 1) Krist-
ján, læknir, f. 14.12. 1943, kvænt-
ur Sigrúnu Ósk Ingadóttur, við-
skiptafræðingi, f. 28.5. 1945.
Þeirra dóttir er Vilborg Ragn-
heiður, f. 1.6. 1973, sambýlismað-
ur Aðalsteinn Gunnlaugsson, f.
26.11. 1973, dætur
þeirra eru Emilía og
Sigrún Helena. 2)
Brynjólfur, sjómað-
ur, f. 8.2. 1950,
kvæntur Bellu
Hrönn Pétursdóttur,
skrifstofumanni, f.
22.11. 1951, þeirra
synir eru Brynjar, f.
12.6. 1972, kvæntur
Tuende Suemegi, f.
25.4. 1977, sonur
þeirra er Davíð Pét-
ur; Rúnar, f. 24.2.
1982; Sigurður, f.
3.9. 1990. 3) Hall-
dóra, sjúkraliði, f. 1.2. 1956, sam-
býlismaður Viðar Gunnarsson
bókasafnsfræðingur, f. 24.4. 1960.
Hún á tvö börn með fyrri eigin-
manni, Kjartani Valdimarssyni,
rafvélavirkja, f. 20.7. 1955: Valdi-
mar Ásbjörn, f. 23.8. 1978, sam-
býliskona Stine Rasmussen, f.
21.12. 1976; Brynju Helgu, f. 14.1.
1981. 4)Sigurður Þór, verslunar-
maður, f. 23.5. 1962.
Sigurður ólst upp á Sólvalla-
götu 5a í Reykjavík. Hann stund-
aði nám við Verzlunarskóla Ís-
lands, stundaði um tíma eigin
rekstur, en starfaði lengst af sem
sölumaður hjá Heildverslun Ás-
björns Ólafssonar í Reykjavík.
Útför Sigurðar verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.
Sigurður tengdafaðir minn lést
hinn 25. mars sl., að kvöldi föstu-
dagsins langa, 82 ára að aldri. Eftir
meir en 40 ára samveru langar mig
að minnast hans með örfáum orð-
um.
Sigurður starfaði lengst af sem
sölumaður hjá Heildsölu Ásbjörns
Ólafssonar, byrjaði þar ungur eftir
verslunarskólanám, nýkvæntur
Brynju sinni, glæsilegur ungur
maður. Hann var afbragðs sölumað-
ur og vel látinn af samstarfsfólki og
viðskiptavinum. Hann byrjaði sinn
búskap á ættarheimili Brynju og
systur hennar Vilborgar á Hverf-
isgötu 55 í Reykjavík, sem síðan
hefur verið miðpunktur fjölskyldu
þeirra. Vegna óvæntra utanaðkom-
andi aðstæðna höfðu tengdaforeldr-
ar mínir nýlega ákveðið, eftir langa
og erfiða ákvarðanatöku, að flytja
þaðan til nýrra heimkynna í byrjun
næsta mánaðar.
Í eðli sínu var Sigurður listamað-
ur, hafði næmt auga fyrir fegurð í
allri sinni mynd og eyra fyrir fal-
legri tónlist. Hann var snyrtimenni
og hafði góðan smekk fyrir falleg-
um klæðaburði. Hann var hjálp-
samur og handlaginn og gat lagað
allt svo ég tali nú ekki um bílana
sína sem hann átti nokkra. Alltaf
var hann að lagfæra og fegra heim-
ili þeirra Brynju á Hverfisgötunni,
mála húsið og laga bæði að utan og
innan, skrautmála eða kopar-
skreyta.
Mig langar að minnast sérstak-
lega heimsóknar Sigurðar og
Brynju til okkar til Svíþjóðar fyrir
mörgum árum og hversu hann naut
þeirrar ferðar og minntist hennar
oft. Við leigðum sumarhús í Dan-
mörku og keyrðum síðan suður
Þýskaland, m.a. til Hamborgar, Lü-
beck og vesturhluta Berlínar. Í
þeirri ferð man ég að ég hafði tekið
að mér að geyma allan ferðagjald-
eyri hans sem hann treysti mér
best fyrir. Í fyrstu sjoppu gleymdi
ég svo veskinu á borðinu með öllum
ferðapeningunum. Sá sem tók því
með mestu róseminni var tengda-
pabbi. Hann var sá sem róaði alla
þegar keyrt var með hraði langan
veg til baka til að hafa uppi á pen-
ingunum.
Nú er söknuður í hjarta og sólin
skín ekki eins glatt og áður. Sár-
astur er söknuður Brynju sem fylgt
hefur honum svo lengi. Ég vil þakka
tengdaföður mínum fyrir öll þau ár
sem við höfum átt samleið. Guð
blessi minningu um góðan og ein-
staklega hjartahlýjan mann.
Sigrún Ósk Ingadóttir.
Kynni okkar Sigurðar hófust fyr-
ir 13 árum. Hann tók mér varlega,
líklega að kanna þennan mann sem
var með einkadóttur hans. Vinnu-
samur var hann mjög, alltaf eitt-
hvað að sýsla niðri í kjallara eða
dytta að húsi þeirra hjóna. Alltaf
kominn í vinnugallann um helgar að
vinna.
Margar góðar minningar tengj-
ast Sigurði. Oft á sumri komu þau
hjónin með okkur Dóru upp í Hval-
fjörð í Dóruhvamm. Þar kom nátt-
úrubarnið upp í honum, lék á als
oddi þegar í kyrrðina var komið og
hafði á orði að þar vildi hann láta
jarða sig, með útsýni yfir fjörðinn
og fegurðina þar. Stundum fórum
við í sundferð handan við fjörðinn
og í staðinn fyrir að fara með okkur
ofan í, þá vildi hann frekar bíða úti í
bíl með pylsu og kók og var harla
ánægður með það. Oft var það að
við sátum úti á palli að morgni til í
sólinni og rifjaði hann þá upp
skemmtilegar sögur af árunum sem
hann starfaði sem sölumaður og
eins er hann átti hvítbláa, ameríska
blæjubílinn sem hvarvetna vakti at-
hygli.
Sigurður var mikill fjölskyldu-
maður með hlýtt og stórt hjarta og
kunni best við sig heima hjá Brynju
sinni. Þessi séntilmaður sem alltaf
hugsaði um hreinlæti og snyrti-
mennsku lifði góðu lífi og var um-
vafinn hlýju og öryggi ástvina
sinna. Fjölskyldu hans og ekki síst
Brynju, konu hans, bið ég góðan
Guð að styrkja í sorg þeirra.
Guð blessi minningu Sigurðar.
Viðar Gunnarsson.
SIGURÐUR
SIGURÐSSON
✝ Jakobína GuðrúnJúlíusdóttir
fæddist í Efri-Sand-
vík í Grímsey 11.
ágúst 1920. Hún lést
á dvalarheimilinu
Hlíð miðvikudaginn
23. mars síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru Kristín Jó-
hannsdóttir, f. 1.
nóvember 1882 á
Akureyri, d. 25. apr-
íl 1955 í Skjaldavík,
og Júlíus Ólafsson, f.
7. júlí 1883 í Sundi í
Höfðahverfi, d. 27.
ágúst 1973 á Akureyri.
Árið 1947 giftist Jakobína Geir
Þorsteinssyni, f. 7. september
1905, d. 23. júní 1980. Börn
þeirra eru: 1) Indriði Júlíus
Geirsson, f. 7. októ-
ber 1948, kvæntur
Anítu Henriksen og
eiga þau tvö börn.
2) Rúnar Kristinn
Geirsson, f. 10.
október 1951, d. 2.
ágúst 1985. 3) Sig-
rún Geirsdóttir, f.
13. apríl 1953. Sam-
býlismaður hennar
er Ragnar Gunn-
þórsson. 4) Jóhann
Geirsson, f. 22. mars
1958, kvæntur
Kristínu Ingu Hilm-
arsdóttur og eiga
þau einn son og fyrir á Jóhann
tvö börn.
Útför Jakobínu verður gerð
frá Akureyrarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Mig langar að þakka þér, Bína
mín, í fáum orðum fyrir vináttu
þína við móður mína, en þið voruð
saman á herbergi uppi á Hlíð. Ekki
gat hún mamma mín verið heppnari
með herbergisfélaga en þig. Þið
þekktust áður og ekki var það nú
verra.
Báðar voruð þið hægar og ekki
fór mikið fyrir ykkur. Oft sá maður
að brosin sem þið senduð hvor ann-
arri voru eitthvað sem þið skilduð
bara tvær en ekki voruð þið marg-
málar. Ekki sagðir þú mikið við mig
en sendir mér bros þegar ég kom.
Þegar ég kom með Perlu og þú
varst inni á herbergi fórstu fram úr
til að klappa henni, og voru það
einu skiptin sem þú talaðir við mig,
en bara um Perlu, og andlit þitt
ljómaði.
Móðir mín saknar þín sárt, en
hún veit að það var vel tekið á móti
þér af vinum þínum hinum megin.
Við sendum fjölskyldu þinni inni-
legar samúðarkveðjur og guðs
blessun.
Ágústína Söebech.
JAKOBÍNA GUÐRÚN
JÚLÍUSDÓTTIR Morgunblaðið birtir minningar-
greinar alla útgáfudagana.
Skil Minningargreinar skal senda í
gegnum vefsíðu Morgunblaðsins:
mbl.is (smellt á reitinn Morgun-
blaðið í fliparöndinni – þá birtist
valkosturinn „Senda inn minning-
ar/afmæli“ ásamt frekari upplýs-
ingum).
Skilafrestur Ef birta á minningar-
grein á útfarardegi verður hún að
berast fyrir hádegi tveimur virk-
um dögum fyrr (á föstudegi ef út-
för er á mánudegi eða þriðjudegi).
Ef útför hefur farið fram eða grein
berst ekki innan hins tiltekna
skilafrests er ekki unnt að lofa
ákveðnum birtingardegi. Þar sem
pláss er takmarkað getur birting
dregist, enda þótt grein berist áð-
ur en skilafrestur rennur út.
Minningar-
greinar