Morgunblaðið - 28.06.2005, Page 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Ef trúin væri ekki til, þáværum við ekki læs. Þaðþurfti nefnilega að kennaungviðinu lestur svo að
það gæti stautað sig áfram í Bibl-
íunni. Það þótti hins vegar ekki
ástæða til hér áður fyrr að kenna
stelpum reikning eins og strákun-
um,“ segir Pálína Kjartansdóttir, 74
ára húsmóðir við Fellsmúla í Reykja-
vík, sem á sér fjölmörg áhugamál,
einkum og sér í lagi eftir að hafa tek-
ið upp á því að fara í skóla á gamals
aldri. „Öll menntun eykur víðsýni
hugans enda má segja að öll mín til-
vera hafi breyst við námið.“
Eftir að Pálína útskrifaðist sem
gagnfræðingur frá Gagnfræðaskóla
Reykjavíkur öfundaði hún alla þá fé-
laga sína sem fengu tækifæri til að
ganga menntaveginn. „Sjálf var ég
bláfátæk, komst ekki einu sinni í
skólaferðalagið að loknu námi enda
var komið að þeim tímapunkti að ég
færi að vinna fyrir mér. Var svo
heppin að fá herbergi hjá góðu fólki á
Hraunteigi og ég passaði börn þeirra
tvö kvöld í viku í staðinn.“
Fljótlega kynntist hún eiginmann-
inum tilvonandi, Haraldi Her-
mannssyni frá Skógarströnd á Snæ-
fellsnesi, sem lengst af starfaði sem
rafvirki á röntgendeild Landspít-
alans. „Við byrjuðum búskapinn í
hanabjálka við Grundarstíg, síðan í
kjallaraíbúð við Sólvallagötu, þá í
risíbúð við Ránargötu og loks flutt-
um við með fjórar dætur í eigin íbúð
við Fellsmúla þar sem ég hef búið í
fjörutíu ár. Í þá daga var einkaneysl-
an ólíkt minni en nú enda bjó þjóðin
við skort. Ég saumaði fötin á krakk-
ana og gáfu vinkonur mínar mér
gamla kjóla af sér svo að ég gæti
saumað upp úr þeim náttföt á börn-
in.“
Pálína útskrifaðist með BA-próf í
almennri bókmenntafræði frá Há-
skóla Íslands árið 2000, þá 69 ára að
aldri.
Hún segist hafa verið heimavinn-
andi húsmóðir þar til sonurinn var
orðinn átta ára, en þá hóf hún störf
sem afgreiðslustúlka hjá Vogue við
Háaleitisbraut. „Það var mikið að
gera í efna- og tölubúðum í þá daga
og ég kynntist mörgum skemmti-
legum konum, sem voru úti á vinnu-
markaðnum eða í skóla. Eftir ná-
kvæmlega tíu ár í starfi hjá Vogue,
stóð ég einu sinni við afgreiðslu-
borðið og fékk barasta nóg. Ég ákvað
að hætta og fara í skóla, eins og hug-
ur minn hafði alltaf staðið til.“
Áhugamálið var Guðs gjöf
Hún var 52 ára gömul þegar hún
skráði sig í nám á félagsfræðibraut
öldungadeildar Menntaskólans við
Hamrahlíð og útskrifaðist þaðan átta
árum síðar, þá sextug að aldri. „Mér
þótti þetta afskaplega spennandi.
Heimilisfólkið hjálpaðist að við heim-
ilisstörfin og þó að kvöldmaturinn
væri ekki alltaf á réttum tíma á borð-
inu, gerði það ekkert til vegna þess
að ég átti góðan mann, sem studdi
mig. Ég fann ekki fyrir því að vera
með mun yngra fólki í náminu, en
kynntist góðri vinkonu og jafnöldru,
Árnýju Þorsteinsdóttur, sem ég átti
svo samleið með í háskólanáminu. Ég
held að þar hafi ég fundið sjálfa mig.
Við förum reglulega saman á kaffi-
hús og berum saman bækur okkar.“
Það kom þó bakslag í mennta-
skólanámið hjá Pálínu því að hún
greindist með legkrabbamein í
miðjum klíðum sem hún hefur nú náð
sér af en varð til þess að seinka nám-
inu töluvert. „Námið var mín Guðs
gjöf á þessu tímabili og dreifði hug-
anum frá veikindunum.“
Eiginmaður Pálínu lést árið 1999
úr parkinsonveiki. Elsta dóttirin,
Halldóra, lést úr krabbameini árið
2003 og dóttursonur Pálínu, Hjálmar
Björnsson, fannst látinn í Hollandi
árið 2002, þá sextán ára gamall, eftir
að hafa tekið sitt síðasta próf í eðlis-
fræði. „Missir sinna nánustu er alltaf
sár, en missir barns er nístandi sár.
Enginn botn hefur ennþá fengist í
það sem nákvæmlega gerðist, en ég
veit með sjálfri mér að sannleikurinn
mun koma í ljós.“
Bókabúðirnar vinsælar
Pálína er harðákveðin í því að
ferðast um heiminn á meðan hún hef-
ur heilsu til. Hún er nýkomin úr mán-
aðarreisu frá Portúgal þangað sem
leiðin lá líka í fyrravor og vílar það
ekkert fyrir sér að fara ein ef ferða-
félaginn er enginn. Hún hefur auk
þess í tímans rás ferðast m.a. til
Þýskalands, Frakklands, Spánar,
Hollands, Skotlands, Englands, Sví-
þjóðar og síðast en ekki síst til Nýja-
Sjálands með viðkomu í Singapúr.
Hugurinn stefnir næst til Danmerk-
ur því hana langar orðið að upplifa
Kaupmannahöfn við fyrsta tækifæri.
Eftirlætis verslanir Pálínu eru
bókabúðir, en þar segist hún geta
gleymt sér tímunum saman. „Á
ferðalögunum er nauðsynlegt að hafa
lesið eitthvað af bókmenntum sér-
hvers lands sem maður heimsækir.
Það eykur næmi manns á umhverfið.
Í háskólanum sótti ég námskeið hjá
prófessor Helgu Kress í femínískum
bókmenntarannsóknum. Þessi áfangi
breytti lestrarvenjum mínum. Einn-
ig hafði hann mikil áhrif á allt annað
nám. Undanfarið hef ég snúið mér að
verkum arabískra kvenrithöfunda
þar sem sögupersónurnar hafa allt
nema frelsið. Rithöfundurinn Hanan
al-Shaykh leiðir lesandann inn í heim
kvenna, sem lúta pólitískum trúar-
brögðum og er veröldin á bakvið
myndmálið önnur en við eigum að
venjast. Menningarheimur kvenna í
heimi íslams er gjörólíkur hinum
vestræna heimi.“
Pálína nefnir eina bók eftir fyrr-
nefndan höfund sem ber titilinn
„Only in London“ þar sem sögusviðið
er arabíski heimurinn við Edgware
Road til Harrods og Queens Way.
Þar segist Pálína hafa margsinnis
labbað um og upplifað mannlífið.
 MENNTUN | Pálína Kjartansdóttir tók stúdentspróf þegar hún var sextug og lauk háskólanámi 69 ára
Tilveran
breyttist við
námið
Pálína Kjartansdóttir tók stúdentsprófið sextug og
háskólaprófið 69 ára. Hún hefur gengið í gegnum þá
lífsreynslu að missa barnabarn, dóttur og eigin-
mann, en sagði Jóhönnu Ingvarsdóttur að áhuga-
málin ferðalög, bókmenntir og skriftir deyfðu sárin.
Morgunblaðið/Eyþór
„Á ferðalögunum er nauðsynlegt að hafa lesið eitthvað af bókmenntum
sérhvers lands sem maður heimsækir,“ segir Pálína Kjartansdóttir.
join@mbl.is
FÁTT finnst börnum skemmtilegra
en að fara í sund . En skemmtileg
sundferð getur hæglega snúist upp
í alvöru ef ekki er varlega farið.
Herdís Storgaard, verkefnisstjóri
Árvekni hjá Lýðheilsustöð, segir
foreldra verða að hugsa út í kúta-
kaup fyrir börnin sín.
„Þegar þú ferð í sund þá er ekk-
ert til sem heitir öryggisbúnaður
sem slíkur. Það er til búnaður sem
er til sundiðkunar eða til að aðstoða
börn sem eru ósynd við að synda.“
Flest yngstu börnin eru með svo-
kallaða armkúta sem eru settir upp
um sinn handlegginn hvor.
„Armkútarnir eru seldir eftir
þyngd barnsins, það stendur á leið-
beiningunum og fólk á alltaf að lesa
leiðbeiningar. Þetta er búnaður
sem eru gerðar miklar kröfur til.“
Herdís segir að þegar börn séu
með armkúta þá sé stellingin á
þeim í vatninu á ákveðinn hátt.
„Þeir eru ætlaðir til þess að halda
öxlunum og höfðinu upp úr og þau
geta ekki lagst auðveldlega á mag-
ann. Þessir kútar eru meira fyrir
börnin þegar þau eru að busla, ekki
til að þau liggi lárétt í vatni.“
Sundjakkar eru annar búnaður
sem Herdís nefnir. „Þeir eru eins
og vesti og eru ætlaðir þegar
krakkarnir eru að fara að læra að
synda almennilega. Í sund-
jakkanum er hægt að leggjast á
magann og læra að taka sundtökin.
En foreldrar þurfa að fara út í vatn-
ið með börnunum sínum því flotið í
jakkanum er öðruvísi en í hringj-
unum og börn fara sjálfkrafa á bak-
ið eða magann í þessu og þurfa því
aðstoð.“
Armkútarnir og sundjakkarnir
eru búnaður sem er notaður til
sundiðkunar ásamt fleiri útgáfum
sem eru notaðar í skólasundi og
fólk er ekki almennt að kaupa.
Ekki til sundiðkunar
„En það sem fólk er mikið að
kaupa og fá gefins eru hringlaga
kútar sem eru settir um mittið.
Þessir kútar eru ekki til sundiðk-
unar heldur er þetta leikfang og í
þokkabót stórhættulegt leikfang ef
maður veit ekki hvað getur gerst
með það,“ segir Herdís sem gerði
rannsókn fyrir nokkrum árum þar
sem hún skoðaði drukknunartíðni
íslenskra barna. Í þeirri rannsókn
kom í ljós að börn voru oft næstum
því drukknuð í þessum mittis-
hringjum við hliðina á foreldrum
sínum. „Ef hringurinn er mjög víð-
ur þá hafa börnin smogið niður úr
honum. Ef hann er mjög þröngur
og börnin eru eitthvað að busla eða
leggjast á magann þá hefur það
gerst að þau hafa snúist við, fæt-
urnir staðið upp úr vatninu og
hringurinn haldið barninu undir
vatnsyfirborðinu. Kúturinn þvingar
þau í raun undir yfirborðið. Lítil
börn bregðast ekki rétt við í vatni
og geta því ekki snúið sér aftur við.“
Að mati Herdísar ætti ekki að
leyfa mittishringi á sundstöðum.
„Þetta er mjög hættulegur búnaður
sem vekur falskt öryggi. Það er
mælt með því að ósynd börn noti
sundjakka og armkúta sér til að-
stoðar. Það er mjög mikilvægt að
sundlaugaverðir bendi fólki á hætt-
una af mittishringjum og hleypi því
ekki í laugina með þetta. Svo á bara
að kenna börnunum sundtökin og
þá líður að því að þau þurfa ekki að
nota neinn sérstakan búnað.“
Nokkuð hefur verið um það að
fólk hafi samband við Herdísi og
kvarti yfir eftirlitsleysi af hálfu for-
eldra á sundstöðum. Foreldrar eru
þá langt í burtu frá barninu sínu.
„Það er mjög mikilvægt að undir-
strika það að foreldrar bera fyrst
og fremst ábyrgð á barninu sínu. Á
sólríkum sumardegi geta sund-
laugaverðir ekki fylgst með öllum
börnunum í lauginni.“
 ÖRYGGI | Hringlaga mittiskútar sem ætlaðir eru börnum geta verið stórhættulegir
Geta þvingað
barnið undir
vatnsyfirborðið
Reuters
Það er mælt með því að ósynd börn noti sundjakka og armkúta sér til
aðstoðar en fullorðnir mega þó aldrei víkja frá ósyndum börnum.
MARKAÐSSETNING gagnvart
börnum og foreldrar sem ekki þora
að setja mörk getur leitt til alvar-
legra heilsufarsvandamála seinna
meir, að mati sænskra sérfræðinga.
Offituvandamál fara vaxandi hjá
börnum og unglingum og það er al-
varlegt, að því er m.a. kemur fram í
Göteborgs Posten. 5% af 5–6 ára
börnum í Svíþjóð þjást af offitu og
15–20% eru of þung. Börn sem þjást
af offitu deyja að meðaltali 5–10 ár-
um fyrr en önnur. Foreldrar bera
mikla ábyrgð, að mati Johnny Lud-
vigsson barnalæknis, sem er á meðal
þátttakenda á ráðstefnu um þróun
heilsufars. „Það er ekki alltaf hægt
að skella skuldinni á skólann, sjón-
varpið og allt mögulegt annað,“ segir
hann.
Hlutverk skólans er þó einnig mik-
ilvægt. Skólamötuneyti eru oft í sam-
keppni við skyndibitastaði en það er
fáránlegt að skólabörn geti keypt
sætabrauð og sælgæti í skólanum, að
mati Ludvigsson.
ESB stendur fyrir áætlun gegn
barnaoffitu og í kynningu á henni
kom m.a. fram að mikilvægt væri að
börn væru vernduð gegn þeirri miklu
markaðsherferð sem þau verða fyrir
í fjölmiðlum, á Netinu og jafnvel í
skólanum. Auglýsingar af þessu tagi
eru mikilvægar fyrir framleiðendur
óhollustu en samkvæmt tillögum
ESB er bann við sjónvarpsauglýs-
ingum á óhollustu ætlaðri börnum.
 UPPELDI | Um 25%
sænskra barna of þung
Foreldrar bera
mikla ábyrgð