Morgunblaðið - 28.06.2005, Page 44

44 ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Þriðjudagstónleikar
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar,
Laugarnestanga 70, 105 Rvík.
www.lso.is - lso@lso.is
28. júní kl. 20:30
Helga Þórarinsdóttir víóla
og
Kristinn H. Árnason gítar
Samhljómur víólu og gítars.
Verk eftir Marcello, Vivaldi,
Carulli, De Falla og
Árna Thorsteinsson.
HAFI einhver búist við að Toccata quinta eftir
Girolamo Frescobaldi, sem Hörður Áskelsson
flutti á opnunartónleikum raðarinnar Sumarkvöld
við orgelið í Hallgrímskirkju, væri eitthvað í lík-
ingu við hina frægu Tokkötu og fúgu eftir Bach, þá
hlýtur sá sami að hafa orðið vonsvikinn. Verk
Frescobaldis er innhverft og spunakennt; það var
að vísu fullt af hröðum nótnahlaupum eins og lög
gera ráð fyrir (toccata er þýtt sem snertla á ís-
lensku – organistinn þarf að spila svo hratt að hann
rétt snertir nóturnar) en það var aðallega í formi
skrauts sem virtist ekki hafa neinn sérstakan til-
gang. Hvergi var greinanleg sú magnþrungna
spenna sem einkennir Tokkötu og fúgu eftir Bach.
Að mínu mati var það samt allt í lagi; hver segir að
tónlist þurfi alltaf að vera einhver flugeldasýning?
Verk Frescobaldis var fyrst og fremst fallegt þó
það væri laust við drama og skrautið, trillur og
annað í þeim dúr, virkaði skemmtilega spontant.
Túlkun Harðar var líka ómþýð og sannfærandi og
hann átti greinilega ekki í neinum vandræðum með
tæknileg atriði tónlistarinnar.
Tónleikarnir báru yfirskriftina Á milli tokkata,
enda var efnisskráin eins og samloka þar sem
brauðsneiðarnar voru tokkötur en áleggið allt
mögulegt annað. Prelúdía í e moll eftir Nicolaus
Bruhns, sem var næsta atriði dagskrárinnar, var
þó frekar í ætt við brauðsneið en álegg – á vissan
hátt var hún meiri tokkata en tónsmíð Frescobald-
is. Hún hófst á dramatískum tónum sem Hörður
útfærði af viðeigandi tilfinningaþunga og von bráð-
ar komu hröð og glæsileg nótnahlaup sem náðu
áhrifamiklum hápunkti í lokin.
Svipaða sögu er að segja um túlkun Harðar á
hinum tónsmíðunum fyrir hlé; Grand dialogue eftir
Louis Marchand var fullur af tilfinningum og tvö
verk eftir Bach voru sérlega hrífandi í meðförum
Harðar. Hið síðara, Fantasía í G-dúr, var afburða-
vel leikið; flutningurinn einkenndist af skýru, jöfnu
fingraspili og túlkunin var svo markvisst byggð
upp og stílhrein að unaður var á að hlýða.
Persónulega fannst mér ekki eins gaman að
hlýða á fyrsta kóral Cesars Franck, sem Hörður
flutti eftir hlé. Vissulega var spilamennskan aðdá-
unarverð, en fyrirsjáanleg rómantíkin passaði ekki
alveg á eftir heiðríkjunni í tónlist Bachs.
Hinsvegar var verulega gaman að Tokkötu til
minningar um Pál Ísólfsson eftir Jón Nordal, sem
var síðasta atriði tónleikanna. Tokkatan var hin
brauðsneiðin í samlokunni sem fyrr var nefnd, ekki
franskbrauð heldur gróf með vænum slatta af sól-
kjörnum og gott ef það var ekki rúgur í henni líka!
Tónlistin var þrungin andstæðum og kom stöðugt
á óvart; andrúmsloftið var myrkt, nánast hryss-
ingslegt og sama hendingin sem kom fyrir aftur og
aftur í ýmsum myndum skapaði sterka heild-
armynd. Öll megineinkenni verksins komu vel
fram í hnitmiðaðri og nákvæmri túlkun Harðar;
flutningurinn var glæsilegur og lokahnykkurinn,
þar sem allt ætlaði um koll að keyra, var beinlínis
brjálæðislegur. Þó maður hafi verið hálfheyrn-
arskertur á eftir er alltaf gaman að heyra orgelið
keyrt í botn í Hallgrímskirkju. Meira svona!
Engin flugeldasýning,
og þó …
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Hörður Áskelsson flutti tónsmíðar eftir Frescobaldi,
Bruhns, Marchand, Bach, Franck og Jón Nordal (auka-
lagið var eftir Pál Ísólfsson). Sunnudag, 26. júní.
SUMARKVÖLD VIÐ ORGELIÐ
Hörður Áskelsson við orgelið í Hallgrímskirkju.
Hörður er listrænn stjórnandi tónleikaraðar-
innar Sumarkvöld við orgelið.
Morgunblaðið/Jim Smart
Jónas Sen
SEXÞÆTTUR Oktett Franz Schu-
berts í F-dúr frá 1824 fyrir klarínett,
horn, fagott og strengjakvintett á
sér hvað form, blæ og hljóð-
færaskipan varðar augljósa fyr-
irmynd í Septett Beethovens (1800).
Varð septettinn raunar snemma svo
feikivinsæll að það fór að lokum í
taugarnar á snillingnum, enda frá
hans hendi aðeins skemmtiverk í
anda dívertímentóa 18. aldar og sízt
ætlað að skyggja á veigameiri smíð-
ar. En vinsældirnar gátu brátt fjölda
eftirlíkinga, og komust verk fyrir
slíkar „örsinfóníusveitir“ beinlínis í
tízku á Biedermeyerskeiðinu. Non-
etta Spohrs (1813) er kannski eitt
bezt heppnaða dæmið í greininni,
einkanlega hvað jafnvægi snertir,
þökk sé grandvörum rithætti tón-
skáldsins gagnvart raddmisvægi
áhafnar.
Þetta svo að segja „innbyggða“
ósamvægi er nefnilega stærsti höf-
uðverkur slíkra blandaðra spilhópa
með aðeins einskipað í strengjaradd-
ir. Það kom berlega í ljós í litla högg-
myndasalnum í Laugarnesinu á
sunnudag, þar sem einkum horn og
klarínett breiddu sig svo valds-
mannslega yfir mjósleginn strengja-
hljóminn að ekki hefði veitt af a.m.k.
tvöföldum strengjakvartett ofan á
bassann. Varla var við blásarana að
sakast, er trúlega léku eins varfærn-
islega og þeir gátu. Smæð húsnæð-
isins gerði mönnum né heldur auð-
veldara fyrir. En þó að sjaldan borgi
sig í litlum salarkynnum að gefa
mjög hraustlega í, hefði strengja-
kvintettinn – einkum fiðlur og víóla –
samt mátt taka meira á.
Gruppo Atlantico var stofnaður
2003 og hefur einkum haldið hljóm-
leika að sumarlagi. Hann lék hér
með gestaleikurum á selló og blást-
urshljóðfæri, og burtséð frá téðum
jafnvægisvanda og örlitlum stirð-
leikavotti í byrjun tókst honum
yfirleitt ágætlega upp. Bezt í
Scherzóinu (III), tilbrigðunum um
ástardúett Schuberts úr „Die
Freunde von Salamanka“ (IV) og
hröðum síðasta og sinfónískasta
þætti verksins. Adagíóið (II) og
Menúettinn (V) voru hins vegar í
daufara lagi og skorti flesta þá
spennu er byggja má upp með mark-
vissri stórmótun. Sú næst aftur á
móti sjaldnast nema með þrotlaus-
um samæfingum, og fer þar dæmi-
gerður aðaldragbítur íslenzks
kammertónlistarflutnings.
Pantandi þessa himneskt langa
„húsmúsík“-verks Schuberts, von
Troyer greifi í Vínarborg, var klar-
ínettleikari, og skýrir það hlutfalls-
lega fyrirferð klarínettraddar – ólíkt
Septett Beethovens sem kalla mætti
hálfgildings fiðlukonsert. Var margt
bráðvel spilað af þeim Rúnari, Emil
og Darren, þó að stundum hefði
mátt heyrast betur í fagottinu.
Hæverskur kontrabassi Þóris og
ávallt velbalanserað selló Sigurgeirs
mynduðu pottþéttan strengjabotn.
Hins vegar heyrðist ívið of lítið í víól-
unni, og snyrtilegar en oft óþarflega
hlédrægar fiðluraddirnar hefðu í
heild mátt vera atkvæðameiri og
blóðríkari.
Með inn-
byggðu
misvægi
TÓNLIST
Sigurjónssafn
Schubert: Oktett í F fyrir strengi og blás-
ara D803. Gruppo Atlantico (Sigurlaug
Eðvaldsdóttir og Hlíf Sigurjónsdóttir
fiðla, Guðrún Þórarinsdóttir víóla og Þórir
Jóhannsson kontrabassi) ásamt Sig-
urgeiri Agnarssyni selló, Rúnari Ósk-
arssyni klarínett, Emil Friðfinnssyni horn
og Darren Stonham fagott.
Sunnudaginn 26. júní kl. 17.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Bezt var Gruppo Atlantico í tilbrigðunum um ástardúett Schuberts úr Vinunum frá Salamanka.
Mál og menning
hefur gefið út bók-
ina Móðir í hjá-
verkum eftir
Allison Pearson í
þýðingu Oddnýjar
Sturludóttur. Bók-
in fjallar um Kate
Reddy, sem er
framakona í fjár-
málaheiminum en einnig eiginkona
og tveggja barna móðir. Kate á í basli
við að samhæfa vinnu og einkalíf;
kljást við kröfuharða yfirmenn, eig-
inmann og þurftafrek börn.
Í ritdómi Entertainment Weekly seg-
ir m.a.: „Ímyndið ykkur Kate Reddy
sem Bridget Jones, eldri, þroskaðri,
gifta, útivinnandi tveggja barna móð-
ur… Bráðskemmtilegt.“
Skáldsaga
Edda útgáfa hefur gefið út bókina Ást-
argaldra sem Rakel Pálsdóttir og Jón
Jónsson tóku saman. Bókin kemur
einnig út í enskri þýðingu Önnu Ben-
assi undir heitinu Love Charms.
Í bókinni er að finna úrval ástar-
galdra alls staðar að úr Evrópu og
nokkrar skemmtilegar sögur með.
Sumt byggir á heimildum en annað á
þjóðsögum.
Bókin er hugsuð sem skemmtun.
Afþreying
Mál og menning
hefur einnig gefið
út spennusöguna
Fimmtu konuna
eftir Henning
Mankell í þýðingu
Vigfúsar Geirdal.
Gamall, hæg-
látur maður finnst
hengdur á odd-
hvössum bambusstöngum úti á
engi. Skömmu síðar hverfur blóma-
sali sporlaust en finnst síðan myrtur
úti í skógi. Hvers vegna er verið að
myrða þessa rosknu hæglætis-
menn?
Henning Mankell, sem hlotið hefur
margskonar verðlaun fyrir bækur sín-
ar, er einn vinsælasti rithöfundurinn
um þessar mundir. Gerðar hafa ver-
ið fjölmargar kvikmyndir eftir bókum
hans.
Fimmta konan er sjötta bókin sem
kemur út á íslensku í röð glæpa-
sagna Mankells sem fjalla um lög-
regluforingjann Kurt Wallander.
Spennusaga
Edda útgáfa náði nýlega samn-
ingum við litháíska bókaforlagið
Zara um útgáfu á þremur íslensk-
um verðlaunabókum fyrir börn.
Bækurnar eru: Sagan af bláa hnett-
inum eftir Andra Snæ Magnason,
Jón Oddur og Jón Bjarni eftir Guð-
rúnu Helgadóttur og Engill í vest-
urbænum eftir Kristínu Steins-
dóttur.
Andri Snær hefur hlotið fjölda
verðlauna fyrir bók sína og hefur
hún verið gefin út m.a. í Færeyjum,
Eistlandi, Ítalíu og Kóreu. Bók Guð-
rúnar um tvíburana Jón Odd og Jón
Bjarna er vel þekkt og er ein vin-
sælasta barnabók landsins. Hún
hefur nú þegar komið út m.a. í Dan-
mörku, Noregi og Hollandi. Engill í
vesturbænum hlaut á síðasta ári
Norrænu barnabókaverðlaunin.
Litháen er fjórða landið sem verkið
ferðast til en áður hefur bókin verið
þýdd á sænsku, færeysku og græn-
lensku.
Barnabækur
MIKIL barátta hefur verið um útgáfuréttinn á
glæpasögu Ævars Arnar Jósepssonar, Svörtum
Englum, í Hollandi. Barátta hollenskra bókaút-
gefenda stóð yfir í níu daga og
var uppboðið mjög fjörugt
samkvæmt upplýsingum frá
útgefanda. Valgerður Bene-
diktsdóttir hjá réttindastofu
útgáfufélagsins Eddu segir
þetta mikið gleðiefni en bókin
þrefaldaðist í verði frá fyrsta
tilboði í þessum slag. Bókin
var tilnefnd til Norrænu
glæpasagnaverðlaunanna í ár
og Valgerður telur að það hafi
mikið að segja um sölu henn-
ar.
„Það eru margir að skoða handritið víða um
heim, bæði á Norðurlöndum og í Evrópu. Til-
nefningin til norrænu glæpasagnaverðlaunanna
hjálpar mjög mikið og vekur mikla athygli.“
Útgefendur treysta oftar en ekki á dóm-
greind annarra útgefanda og í þessu tilfelli er
það góðs viti fyrir áframhaldandi sölu. „Þegar
fréttist að verk hafi þótt svona fýsilegt þá kem-
ur það sér vel fyrir seljendur.“ segir Valgerður.
Það var forlagið Signature sem hreppti
hnossið en það forlag gefur meðal annars út
verk Arnaldar Ind-
riðasonar og Kristínar
Marju Baldursdóttur.
Að sögn Valgerðar
kom útgefandinn til
Íslands fyrir ári síðan
á glæpasagna-
ráðstefnu og kynntist
þá höfundinum og
verkum hans. Salan
hefur því haft nokkuð
langan aðdraganda.
Meðal annarra höf-
unda forlagsins eru
Jostein Gaarder,
Ingvar Ambjörnsen, Sjöwall & Wahlöö, Kurt
Aust, Leena Lehtolainen, Åke Edvardson, og
Carlos Ruiz Zafón. Metsölubók Ruiz Zafón,
Skuggi vindsins, er væntanleg í íslenskri þýð-
ingu í haust hjá Máli og menningu. Í Þýskalandi
hefur hið þekkta forlag RandomHouse tryggt
sér réttinn að Svörtum englum.
Ævar Örn
Jósepsson
Barist um
útgáfurétt
á Svörtum
englum