Morgunblaðið - 03.10.2005, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. OKTÓBER 2005 15
DAGLEGT LÍF | HEILSA
Lilja Valdimarsdóttir,
Hornaleikari:
Til að vera frísk og svo er
ég líka einbeittari.
Ragnhildur Sigurðardóttir,
Golfari:
Keppnisgolf er mjög krefj-
andi, þess vegna nota ég
Rautt Eðal Ginseng.
Þannig kemst ég í andlegt
jafnvægi, skerpi athyglina og
eyk úthaldið.
Ragnheiður Runólfsdóttir,
Sundþjálfari:
Það er gott fyrir heilsuna og
eflir mann í leik og starfi.
Spurning: Lesandi hafði samband og spyr: Er
í lagi að taka tvær (500 mg) verkjatöflur á dag í
langan tíma til að slá á bakverk fyrir svefninn?
Hver eru áhrifin til lengdar? Skemmir það eitt-
hvað innvortis?
Svar: Við reiknum með að þú eigir við 2 verkja-
töflur með 500 mg af parasetamóli sem eru al-
gengar verkjatöflur. Fyrir hraustan einstakling
sem ekki á við önnur vandamál að stríða en bak-
verk er það í lagi.
Hins vegar ber að gæta þess að neyta ekki
áfengis samhliða því að það eykur verulega lík-
ur á lifrarskemmdum. Lifrin er þá upptekin við
að losa sig við alkóhólið, hætta er á að paraseta-
mól hlaðist upp og skaði lifrina. Þess vegna er
parasetamól heldur ekki heppilegt við timbur-
mönnum (nota heldur ibuprofen eða aspirín).
Langtímanotkun getur verið varasöm ef sjúk-
lingur er á blóðþynningu (kóvar), einnig ef
nýrnastarfsemi er mikið skert. Ekki gefa kett-
inum þinum parasetamól, fyrir hann er það ban-
eitrað (kettir geta ekki losað sig við það).
Parasetamól er eitt allra öruggasta verkjalyf
sem við eigum. Milliverkanir eru venjulega ekk-
ert vandamál nema fyrir þá sem eru jafnframt á
blóðþynningu (sbr. ofan, aukin hætta á blæð-
ingum) eða á flogaveikilyfjum. Þeir eiga að
minnka parasetamól-skammta. Lyfið skaðar
ekki slímhúðir í maga og görnum eins og bólgu-
eyðandi verkja- og gigtarlyf. Það er jafnáhrifa-
ríkt og gigtarlyfin gegn verkjum til dæmis við
slitgigt, ef skammtar eru fullnægjandi. Nýleg
rannsókn frá Ástralíu staðfestir þetta og það er
mun öruggara og ódýrara en gigtarlyfin. Þetta
á líklega við um 80% tilvika. Þannig að ef bak-
verkirnir varna þér svefns og 2 parasetamól 500
mg duga til að slá á verkina eru önnur lyf ekki
betri. Við reiknum með að þú sért búinn að fara
til læknis vegna þessara verkja því ekki er nógu
gott að taka bara verkjalyf án þess að láta at-
huga málið. Almennt er ekki rétt að taka lyf að
staðaldri við verkjum án þess að hafa haft sam-
ráð við lækna. Rétt er að benda á að oft má
finna aðrar lausnir við bakverkjum Við langvar-
andi bakverkjum hefur t.d. verið sýnt fram á að
þjálfun getur haft mjög jákvæð áhrif, en það er
að sjálfsögðu háð eðli kvillans. Einnig er rétt að
athuga hvort minnka má verki með öðrum að-
ferðum s.s. hitameðferð. Margvísleg hreyfing
s.s. gönguferðir, sund, dans, hjólreiðar og jóga
hefur jákvæð áhrif. Breyting á vinnustöðu og
hvíldarstöðu getur verið til bóta. Hér á við, eins
og alltaf, reykingar eru skaðlegar. Reykingar
skemma æðakerfið eins og allir vita og blóðflæði
versnar, líka í hryggþófum og til smáliðanna í
bakinu. Það að vera í góðu formi líkamlega hef-
ur góð áhrif á bakverki og óheppilegt er að
burðast með mörg aukakíló.
Þá er mikilvægt að verkjalyfjataka verði ekki
að vana. Alla lyfjagjöf er rétt að endurmeta
a.m.k. árlega. Verkjalyfin eru góð til síns brúks
og gott að geta gripið til þeirra, en betra er þó
að geta verið án þeirra.
Er í lagi að taka verkjatöflur daglega?
Morgunblaðið/Arnaldur
 HVERJU SVARAR LÆKNIRINN |
Björgvin Á. Bjarnason og Kristjana S. Kjartansdóttir læknar svara fyrirspurnum lesenda
LÍKAMLEG áreynsla er börnum
nauðsynleg svo þau vaxi eðlilega
og öðlist nægan hreyfiþroska,
styrk og fimi. Þá er vitað að
regluleg hreyfing dregur úr líkum
á geðrænum vandamálum og bæt-
ir sjálfstraust, sjálfsímynd og
námsárangur.
Almennt er ráðlagt að börn og
unglingar hreyfi sig í minnst sex-
tíu mínútur á dag. Það er hins
vegar ljóst að aðeins tæpur þriðj-
ungur íslenskra nemenda í 6., 8.
og 10. bekk nær þessu markmiði 5
daga vikunnar eða oftar.
Takmarka kyrrsetu
Foreldrar gegna lykilhlutverki
og geta haft mikil áhrif á hvort
barnið fullnægir hreyfiþörf sinni.
Þeir geta t.d. takmarkað þann
tíma sem varið er í kyrrsetu svo
sem í tölvuleiki og sjónvarpsáhorf
og þess í stað hvatt og stutt barn-
ið til frjálsra leikja og mögulega
til þátttöku í skipulögðu tóm-
stundastarfi sem felur í sér hreyf-
ingu. Þá er mikilvægt að taka til-
lit til áhuga og getustigs hvers og
eins og leita eftir tilboðum við
hæfi. Það sem hentar einum hent-
ar ekki öllum. Ef barnið er mikið
fyrir að ,,dunda sér“ getur það
þurft meiri hvatningu til hreyf-
ingar en annars. Foreldrar eru
fyrirmyndir og sameiginleg hreyf-
istund fjölskyldu er verðmæt
gæðastund.
Ein besta leiðin til að auka
hreyfingu í daglegu lífi er að nota
eigin orku til að ferðast á milli
staða. Er verið að keyra barnið
styttri vegalengdir, s.s. í skóla eða
tómstundastarf sem það gæti ann-
ars gengið eða hjólað?
Hlakkar barnið
til íþróttatíma?
Skólar gegna einnig ábyrgð-
armiklu hlutverki þegar kemur að
heilsueflingu barna og er mik-
ilvægt að foreldrar fylgist vel með
og taki þátt í því starfi. Sam-
kvæmt aðalnámskrá grunnskóla
eiga nemendur að fá lágmark 3
kennslustundir í íþróttum í hverri
viku skólaársins. Þar af skal nem-
endum ætlaður a.m.k. einn sund-
tími í viku. Samtals þýðir þetta
minnst eitt hundrað og tvær
kennslustundir í íþróttum yfir vet-
urinn. Ef aðstæður valda því að
ekki er mögulegt að kenna sundið
í þessu formi skulu nemendur fá
samtals tuttugu kennslustundir í
það minnsta í sundi og skal þá
nýta þær stundir sem eftir standa
til annarrar íþróttakennslu. Það
er ekki nóg að boðið sé upp á
íþróttatíma heldur skiptir einnig
máli hversu virk þátttaka barns-
ins er í tímum. Hlakkar það til
íþróttatíma eða reynir það að
koma sér undan þátttöku í þeim?
Ef þannig háttar til er mikilvægt
að komast að því hvað veldur og
leita úrlausna.
Skólaíþróttir eru ekki eini vett-
vangurinn fyrir hreyfingu í skól-
anum. Vel búin, aðlaðandi og
örugg skólalóð ýtir undir hreyf-
ingu barnanna í frímínútum og
eins er mögulegt að flétta hreyf-
ingu inn í aðrar kennslustundir.
Ekki má gleyma mikilvægi
reglulegra, heilsusamlegra mál-
tíða til að barnið hafi þá orku sem
þarf til að hreyfa sig. Ef langt er
á milli máltíða lækkar blóðsyk-
urinn, barnið finnur fyrir orku-
leysi og þreytu og er þannig ólík-
legra til að taka þátt í fjörugum
leikjum.
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA |Lýðheilsustöð
Börn eiga að hreyfa sig í
minnst 60 mínútur á dag
Morgunblaðið/Ómar
Gígja Gunnarsdóttir, verkefnisstjóri
hreyfingar á Lýðheilsustöð.
www.leikjavefurinn.is
Samvinnu- og þróunarverkefni
kennara og nemenda KHÍ
www.olympic.is
Heimasíða Íþrótta- og Ólympíu-
sambands Íslands
www.ganga.is
Gönguleiðir víðs vegar um
Ísland
FYRIR nokkru fékk Daglegt
líf tíu holl ráð fyrir unglinga
hjá námskeiðshöldurunum,
þeim Ragnheiði Guðfinnu
Guðnadóttur og Arnari Grant.
 Ekki sofa of mikið.
 Stundið hreyfingu daglega.
 Borðið ávexti og grænmeti.
 Minnkið sykurinn.
 Drekkið mikið af vatni.
 Veljið rétta og upplífgandi
vini.
 Andið rétt.
 Verið jákvæð og njótið
augnabliksins.
 Stefnið að einhverju og ekki
eyða tíma í að líta til baka.
 Hrósið öðrum og sjálfum
ykkur og lærið að taka við
hrósi.
Tíu holl
ráð fyrir
unglinga