Morgunblaðið - 09.11.2005, Síða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EFTIR að sigling Íslendings til
Ameríku var ákveðin árið 2000 á
vegum Landafundanefndar, Kanada
og Bandaríkjanna hafði hin virta
stofnun Smithsonian Institution í
Bandaríkjunum samband við Íslend-
ing ehf. Erindið var að
stofna til samstarfs Ís-
lendings ehf. og
Landafundanefndar
vegna farandsýningar
sem áformað var að
ferðast með til helstu
borga Norður-
Ameríku. Skemmst er
frá því að segja að gott
samstarf komst á um
siglingu Íslendings til
auglýsingar á sýning-
unni sem nefndist
VIKINGS: The North
Atlantic Saga. Umfjöll-
un um skipið og sigl-
inguna voru leiðarminni á sýning-
unum sem lauk um haustið 2002.
Ekki var um að ræða greiðslur til Ís-
lendings ehf. vegna samstarfsins.
Kom í sjálfu sér ekki á óvart þegar
bæjarstjórinn í Reykjanesbæ hafði
gengið í að fá skipið heim að Smit-
hsonian Institution, bauð bænum
þessa heimsfrægu sýningu að láni
um ókomin ár. Kom sýningin til
Reykjanesbæjar haustið 2002 og
hefur síðan verið unnið að því að
koma henni fyrir til frambúðar
ásamt Íslendingi í Reykjanesbæ.
Ljóst er að Íslendingur og VIK-
INGS: The North Atlantic Saga
verða tæpast aðskildir hlutir í ókom-
inni framtíð. Ekki er víst að fólk geri
sér grein fyrir þeim heiðri sem felst í
því fyrir Íslendinga að þessi merka
stofnun hefur svo myndarlega stutt
okkur í því að koma málum vel fyrir
hér heima.
Íslendingur hefur markaðssett sig
sjálfur. Í fjóra mánuði meðan á sigl-
ingunni stóð var skipið og áhöfn þess
í heimsfréttunum. Daglega var
fjallað um siglinguna í fjölmiðlum
einhvers staðar í veröldinni og er
skipið vel þekkt bæði austan og vest-
an hafs. Nú nýverið var umfjöllun
um skipið á Discovery-sjónvarps-
stöðinni. Fljótlega á næsta ári er
væntanlegur þáttur um skipið á Hi-
story-sjónvarpsstöðinni. Eftir sigl-
ingu var fengið óvilhallt matsfyr-
irtæki í New York til að meta hvers
virði siglingin og viðburðirnir í
kringum hana væru Íslandi. Nið-
urstaðan varð sú að
siglingin skilaði 2,8
milljörðum kr. til Ís-
lendinga. Fleiri verk-
efni komu upp á borð
Íslendings frá lokum
siglingar þangað til að
skipið endaði hér
heima. Iceland Nat-
urally og starfsmenn
sendiráðsskrifstofu Ís-
lands í New York, þeir
Magnús Bjarnason og
Pétur Óskarsson, höfðu
unnið mikið starf, en
mjög gott verkefni beið
Íslendings þegar árás-
in var gerð á New York hinn 11.
september 2001. Það var e.t.v. lán í
óláni að ekki varð úr þessu verkefni
af þeim sökum og Íslendingur end-
aði hér heima.
Fimm aðilar höfðu haft samband
við mig um að vera látnir vita ef Ís-
lendingur væri falur eftir siglinguna
en enginn af þeim kom frá Reykja-
nesbæ. Þeir voru frá sínu bæjar- og
sveitarfélaginu hver, reyndar einn
frá Hafnarfirði. Þegar á reyndi var
enginn af þessum kandídötum tilbú-
inn til að takast á við verkefnið. Það
var loks Reykjanesbær sem hafði
það sem til þurfti til að leysa málið
og finna Íslendingi verðugt hlutverk
í þágu allra landsmanna við hliðið
inn og út úr landi.
Í áframhaldinu fylgdi bæjarstjór-
inn því eftir að fá Smithsonian-
sýninguna til landsins.
Af þeim umræðum sem spunnist
hafa nú loksins þegar hillir undir að
skipið og sýningin verði landi og þjóð
til enn frekari virðingarauka, hlýt ég
að spyrja: Hvers á Íslendingur að
gjalda? Menn geta vaðið um sviðið
eins og naut í flagi í ímynduðum vík-
ingabardaga, en Íslendingur og
Reykjanesbær eru ekki á leið í sam-
keppni við veitingastaði. Er hér með
lýst eftir því víkingaþorpi sem sagt
er að sé í Hafnarfirði, allavega finnst
það ekki í símaskránni. Er þar sem
tvö hús koma saman, annað veitinga-
staður og hitt hótel, kallað þorp?
Ekkert, og þá er átt við ekkert, mun
minna á fjörukrár eða ámóta staði í
Víkingaheimum í Reykjanesbæ.
Markmið Reykjanesbæjar og tilvon-
andi víkingaheims eru á öðrum
grunni og háleitari en að menn láti
hvarfla að sér að sækja í þær hug-
myndir. Ekki mun heldur verða um
þorp að ræða enda engin vík-
ingaþorp til á Íslandi til forna. Hug-
myndin er og hefur alltaf verið að
setja upp sýningu þar sem fólk getur
komið og fræðst um siglingar vík-
ingaskipa, hvernig fór um fólk um
borð, hve langan tíma tók að sigla á
milli, siglingatækni, verslunarhætti,
trúarbrögð o.s.frv. Við hyggjumst
varpa ljósi á hvernig einn mikilvæg-
asti þáttur Íslandssögunnar gekk
fyrir sig í raun, þ.e. siglingu skip-
anna, landnámið og Ameríkusigl-
ingar. Enn fremur er fyrirhugað að
Víkingaheimur verði eins konar hlið
inn í landið þar sem ferðamenn geta
fengið yfirlit um sögutengda ferða-
þjónustu þar sem viðkomandi ferða-
maður gæti viljað ferðast um, að
Hafnarfirði meðtöldum. Hér er um
metnaðarfullt menningar- og sögu-
tengt verkefni að ræða sem verður
ekki síst allri þjóðinni til góða. Ég
mun fjalla meira um þetta málefni í
annarri grein.
Víkingaheimur
í Reykjanesbæ
Gunnar Marel Eggertsson
svarar ummælum á ýmsum
vettvangi um víkingaheim
í Reykjanesbæ
’Hér er um metn-aðarfullt menningar- og
sögutengt verkefni að
ræða sem verður ekki
síst allri þjóðinni til
góða.‘
Gunnar Marel
Eggertsson
Höfundur er skipasmiður
og skipstjóri.
ÞEGAR ljóst er, að nám til
stúdentsprófs verður stytt í þrjú
ár árið 2009 og fyrstu árgangar
eiga að útskrifast ár-
ið 2012, er sjálfsagt
að spyrja, hvernig
að þessu verður
staðið. Á bara að
stytta áfangann um
eitt ár og svo búið?
Ekki má gera ráð
fyrir að lenging
skólaársins ein dugi
til styttingar náms.
Þegar málið er hug-
leitt betur má ætla
að einhver hluti
menntaskólanáms
færist niður á grunn-
skólastigið. Að mínu
mati hefur ekki verið mikil um-
ræða um þessi mál eða þennan
hluta málsins. Munu mennta-
skólakennarar, sem ekki komast
til kennslu vegna styttingar náms-
ins, sitja aðgerðarlausir á kenn-
arastofunum í framtíðinni eða
verða þeir færðir á grunn-
skólastigið? Mun kostnaður við
menntaskólanám minnka við stytt-
inguna eða ekki? Verður fjár-
magnið fært niður í grunnskólana
eða hvernig verður þessu háttað?
Verða kennararnir þá færðir með?
Athyglisvert er einn-
ig að hugleiða hvaða
námsgreinar verða
teknar úr stúdents-
náminu eða hvort nám-
ið verður óbreytt. Í ná-
grannalöndum, t.d.
Danmörku, virðist
stúdentspróf vera sér-
hæfðara en hér, og þar
er hægt að einbeita sér
betur í ákveðnum val-
fögum. Danska mál-
fræðin vefst ekki fyrir
fólki eins og sú ís-
lenska. Réttritun virð-
ist heldur ekki vera
vandamál þar. Þörfin fyrir tungu-
málanám er ekki eins mikilvæg og
hérlendis, því framhaldsnám er
hægt að stunda í langflestum
greinum í heimalandinu. Í stærð-
fræðideildum er því hægt að ein-
beita sér að stærðfræði og sleppa
ódýrt frá málfræði máðurmálsins
og aukatungumáli til undirbúnings
fyrir nám í öðru landi eða vegna
þess að námsbækur fást ekki á
þeirra eigin tungu.
Það virðist nokkuð ljóst, að hluti
náms þarf að færast í neðri bekki
og svo koll af kolli, allt niður í
leikskólana. Enginn ætti að vera
undanskilinn. Það er jafnvel und-
arlegt að ekki skuli vera meira í
umræðu að færa námið meira nið-
ur á leikskólastigið. Þar eru „nem-
endurnir“ næmastir og jafnvel
fljótastir að tileinka sér hlutina.
Sjálfgefið er, að nám fyrir þessa
aldurshópa verður að vera við
hæfi og meira gegnum leik.
Skyldunám ætti að vera í efstu
stigum leikskólanna og gjaldfrítt.
Ríkið þarf að sjálfsögðu að eiga
aðild að þessu í sambandi við fjár-
mögnun, því tekjustofnar sveitar-
félaga gera ekki ráð fyrir þessu.
Við verðum að hafa það að leið-
arljósi, eins og t.d. Danir, að þeg-
ar upp er staðið er nám og þekk-
ing líklega mikilvægasta hráefnið.
Hugleiðingar um skólamál
Eftir Árna Þór Helgason ’Skyldunám ætti aðvera í efstu stigum
leikskólanna og
gjaldfrítt.‘
Árni Þór
Helgason
Höfundur er arkitekt og gefur kost á
sér í 4.–5. sæti í prófkjöri Sjálfstæð-
isflokksins í Hafnarfirði.
Prófkjör í Hafnarfirði
Jakob Björnsson: Útmálun
helvítis. „Álvinnsla á Íslandi
dregur úr losun koltvísýrings í
heiminum borið saman við að
álið væri alls ekki framleitt og
þyngri efni notuð í farartæki í
þess stað, og enn meira borið
saman við að álið væri ella
framleitt með raforku úr elds-
neyti.“
Þorsteinn H. Gunnarsson
fjallar um rjúpnaveiðina og
auglýsingu um hana, sem hann
telur annmarka á.
Eggert B. Ólafsson: Vega-
gerðin hafnar hagstæðasta til-
boði í flugvallarrútuna.
Örn Sigurðsson: Bornir eru
saman fjórir valkostir fyrir nýj-
an innanlandsflugvöll.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
JAFNVEL þótt við í dag reynd-
um markvisst að forðast leikið efni
yrðum við óumflýjanlega fyrir því.
Auglýsingar, kvik-
myndir, tölvuleikir,
sjónvarpsefni. Áreitið
er viðstöðulaust. Það
er staðreynd að við
sjáum í dag meira
leikið efni á einni viku
en venjulegur ein-
staklingur sem uppi
var fyrir rúmri öld sá
á allri sinni ævi.
Hvernig við hugsum,
tölum, hreyfum okkur
og tjáum er undir
áhrifum frá þeirri leik-
list sem er allt í kring-
um okkur, hvort sem
okkur líkar betur eða
verr.
Aldrei fyrr hefur
verið jafn mikil þörf á
því að geta beitt skýrri
gagnrýnni hugsun, hafa
sterka sjálfsmynd og
geta tekið afstöðu til
mála á eigin for-
sendum. Og aldrei hefur það verið
eins erfitt. En hversu mikil áhersla
er lögð á þessa þætti í námi barna
okkar?
Hvers vegna leiklist?
Sem listform á leiklist sér langa
sögu og hefur um aldir gegnt lyk-
ilhlutverki í menningarlegri sam-
ræðu. Leiklist er hreyfiafl sem hefur
langt því frá misst mátt sinn. Með
því að gera börn okkar læs á list-
formið veitum við þeim aðgengi að
þessari samræðu og gerum þau hæf
til þess að vera virkir þátttakendur
á eigin forsendum. Fyrst og fremst
þess vegna á leiklist heima sem full-
gild kennslugrein í íslenskum skól-
um.
Vel skipulagður leiklistartími er
öruggur og jákvæður vettvangur
innan skólans, þar sem nemendur fá
tækifæri til þess að vera annar um
stund, breyta um sjónarhorn og sjá
þannig bæði sig sjálfa og aðra í nýju
ljósi. Um leið og borðum og stólum
er rutt til hliðar er fordómum og
stöðnuðum samskiptamynstrum
innan bekkjarins stjakað frá, því
slíkt á ekki heima í leiklist. Í þessu
umhverfi upplifa margir nemendur,
sem annars finnst þeir ekki standa
jafnfætis félögum sínum, mikið
frelsi.
Fyrir utan það að dýpka þekkingu
sína á leiklist sem listformi þjálfast
nemendur í því að vinna saman í
hóp, hlusta og taka tillit til annarra.
Þeir fá tækifæri til að tjá sig um eig-
in verk og annarra, bera saman við
önnur verk og greina. Í leiklist
myndast oftast sterk samkennd og
hópar mynda bönd sem ekki hefðu
orðið til ella. Þetta leiðir til aukins
sjálfstrausts, meiri virðingar fyrir
skólaumhverfinu og metnaðar í
námi. Leiklist er líka árangursríkt
kennslutæki fyrir aðrar greinar.
Nemandi sem fær tækifæri til þess
að prófa að vera Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði, þótt ekki sé nema fyrir
framan bekkjarfélaga sína, er mun
líklegri til þess að muna atburðina í
kringum kristnitökuna en sá sem
einungis les eða heyrir um þá.
Undiralda
Í dag er enginn skóli skuldbund-
inn til þess að bjóða upp á leiklist-
arkennslu. Til er námskrá í leik-
rænni tjáningu fyrir grunnskóla, en
greinin er skilgreind sem þverfagleg
og er því ekki ætlaður neinn tími á
stundaskrá. Námskrá í leikrænni
tjáningu er í raun og veru safn
markmiða fyrir aðrar kennslugrein-
ar þar sem leiklist er beitt sem
kennsluaðferð. Skólum er í dag í
sjálfsvald sett hversu mikla áherslu
þeir leggja á leiklist. Einstaka
grunnskólar hafa sýnt í verki að
nægilegt svigrúm er í gildandi nám-
skrá til að bjóða upp á metn-
aðarfulla reglulega leiklist-
arkennslu. Enginn framhaldsskóli
býður enn upp á listnámsbraut í
leiklist, en uppi eru áform um að
stofna slíka braut í
Borgarholtsskóla.
Við stofnun fræðslu-
deildar Þjóðleikhússins
fyrir rúmum þremur
árum var gerð úttekt á
stöðu leiklistar í reyk-
vískum grunnskólum. Í
ljós kom að í öllum
skólum var leiklist
stunduð að einhverju
marki, en aðeins í örfá-
um tilfellum var um að
ræða reglulega kennslu
með fagmenntuðum
kennurum. Könnunin
leiddi í ljós mikinn
áhuga fyrir greininni,
en kennarar báru helst
við kunnáttuleysi þegar
þeir voru spurðir hvers
vegna þeir notuðu ekki
leiklist meira í kennslu
en raun bar vitni. Á
þeim tíma sem liðinn er
frá því könnunin var
gerð hefur framboð á námskeiðum í
leiklistarkennslu þó aukist og
stækkandi hópur kennara sækir slík
námskeið reglulega.
Listaháskóli Íslands býður nú
fjórða árið í röð upp á kennslurétt-
indanám fyrir leikara og uppi eru
áform í Kennaraháskóla Íslands um
að bjóða upp á leiklist sem sérgrein í
kennaranámi innan tíðar. Leiklist-
arkennararnir sem útskrifast hafa
frá Listaháskólanum eru ekki fjöl-
mennur hópur enn sem komið er, en
hluti þess hóps vinnur nú brautryðj-
endastörf bæði innan grunn- og
framhaldsskóla við að móta kennslu,
kennsluefni og námskrár í leiklist.
Það má af þessu vera ljóst að víða
er verið að vinna að því að leiklist fái
meira vægi í skólum landsins. Und-
iraldan vex og í gærkvöldi óx henni
enn ásmegin þegar stofnuð voru
samtök sem hafa það að markmiði
að efla leiklist í skólum. Að samtök-
unum stendur nú þegar breiður hóp-
ur leikhúslistafólks, kennara, fræði-
fólks og margra annarra sem láta
sig málið varða. Hópurinn er ekki
einsleitur og innan hans rúmast
mörg ólík viðhorf til leiklist-
arkennslu. Sú sannfæring að leiklist
eigi brýnt erindi við ungt fólk er það
sem sameinar hópinn, svo og viljinn
til þess að styrkja kennslugreinina í
sessi í íslenskum skólum á eins
marga vegu og mögulegt er. Ert þú
með?
Leiklist
í alla skóla
Vigdís Jakobsdóttir segir frá
nýstofnuðum samtökum sem
hafa það hlutverk að stuðla að
leiklist í skólum
Vigdís
Jakobsdóttir
’Leiklist erhreyfiafl sem
hefur langt því
frá misst mátt
sinn. ‘
Höfundur er leikstjóri og
stundakennari í kennsluréttindanámi
leikara við LHÍ.
Fáðu úrslitin
send í símann þinn