Morgunblaðið - 08.12.2005, Blaðsíða 28

DAGLEGT LÍF
28 FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Nammibarir eru að verðafyrirferðamiklir í mat-vöruverslunum hér-lendis og kalla gjarnan
á athygli þeirra, sem yngri eru og
fá að fara með fullorðnum að
kaupa í matinn.
Þó opinberir nammidagar séu
laugardagar, er auðvelt að freista
sælgætisgrísa með litskrúðugum
nammirekkum, sem standa í
margra metra röðum með mis-
hollu innihaldi. Gera má ráð fyrir
að smásöluálagning á sælgæti í
lausasölu sé há þar sem fjölmargir
verslunareigendur virðast sjá sér
hag í því að gefa allt að helmings-
afslátt á nammibörum á nammi-
dögum.
Klístrast við
tennurnar
Að sögn Brynhildar Briem,
næringar- og matvælafræðings, er
engan veginn hægt að mæla með
einu sælgæti umfram annað. „Ég
get ekki bent á neitt sem er holl-
ara en annað því þetta er allt
sama súpan. Karamellur og hlaup
klístrast við tennurnar og situr
lengi í munni. Súkkulaðið inniheld-
ur fitu. Í lakkrísnum eru efni, sem
geta hækkað blóðþrýsting og það
sama á við um saltið í salt-
brjóstsykri. Og ef brjóstsykur er
bruddur getur hann brotið tenn-
urnar.
Aftur á móti geta foreldrar auð-
vitað stjórnað því hvað börnin fá
sælgæti oft og ekki síður hversu
mikið magnið er í hvert sinn.
Þetta er uppeldisatriði. Og að
sjálfsögðu ber að gefa börnunum
ávexti og grænmeti að öllu jöfnu,
en sælgæti bara sjaldan og til
spari.“
Þarf ekki að merkja
geymsluþol
Að sögn Sesselju M. Sveins-
dóttur, sérfræðings hjá Umhverf-
isstofnun, á seljandi vöru að geta
veitt kaupanda upplýsingar um
þau atriði, sem skylt er að merkja
á umbúðir matvæla þegar mat-
vælum er dreift án umbúða. Þetta
á meðal annars við um sælgæti í
lausasölu.
Samkvæmt reglugerð númer
503/2005 ber að merkja matvæli
með vöruheiti, innihaldslýsingu,
magnmerkingu þegar við á, nettó-
þyngd, geymsluskilyrðum,
geymsluþoli, ábyrgðaraðila, upp-
lýsingum um uppruna eða fram-
leiðsluland þegar skortur á slíkum
upplýsingum gæti villt um fyrir
neytendum, notkunarleiðbein-
ingum, styrk vínanda, fram-
leiðslulotu og öðrum viðbótarupp-
lýsingum, sem háð eru nánari
skilyrðum eða undantekningum,
samkvæmt viðauka 6. Sem dæmi
þarf ekki að merkja geymsluþol á
sælgæti sem nær einvörðungu er
gert úr bragðbættum og/eða lit-
uðum sykri.
Í reglugerð um merkingu mat-
væla er listi yfir ofnæmis- og
óþolsvalda, sem merkja skal með
skýrum hætti. Sælgæti á nammi-
börum eða sælgæti í lausasölu
sem inniheldur ofnæmis- og óþols-
valda þarf ekki að merkja með
innihaldslýsingu, en ef starfsfólk
er spurt um innihald, þarf það að
geta veitt upplýsingar um inni-
hald sem og um önnur atriði, sem
talin hafa verið upp hér að ofan.
„Fólk með bráðaofnæmi ætti að
forðast að nota sjálfsafgreiðslu-
sælgætisbari því mikil hætta er á
að ofnæmisvaldar smitist á milli
íláta, til dæmis með áhöldum.
Næringargildismerkingu þarf
að merkja þegar fullyrðing um
næringarfræðilega eiginleika kem-
ur fram í merkingum, kynningum
eða auglýsingu. Að öðru leyti er
merkingin valfrjáls,“ segir Sess-
elja.
Sælgæti hættuleg matvæli
Árið 2000 var farið í samstarfs-
verkefni milli Hollustuverndar rík-
isins, nú Umhverfisstofnunar,
Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur,
nú Umhverfissviðs Reykjavíkur,
Árvekni sem nú heyrir undir Lýð-
heilsustöð og Löggildingarstofu,
nú Neytendastofu.
Markmiðið með verkefninu var
m.a. að skilgreina hugtakið
„hættuleg matvæli“, sérstaklega
með tilliti til matvæla sem eru
hönnuð, framleidd og markaðssett
fyrir börn, þ.e.a.s. sælgæti. Einnig
að fræða og fjalla um eiginleika
sælgætis sem geta valdið hættu,
svo sem stærð, þyngd og lögun.
Ennfremur að upplýsa almenn-
ing um hvers beri að gæta þegar
sælgæti er valið og til hvaða að-
gerða ber að grípa ef aðskota-
hlutur festist í koki barns.
Árlega eru yfir eitt þúsund tonn
af sælgæti flutt hingað til lands.
Börn yngri en 8 ára eru í meiri
hættu á að það standi í þeim en
þau sem eldri eru. Ástæðan er að
rými í munni þessarra barna er
tiltölulega lítið, tungan er stór og
tekur stóran hluta af rými munns-
ins og þau hafa ekki fengið end-
anlega jaxla sem auðveldar þeim
að tyggja fæðuna vel. Því stærra
sem sælgætið er, þeim mun erf-
iðara er fyrir barnið að tyggja og
þeim mun meiri hætta er á að
staðið geti í því.
 SÆLGÆTI | Sætindi í lausasölu sem innihalda ofnæmis- eða óþolsvalda þarf ekki að merkja með innihaldslýsingu
„Þetta er
allt sama
súpan“
Sælgætisrekkar verða æ fyrirferðarmeiri í
matvöruverslunum. Fólk með bráðaofnæmi eða
óþol ætti að forðast nammibarina. Jóhanna
Ingvarsdóttir komst að því að árlega er flutt
til landsins yfir eitt þúsund tonn af sælgæti.
„Aftur á móti geta for-
eldrar auðvitað stjórnað
því hvað börnin fá sæl-
gæti oft og ekki síður
hversu mikið magnið er
í hvert sinn. Þetta er
uppeldisatriði.“
join@mbl.is
Hlaup og karamellur klístrast við tennurnar og sitja lengi í munni.
Morgunblaðið/Ómar
Bónus
Gildir 6. des.–11. des. verð nú verð áður mælie. verð
N.f. Reyktur og grafinn lax..................... 959 1.439 959 kr. kg
Ribena sólberjasaft, 1 l ........................ 358 398 358 kr. ltr
Kristjáns steikingarfeiti, 2,5 kg .............. 498 598 199 kr. kg
Bónus piparkökur, 500 gr. .................... 199 259 398 kr. kg
Bónus hamborgarhryggur ..................... 899 998 899 kr. kg
Bónus malt, 500 ml ............................. 69 79 138 kr. ltr
Bónus appelsín, 2 lítrar ........................ 98 129 49 kr. ltr
Kf. kofareyktur hangiframpartur ............. 595 699 595 kr. kg
Kf. kofareykt hangilæri m/beini ............. 1.189 1.398 1.189 kr. kg
Colgate rafmagnstannbursti.................. 499 799 499 kr. stk.
Fjarðarkaup
Gildir 8. des.–11. des verð nú verð áður mælie. verð
Fjarðarkaups hamborgarhryggur............ 998 1.398 998 kr. kg
Fk. Bayonne skinka .............................. 898 998 898 kr. kg
Fjallalambs frosið lambalæri................. 798 998 798 kr. kg
Fjallalambs hangiframpartur, úrb........... 1.298 1.776 1.298 kr. kg
Fjallalambs hangilæri, úrb. ................... 1.798 2.398 1.798 kr. kg
Myllu heimilisbrauð, 1/1 ...................... 99 149 130 kr. kg
Klementínur, 2,3kg .............................. 298 398 130 kr. kg
Bananar.............................................. 95 149 95 kr. kg
Cheerios, 992 gr. ................................. 298 439 300 kr. kg
Mackintosh 1,7 kg+After Eight 200 gr.... 1.649 1.949 970 kr. kg
Krónan
Gildir 7. des.–13. des. verð nú verð áður mælie. verð
Krónu Londonlamb .............................. 1.199 1.499 1.199 kr. kg
Bautab. Grísaofnsteik........................... 1.026 1.466 1.026 kr. kg
Goða Dönsk lifrarkæfa.......................... 156 260 410 kr. kg
Móa Kjúklingaleggir, steiktir .................. 766 1.178 766 kr. kg
Móa Gordon Blue ................................ 896 1.379 896 kr. kg
Móa partíbollur.................................... 766 1.178 766 kr. kg
Mars,Twix, Snickers mini í poka ............. 199 229 1.005 kr. kg
Maltesers, stór poki ............................. 299 399 997 kr. kg
Charmin luxus wc-pappír, 32 rúllur ........ 999 1.199 31 kr. stk.
Nóatún
Gildir 8. des.–14. des. verð nú verð áður mælie. verð
Lambageiri m/fyllingu .......................... 2.690 2.998 2.690 kr. kg
Lambalæri, krydd. m/ferskum kryddj. .... 1.398 1.598 1.398 kr. kg
Grísarifjur Spare Ribs ........................... 599 829 599 kr. kg
Nóatúns ungnautahakk, innpakkað ....... 779 1.298 779 kr. kg
Matfugl kjúklingamánar, 3 tegundir ....... 349 499 1.163 kr. kg
Ora hátíðarsíld..................................... 399 429 798 kr. kg
Nóatúns súkkulaði&myntukökur............ 359 599 798 kr. kg
Nóatúns salthnetusmákökur ................. 359 599 798 kr. kg
Nóatúns jólabrauð ............................... 150 299 150 kr. stk.
 HELGARTILBOÐIN | neytendur@mbl.is
Sólberjasafi og steikingarfeiti
Vissir þú að:
 Sælgæti stærra en tveir cm í
þvermál getur valdið köfnun.
 Sælgæti sem er seigt svo sem
hlaup, gúmmí og lakkrís getur
lagst yfir og lokað fyrir önd-
unarveg.
 Sælgæti sem er hart og/eða
kúlulaga svo sem brjóstsykur,
karamellur og tyggjókúlur geta
hrokkið ofan í háls og lokað
fyrir öndunarveg.
Hafið í huga:
 Að sælgæti, sem barnið borð-
ar, hæfi aldri þess og þroska.
 Að blanda aldrei leikföngum/
smáhlutum saman við sælgæti.
 Að mikilvægt er að fylgjast
með því að barnið setji ekki of
mikið upp í munninn í einu.
 Að barn sé ekki á hreyfingu
heldur sitji uppi þegar það
drekkur og borðar.
 Að skilja lítið barn ekki eftir
eitt á meðan það borðar.
 Að barn ætti ekki að borða í
bíl. Ef það hrekkur ofan í barn-
ið á meðan á akstri stendur,
gætir þú átt erfitt með að að-
stoða það.
Sælgæti getur valdið köfnun
TENGLAR
.................................................
www.ust.is