Morgunblaðið - 08.12.2005, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER 2005 57
MENNING
Ég hef nú haldið mig mest viðþennan stíl,“ segir KristjánKarlsson ljóðskáld um limr-
ur sínar sem Mál og menning hefur
gefið út með inngangi eftir Halldór
Blöndal. „Þær eru absúrd og
óáreiðanlegar.“
Limrugerðin er þó aukabúgrein
við ljóðagerð Kristjáns sem er eitt
okkar þekktustu og bestu skálda.
Limran er léttúðug og fyndin,
stundum í grófari kantinum, sér-
staklega á ensku þar sem hefðin
mælir eiginlega fyrir um það en
limrur Kristjáns virðast lausar við
slíkt, eru græskulaust gaman,
áreynslulausar en smíðaðar af list-
fengi skáldsins.
Aðspurður hvort hann hafi ekki
svarið sig í hefðina og ort grófari
limrur en birtast í bókinni kveðst
Kristján hafa ort nokkrar slíkar á
ensku, „af því að það er svo rótgró-
ið í enskum limrustíl. En limrur eru
aldrei persónulegar og í þeim er
ekki níð um einstaklinga. Að því
leyti eru þær ólíkar lausavísunum
okkar.“
  
Limrur hafa að sumra mati ekkiáunnið sér fullan þegnrétt í ís-
lenskum kveðskap, þó langt sé síð-
an menn hófu að spreyta sig á
limrugerð. Kristján nefnir Þorstein
Valdimarsson skáld sem einn upp-
hafsmanna limrusmíði á íslensku en
segist sjálfur hafa byrjað á þessu í
félagi við Jóhann Hannesson á
námsárum í Bandaríkjunum 1942–
45.
„Limruhátturinn er svolítið að
flækjast í okkar skáldskap í gegn-
um tíðina. Hann er mikið bundinn
við sálma eða danslagatexta ein-
hvers konar. Kvæðið um köttinn er
ágætt dæmi og er svona:
Hver var að hlæja þegar ég kom
inn?
Kannski það hafi verið kötturinn.
Jæja og jæja og látum hann
hlæja,
kannski hann hlæi ekki í annað
sinn.
Þessi texti er úr danstexta, lík-
lega polka, frá því um aldamótin
1900.
En ég sé annars ekki betur en
Þorsteinn Valdimarsson sé upp-
hafsmaður að limrugerð með sinni
útgáfu á sínum tíma.“
Heitið limra er dregið af borg-
inni Limerick á Írlandi.
„Já, ég hef nú hvergi fundið full-
nægjandi skýringar á því hvers
vegna þetta er kennt við Limerick.
En íslenska heitið er dregið af
þessu, þó ég hefði jafnvel fremur
kosið að það væri í karlkyni „limri“
en líklega er fullseint að reyna að
breyta því.“
  
Kristján segir þá Jóhann Hann-esson hafa rifjað upphafið á
limrugerðinni upp löngu eftir að
Ameríkudvöl þeirra lauk. „Við vor-
um aldrei vissir um hvor okkar
byrjaði á þessu. Kannski byrjaði ég
með því að að yrkja limru á ensku
og Jóhann svaraði á íslensku. Mér
finnst það hafa verið þannig. Svo
fórum við báðir heim til Íslands og
báðir aftur vestur um haf, Jóhann
til Berkeley í Kaliforníu og ég til
Íþöku í New York. Þá fórum við að
skrifast á og sendum hvor öðrum
limrur. Ég hef nú ekki fundið mikið
af þessum bréfum, er hræddur um
að þau hafi orðið eftir í Íþöku,
kannski er eitthvað af þeim á Fiske-
safninu. Fyrsta limran sem ég sendi
Jóhanni var svona ef ég man rétt:
Af ástæðum ótilgreindum
ef til vill flóknum leyndum
Hann gat ekki pissað
það gjörði hann svo hissað
við gátum ei heldur sem reyndum
Þarna kemur fram það sem tíðk-
ast í limrunni að draga saman orð í
rím. Það er eitt af stílbrögðunum
sem einkennir limruna. Hún sækir í
það sem þótti svolítið óvandað áður.
Hún er lausavísa, staka, sú rétta
limra. Það er varla hægt að tala um
limrukvæði, því það er þá orðið efn-
islegt, sögulegt og hefur ekki þetta
ósagða.“
Limran þarf að vera fyndin með
óvæntri niðurstöðu.
„Já, það þarf að vera í henni dá-
lítil sprengja. Helst sprengja sem
springur ekki alveg strax. Og hag-
mælska höfundarins og fyndni
limrunnar ræður því hvort hún lif-
ir.“
Er auðveldara að yrkja limru á
ensku en íslensku?
„Íslenska limran þarf að bera
bagga stuðlasetningarinnar. Enska
limran er laus við stuðlana. Ég held
að krafan um stuðla sé vegna þess
að við setjum limruna í samband við
okkar lausavísu og finnst hún eigi
að vera stuðluð. Ég hugsaði eig-
inlega ekkert út í þetta og óstuðluð
limra á íslensku væri alveg út í hött
finnst mér. Stundum eru svolítil til-
brigði í stuðluninni og lokalínan
getur staðið sjálfstæð með tveimur
stuðlum eða hún tengst fjórðu lín-
unni.“
  
Eru menn enn að kasta limrum ámilli sín eins og þið Jóhann
forðum?
„Já, það held ég. Þær skjóta
stundum upp kollinum í blöðunum
en eru þá ekki alltaf kallaðar limr-
ur heldur vísur og eru þá dregnar
saman þannig að þriðja og fjórða
línan eru gerðar að einni. Þá verð-
ur þetta eins konar ferhenda í upp-
setningunni svo ég er ekki alveg
viss um að allir sem yrki limrur viti
full deili á henni heldur líti á þetta
sem ferhendu.“
Limra á ensku virðast nú oft ekk-
ert annað en rímaður brandari?
„Já, kannski höfum við tekið
limruna svolítið hátíðlega. Þor-
steinn fyrst, og eiginlega Jóhann
Hannesson og líklega ég. Að öðru
leyti en því að ég forðast röklega
niðurstöðu í limrurnar mínar og er
líklega minni rökhyggjumaður en
þeir í þessu efni. Þeir voru aftur á
móti ákaflega fimir limrusmiðir.“
Hvað kom til að limrurnar þínar
eru loks komnar á prent?
„Við Halldór Blöndal sem er mik-
ill áhugamaður um limrur og ein-
hver besti limruhöfundur sem ég
veit um, vorum að senda hvor öðr-
um limrur og hann var alltaf að
ámálga þetta við mig. Þetta er eig-
inlega honum að þakka og hann tal-
aði fyrst við útgefendurna.“
Og þú hefur haldið limrunum
þínum til haga í gegnum árin?
„Ég hef dálítið haldið þeim til
haga en stundum hef ég sent kunn-
ingjum mínum limru án þess að
eiga afrit og svo gleymast þær.“
Limran er frábrugðin lausavís-
unni að því leyti að hún sprettur
ekki upp við ákveðinn atburð og
tengist ekki nafngreindum per-
sónum. Hvað kveikir limruna?
„Stundum er það raunsæisleg
lína sem kveikir hana og síðan er
grafið undan henni í framhaldinu.
Stundum er það eitthvert skrítið
orð sem maður vill koma að eða
staðarheiti sem manni finnst á ein-
hvern hátt smáskrítið. Limran hef-
ur líka tilhneigingu til að gagnrýna
góða siði og jafnvel væna skáld um
að kunna ekki að ríma, sem er sjálf-
sagt ósanngjarnt en smástríðið og
svo hefur limran tilhneigingu til að
stela ljóðlínum úr öðrum kvæðum
og gera að sínum. Allt þetta getur
kveikt limruna.“
Limran er laus við rökvísi
’Íslenska limran þarfað bera bagga stuðla-
setningarinnar.
Enska limran er laus
við stuðlana.‘
AF LISTUM
Hávar Sigurjónsson
Kristján Karlsson ljóðskáld.
havar@mbl.is

   
  











  !" #$$ % &





 

'( )( "*  +, 

 



-" -!. +, 
  

   )! /   -!0  #$$ % &
!"
# 


$
%%%  # 1 2,& 3!0  # 4!0  1

&'
"
$(

" 5  67!!"  8
) *
  + ,0  ! 1"
+" ,
-"
 
.(
/'    ! ,( 9 : ;" ! #$$ % &
.

0.

 .1

2  $  " $7 ; 8< ';1 % &
3
 
- 
$
4* 


 
%% -,0 =8!!" #$$ % &
#! 8  "88>
 
















  !" #$$ % &
5 "
(
" ?! 60  1

6
  /3  !" #$$ % &
 
2  6  60  #$$ % &

 @& +  !!" ';1 % &
7
.
$"
."
$ 6  5 / @"! !0  ';1 % &

  $ +"* +, 
8" 

2(*$  !" ;!" #$$ % &
8

 $

9< ! A 8 68, B"

"


2

"3 #  ';1 % &

 
         


















 

'( )( "*  +, 
  

  )! /   -!0  #$$ % &
) *
  + ,0  ! 1"
.

0.

 .1

2  $  " $7 ; 8< ';1 % &
#
A! ".2 ;"  ';1 % &
!



   - A2! CD  #$$ % &
9

-


 E )BF #$$ % &




"
  . 'GH  I !" ';1 % &
!$
:


#" A"  ';1 % &
;9."
'0 1/! '8"B!!" ';1 % &
    












 
 



-" -!. +, 
&'
"
$(

" 5  67!!"  8
+" ,
-"
 
.(
/'    ! ,( 9 : ;" ! #$$ % &
 $ $
<


= > @J(> 67 ( -3!!" #$$ % &

 



= -" -!. +, 
<1. 
< 

 .
 - !7 ';1 % &
)9"

? " 9

$(

%%%  ! ,( /! ( % ( 6/ 0  ';1 % &
? $
. 
 . "
 

 ;3  ;8  8

"

$
%
$(

 ! ,(> '0  3 '0!!" ';1 % &
7 
  ! ( ! #$$ % &
 @
#
9
 "
%%% 6 .2 A( E < ;  '"2 A2! ! 6 8
 !"#$%&'(%%)*++&+ ++
 ,      










!"
# 


$
%%%  # 1 2,& 3!0  # 4!0  1

3
 
- 
$
4* 


 
%% -,0 =8!!" #$$ % &
)


)

A. 

2.
$

# )&!" #$$ % (
8


.


;2$ - )! J #$$ % &
;2 

!"B
9BC9 -3 9%!!" #$$ % &

$"

C

D 
K A ! " #<% 0  1

<"

 
  @"!  '( 1 2,& 3!!" #$$ % &
)2

?



4*  '"2 I<! 'G8!" 68
7
$
$$

  "
5*% '0 , !" +08% & L!8
!.$9"

 0  9!!" 68

 
-./













)

$ '02! % )
3 #$$ % &
9


9 5  -8 7 
 6 B
?  "$ )!  - ! 6 8
1 

$9 @0 # ,& #$$ % &
<"  

9. 6
7 +,
 6!!" #$$ % &

"
E"
B
)*  3  6 &!!" 
.% &
($


 

 68& 2" !% &
#


(
*
6/ '0!0  6 !8 B08% &
7
+ 

B
)9 +& 2(
) *


-(
# ! #( -,0!!" # ! #( -,0!!"

 
 
  



 


 
63 8 =4 !7/!! " & !
 B08 
( !( ( M < 9"B  
=4  /! !8 B08%  " =4  B08N "  7! ( )! BO8  88
  3 4 BO8 !3 88  /  3 (
;N+08B% ) 7/8 ) 7/8
;N+082  P! 8. 8<
Q 0 -7/8 8! " 8< <
+"! )!80 ) 7/8 " %!7/8
; 7 ! O  8<
;N#<3!!" - & " 8<
638.N7  Q,7/8 6 "!! +"!
P! +" 7/8 +
0! 68! 

6  5 ! $ 7/8 8< " %!7/8
6 D = %3 68B% 6&808
+0! <8,!BO 9"! !BO 7
6 "!! +"! 6 <88!20 3 P!
8< " # !!
3 Q0 % 6 "!! " 

+08B% 9& ! " 3 E7
+08!  ! %  7 B 
#<3!!" )  -  68
8. #! " )  68
6.
 63&  " -BO
+0! 6 ,! ),
 ) 
" 
3 0  BO E020 3
6.
 63,7 63& " " 
 EO8,
 '0 38 = !3% 
)!80 1! B Q 0 9,0 " 6 7
; )  ;N#<3!!"
! ! O   3%  9,0 63&  "
 638.N7  
Nýkomið mikið úrval af dagbókum
og skissubókum
Lækjargata 2a s. 511-5001 opið 09 - 22 alla daga