Fréttablaðið - 05.09.2003, Blaðsíða 23

24 5. september 2003 FÖSTUDAGUR
Ari Jóhannesson, verkstjóri hjálaxeldisfyrirtækinu Nils
Williksen í Rörvik í Noregi, tók
upp hanskann á dögunum fyrir
málstað laxeldis á Íslandi. Pistill
Ara var birtur í Fréttablaðinu 31.
ágúst sl. Ari fékk þá ótrúlegu
flugu í höfuðið að undirritaður
hafi skrifað neikvætt um laxeldi á
Íslandi og þá þróun sem fram und-
an væri sökum boðs í laxveiði til
undirritaðs. Sú er ekki raunin og
bið ég Ara um að láta af slíkum
óskrifum. Lætur undirritaður
aðra, sér eldri og spilltari menn í
stjórnmálum, um að þiggja slíkar
ferðir. Enn fremur er mælt í pistli
Ara að rangfærslur undirritaðs í
eldri grein séu nær því óteljandi.
Þó reynir Atli af veikum mætti að
skálda upp einungis tvær.
Metralög af skít
Í fyrsta lagi talar hann um um-
hverfisáhrifin. Áður hafði ég tal-
að um koltvísýring sem myndast á
botni fjarðar þar sem laxeldis
gætir. Ari segir þess vandlega
gætt að einungis firðir með góða
sjávarstrauma séu
valdir. Líklega á
hann þá við nátt-
úrulega hreinsun
gassins. Þessum
kafla í pistli Ara vil
ég vísa heim til
f ö ð u r h ú s a n n a .
Margoft hafa um-
hverfisverndunar-
samtök kynnt
skýrslur um um-
hverfisáhrif lax-
eldisins á um-
hverfi. Útkoman er
vægast sagt hrika-
leg frá umhverfis-
sjónarmiðum. Öll
munum við eftir
frægri urðun á tug-
um tonna af dauðum laxi hér á Ís-
landi á dögunum. Það er margt
æði fallegt á pappír en því miður
er raunin önnur er varðar áhrif
laxeldis á umhverfið. Þegar ég
var yngri, sjómaður á síldveiðum
í Mjóafirði haustið 1989, minnist
hann þess að nótinni var kastað á
öfluga lóðningu. Skipstjórinn ætl-
aði sér væna spriklandi síld eins
og vonlegt var. Það sem upp kom
var úldinn skítur, svo öflugur að
sjómenn á dekki köstuðu flestir
hverjir upp. Um var að ræða
gamla og rotnaða síld sem síldar-
bátur hafði misst frá sér sökum
risakasts löngu áður. Gasið sem
steig upp frá rotnandi hlassinu
gaf frá sér falskan vísi um lóðn-
ingu í fiskleitartæki skipstjórans.
Ekki höfðu hinir öflugu sjávar-
straumar Mjóafjarðar hreinsað
upp ógeðið. Þessu mun ég aldrei
gleyma, slíkur var viðbjóðurinn.
Það er einkum tvennt sem ræður
tilveru sjávarstrauma. Í fyrsta
lagi eru það sjávarföllin sem
rekja má til viðveru tunglsins og í
annan stað eru það hitaskil sjávar
sem koma hreyfingu á hafið, m.a.
Golfstrauminn. Sjávarhiti er að
öllum líkindum svipaður í mynni
og botni Mjóafjarðar. Það eru þá
sjávarföllin (flóð og fjara) sem
róta til drullunni en þá fram og til
baka. Ég vil minna lesendur á að
laxeldi á Íslandi á sér stað í Mjóa-
firði.
Tímaskekkja
Í pistli Ara er verðlagsþróun á
laxaafurðum lítillega lýst. Ari
hittir naglann á höfuðið að þessu
sinni þegar hann segir „síðustu
tvö árin hafa verið iðnaðinum
þung vegna ógnarvaxta í laxeldi
Chile manna“. Og hann heldur
áfram: „verðhrun hefur átt sér
stað á mörkuðum“. Þetta get ég
staðfest og lýsi loks yfir ánægju
yfir einhverju marktæku í pistli
Ara. Ekki veit ég hvort Ari hafi
lesið yfir pistil sinn en það er al-
mennt talið ákaflega holl aðferð
til að fyrirbyggja rangfærslur,
þversagnir eða stafsetningarvill-
ur í pistla- og greinaskrifum. Í
eldri grein segi ég: „Heimsfram-
leiðslan á laxi hefur margfaldast á
undanförnum árum. Yfir milljón
tonnum af laxi er nú slátrað ár-
lega. Verð á laxaafurðum hefur
hríðfallið. Þorskurinn er orðinn
dýrari en laxinn. Laxabændur í
Noregi, Chile, Skotlandi, Færeyj-
um og víðar eru að tapa miklum
peningum, alls staðar er grátið“.
Ari staðfestir þessi orð mín en
segir þau samt vera rangfærslu.
Það vill svo til að ég hef starfað
við útflutning á sjávarafurðum
síðasta áratuginn. Síðastliðinn
vetur fór ég í viðskiptaferð til
Chile þar sem gráturinn var enn
frekar staðfestur. Ég hef selt til
ólíkra markaða, hundruð ef ekki
þúsundir tonna af laxi, afurðir frá
Chile, Noregi og Færeyjum. Ég
hef séð grátinn sem lýst er í eldri
grein margsinnis. Því held ég
fram að um afkáralega tíma-
skekkju sé að ræða nú í upphafi
laxeldis á Íslandi, reyndar í annað
sinn. Þetta er ekki rangfærsla
frekar en málefnin er lúta að um-
hverfissjónarmiðum. Ekki bendir
Ari á frekari rangfærslur í sínum
slappa pistli.
Áhrif gæða á verðlag
Rétt er að benda Ara á þá stað-
reynd að náttúrulegur laxastofn
er í augum áhugamanna um
stangveiðar öllu meira heillandi
en blandaðir laxastofnar eins og
raunin er bæði í Skotlandi og Nor-
egi. Laxveiðar í Skotlandi hafa
daprast um fleiri hundruð prósent
í tíð laxeldisins. Víða í Noregi er
það sama uppi á teningnum. Ég
þekki vel til laxveiðiiðnaðarins á
Íslandi, þó ég starfi ekki við hann.
Ari hefði vel getað kynnt sér þetta
með því að spyrja menn með lág-
marksþekkingu á stangveiðiiðn-
aði. Reynisvatn, rétt utan Reykja-
víkur, gaf metveiði á síðasta
sumri. Reynisvatn geymir ekki
náttúrulegan stofn silunga né
laxa. Reynisvatn er sleppitjörn.
Það er ódýrt að veiða í Reynis-
vatni, allir hafa ráð á slíkri út-
gerð. Það er eðlilegt að verðlag
fari eftir gæðum, rétt eins og með
veitingastaði, hótel, bíla, fisk-
afurðir og svo má lengi telja.
Ég vil ítreka mikilvægi þess að
náttúran eigi ávallt að njóta
vafans. Á sömu vogarskál er einn-
ig um að ræða iðnað (stang-
veiði/ferðamennska) sem metinn
er á u.þ.b. 30 milljarða íslenskra
króna. Mér þykir kaldhæðnislegt
að einmitt það stjórnmálaafl sem
talið er vera það spilltasta í land-
inu fái öllu um það ráðið hvort
laxeldi á Íslandi verði raunin eður
ei. Stjórnmálaafl sem á sama tíma
geymir stjórnmálamenn sem
þiggja boðsferðir í laxveiði frá
hinum íslenska aðli.
Hvað veldur skrifum Ara skal
ósagt látið. Þó verður það að telj-
ast líklegt að sá hinn sami geri sér
ekki grein fyrir umsvifum og
mikilvægi stangveiðiiðnaðarins.
Hér er um að ræða eina allra
stærstu grein íslenska ferða-
mannaiðnaðarins. Grein sem er í
stöðugri sókn og þróun, öllum Ís-
lendingum til heilla. Á sama tíma
er og bíður fjöldagjaldþrot hjá
fyrirtækjum innan laxeldis-
geirans. Því verður ekki neitað.
Það hvílir mikil ábyrgð á herðum
landbúnaðarráðherranum, Guðna
Ágústssyni. Mun sá mæti maður
sýna þann kjark er þarf til að taka
ærlega til í þessum málaflokki? ■
■
„Mér þykir
kaldhæðnislegt
að einmitt það
stjórnmálaafl
sem talið er
vera það spillt-
asta í landinu
fái öllu um það
ráðið hvort lax-
eldi á Íslandi
verði raunin
eður ei. Stjórn-
málaafl sem á
sama tíma
geymir stjórn-
málamenn sem
þiggja boðs-
ferðir í laxveiði
frá hinum ís-
lenska aðli.“
Ögmundur Jónasson, þingmað-ur Vinstri grænna, hefur í tví-
gang á skömmum tíma fjallað um
uppsagnir starfsmanna hjá Norð-
urljósum í fjöl-
miðlum; fyrst í DV
fimmtudaginn 28.
ágúst og síðan í
Fréttablaðinu 3.
september. Það
tekur því ekki að
elta ólar við skrif
þingmannsins í DV
daginn eftir að
Árna Snævarr
fréttamanni var
sagt upp hjá Norð-
urljósum, enda þingmaðurinn þar
að mestu að endursegja kjaftasög-
ur en ekki að greina frá eigin
rannsóknum á málsatvikum.
Þekkt fólk og aðrir launþegar
Eftir DV-greinina hefur þing-
maðurinn sennilega verið minntur
á að Norðurljós höfðu í júní sagt
upp nokkrum ágætum starfsmönn-
um á fréttastofu Stöðvar 2 sem
allir voru konur. Í Fréttablaðs-
greininni reynir þingmaðurinn að
bæta úr þessu með því að fjalla líti-
lega um uppsagnir fréttakvenn-
anna og nafngreinir þær. Þingmað-
urinn sleppir því hins vegar að
fjalla um uppsagnir annarra
kvenna og karla hjá Norðurljósum
um sama leyti. Kannski ekki nógu
þekkt fólk fyrir þingmanninn, sem
þó er maður alþýðunnar, hinna
vinnandi stétta. Þingmaðurinn
hlýtur í framtíðinni að kynna sér
með sínum sérstaka hætti upp-
sagnir allra þeirra starfsmanna
sem sagt verður upp hjá fyrirtækj-
um hér á landi og skrifa greinar
um þær með nöfnum allra sem
hlut eiga að máli. Að öðrum kosti
eru sumir launþegar jafnari en
aðrir. Slíkt fyrirkomulaga hlýtur
að vera andstætt hugmyndafræði
þingmannsins, ef marka má
stefnuskrá Vinstri grænna.
Ríkissjóður leggur RÚV til fé
Að framangreindu frátöldu er
grein þingmannsins í Fréttablað-
inu merkileg fyrir þær sakir að
hann fer þar með hrein ósannindi
varðandi fjármál Ríkisútvarpsins
þegar hann segir:
„Í þessum umræðum virðist oft
gleymast að Ríkisútvarpið er rekið
með iðgjöldum og tekjum af aug-
lýsingum en ekki beinum framlög-
um af fjárlögum. Ef Ríkisútvarpið
fer fram úr áætlun þarf það að afla
lánsfjár eða skera niður.“
Sönnun þess að tilvitnuð orð
Ögmundar séu hrein ósannindi
má sjá með því að lesa fjárlaga-
vefinn, en þar segir:
„Gengið er út frá því að áfram
verði hagrætt í rekstri fyrirtækis-
ins eins og við gerð fjárlaga síð-
ustu ára. Gert er ráð fyrir 215 m.
kr. halla á reglulegri starfsemi en
hann var 337 m.kr. á árinu 2001 og
147 m.kr. árið 2002. ...Gert hafði
verið ráð fyrir því í forsendum
fjárlaga að afnotagjaldið hækkaði
um 7% þann 1. janúar 2002 en
hækkuninni var frestað vegna
verðlagsáhrifa. Í fjáraukalaga-
frumvarpi 2002 verður sótt um
140 m.kr. aukafjáveitingu til að
bæta fyrirtækinu tekjutapið.“
Þetta er ekki í fyrsta og eina
skiptið sem ríkissjóður hefur
hlaupið undir bagga og lagt Ríkis-
útvarpinu til fé. Í raun hefur það
verið regla frekar en undantekn-
ing á umliðnum árum, enda stofn-
unin í eigu ríkisins og rekið með
fjárhagslegri ábyrgð þess.
Til hvers að hafa þingmann sem
umgengst sannleikann með þeim
hætti sem Ögmundur gerir? ■
ALÞINGI
„Þingmaðurinn sleppir því hins vegar að
fjalla um uppsagnir annarra kvenna og
karla hjá Norðurljósum um sama leyti.
Kannski ekki nógu þekkt fólk fyrir þing-
manninn, sem þó er maður alþýðunnar,
hinna vinnandi stétta,“ segir Sigurður um
skrif Ögmundar Jónassonar.
Andsvar
SIGURÐUR G.
GUÐJÓNSSON
■ forstjóri Norður-
ljósa svarar grein
um uppsagnir á
Norðurljósum og
rekstur RÚV.
Andsvar
GUNNAR ÖRN
ÖRLYGSSON
■ þingmaður
Frjálslynda flokksins,
svarar grein um
laxeldi.
Til hvers að hafa
Ögmund á Alþingi?
■
„Þetta er ekki í
fyrsta og eina
skiptið sem rík-
issjóður hefur
hlaupið undir
bagga og lagt
Ríkisútvarpinu
til fé. Í raun
hefur það verið
regla frekar en
undantekning á
umliðnum
árum.“Heimurinn
sem við
lifum í
S.R. Haralds, Bakkakoti, skrifar:
Heimur versnandi fer er sagt áÍslandi. Og þetta eru einmitt
spádómar Jesú í Matteusi 24,
Markúsi 13 og Lúkasi 21. Við lif-
um núna á þessum tímum spá-
dómanna. En fólk er enn sofandi
og veit ekki að endirinn nálgast,
endir lífsins eins og við þekkjum
það. Fólk heldur bara áfram eins
og ekkert muni nokkurn tíma
breytast en breytingarnar hófust
fyrir löngu. „Því að þjóð mun rísa
upp gegn þjóð og konungsríki
gegn konungsríki. Bæði mun vera
hallæri og landskjálftar, drepsótt-
ir og hungursneyð á ýmsum stöð-
um. En allt þetta er aðeins upphaf
fæðingarhríðanna.“
Í dag vitum við að milljónir
barna deyja árlega úr hungri.
Sérfræðingar eru búnir að reikna
út fyrir löngu að jörðin getur enn
brauðfætt 10 milljarða manna og
við erum aðeins sex milljarðar.
Í skýrslu Sameinuðu þjóðanna
frá 1999 er sagt að Bandaríkja-
menn eyði árlega átta milljörðum
dollara í snyrtivörur. Þetta er
tveimur milljörðum meira en við
þurfum til að mennta alla jarðar-
búa. Þrátt fyrir það eru 850 millj-
ónir manna ólæsar. Í annarri
skýrslu frá sama ári segir:
Bandaríkjamenn og Evrópubúar
eyða samanlagt 17 milljörðum
dollara árlega fyrir heimilisdýr.
Fjórum milljörðum meira en við
þurfum til að útvega lágmarks-
heilsugæslu og næringu fyrir alla
sem á jörðinni búa. Samt þjást
800 milljónir manna af vannær-
ingu. Sýnir þetta ekki að til er nóg
af peningum til að hjálpa nauð-
stöddum í heiminum?
Ísland í öndvegi
Hvaða kraftaverk gerði Jesús
þegar hann gaf 5.000 manns að
borða? Þegar jafnvel lærisveinar
hans urðu undrandi, spurði hann:
„Þegar ég braut brauðin fimm
handa fimm þúsundum, hversu
margar körfur fullar af matar-
leifum tóku þér upp?“ „Tólf,“
svöruðu þeir. „Skiljið þér eigi
enn? Hvaðan komu þessar tólf
körfur? Auðvitað frá ríka fólkinu,
þeir koma alltaf með matarkörfur
með sér. Ég fékk þau aðeins til að
deila því sem þeir voru með, með
þeim sem áttu ekkert. Þér hafið
augu, sjáið þér þá ekki?“ Þetta
kenndi Jesús okkur kristnum
mönnum að gera. Er hjarta fólks-
ins ennþá forhert? Í Matteusi
24:12 segir hann einmitt: „Og
vegna þess að lögmálsbrotin
magnast, mun kærleikur alls
þorra manna kólna.“
Ég er undrandi á ástandinu
hérna á jörðinni og á kristnu
fólki. Þetta stendur í Efesubréfi:
„Vakna þú, sem sefur og rís upp
frá dauðum, og þá mun Kristur
birtast þér.“
Spádómar eru um að á Íslandi
mun upphefjast mesta andlega
hreyfing vorrar aldar sem mun
ná til fólks af öllum trúarbrögð-
um og öllum tungum. Er tíminn
loksins komin? ■
LAXÁ Í AÐALDAL
„Hvað veldur skrifum Ara skal ósagt látið. Þó verður það að teljast líklegt að sá hinn sami
geri sér ekki grein fyrir umsvifum og mikilvægi stangveiðiiðnaðarins. Hér er um að ræða
eina allra stærstu grein íslenska ferðamannaiðnaðarins. Grein sem er í stöðugri sókn og
þróun, öllum Íslendingum til heilla,“ segir Gunnar Örlygsson.
■ Bréf til blaðsins
Enn um laxeldi