Fréttablaðið - 03.10.2003, Side 20

Í kosningunum í vor lofuðu stjórn-arflokkarnir tveir miklum skatta-
lækkunum. Báðir óskuðu eftir um-
boði kjósenda til að lækka tekju-
skatt. Framsókn vildi auk þess
hækka hlutfall húsnæðislána í 90
prósent. Sjálfstæðismenn vildu
lækka virðisaukaskatt á matvælum
um helming. Ekkert af þessu kemur
til framkvæmda á næsta ári sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpinu. Í því
kemur hins vegar fram að stefnt
skuli að þessum markmiðum á þar-
næsta ári og árinu þar á eftir. En
þetta gæti gerst fyrr ef tækifæri
skapast í kjarasamningum sem eru
fram undan. Ég geri ráð fyrir að rík-
isstjórnarflokkarnir muni róa að því
öllum árum að svo megi verða. Síð-
ustu kosningar snerust að mestu um
þessi loforð og loforð annarra flokka
í sömu málaflokkum. Ef eitthvað er
yfirhöfuð að marka yfirlýsingar
stjórnmálaflokka fyrir kosningar
gátu kjósendur gengið að kjörborð-
inu og valið um tiltölulega skýra
kosti. Flokkarnir útlistuðu nokkuð
skilmerkilega áætlanir sínar í
skattamálum. Kjósendur höfðu
langa reynslu af störfum frambjóð-
enda – og val þeirra ætti að hafa ver-
ið tiltölulega skýrt. Stjórnarflokk-
arnir fengu sameiginlega það mikið
fylgi að þeir hafa umboð til að hrinda
tillögum sínum í framkvæmd. Svo
einfalt er það. Það er engin ástæða
til að ætla annað en að þeir muni
standa við loforðin.
Auðvitað gæti það gerst að efna-
hagslegar forsendur þessara loforða
myndu bresta. Það hefur hins vegar
ekkert gerst sem bendir til þess.
Báðum stjórnarflokkunum var ljóst
fyrir kosningar að fram undan væri
þenslutími í hagkerfinu og ekki væri
hægt að lækka skatta og auka hús-
næðislán nema með einhverjum
hliðaraðgerðum. Forsvarsmenn
flokkanna voru þráspurðir um þetta
fyrir kosningar og fullvissuðu lands-
menn um að hægt væri að lækka
skatta og auka lánveitingar á þenslu-
tíma án þess að stjórn efnahagsmála
færi úr böndunum. Þeir töldu sig
kunna ráð við því.
Það er gott – því tillögur þeirra
eru jákvæðar í eðli sínu. Það væri
frábært ef hægt væri að lækka eig-
infjárframlag fólks í húsnæðiskaup-
um. Íslenskt samfélag hefur lengi
verið litað af átaki fólks við að koma
sér þaki yfir höfuðið. Það er yfirleitt
meginverkefni fólks fyrstu tuttugu
árin eftir að skólagöngu lýkur. Ef
þetta verkefni er auðveldað losnar
ótrúleg orka úr læðingi. Matarverð á
Íslandi er fáránlega hátt. Besta leið-
in til að lækka það er að heimila inn-
flutning á landbúnaðarvörum en
lækkun virðisaukaskatts er þó í átt-
ina. Lækkun tekjuskatts er almenn
viðurkenning á því að allur þorri
fólks fer betur með eigið fé en ríkið
með skattfé.
Þetta eru svo góð verk að mig
langar að óska stjórnarflokkunum
fyrir fram til hamingju með að hafa
hrint þeim í framkvæmd. ■
Karl Th. Birgisson fjallaði umfjölmiðla og boðsferðir fyrir-
tækja í erindi sínu „Við erum öll til
sölu“ á nýafstaðinni ráðstefnu Fjöl-
miðlasambandsins. Þar velti hann
upp spurningum sem blaðamenn
skeggræða nú af miklum móð á
spjallsvæði Blaðamannafélags Ís-
lands á www.press.is og velta með-
al annars vöngum yfir aðsendu efni
frá Landsbankanum sem sýnt var í
fréttum Sjónvarpsins.
Nettur hrollur
„Spurningin sem Karl Th.
varpaði upp á þessari mjög svo
gagnlegu ráðstefnu er hvort að
með því að þiggja boðsferðir fari
einhver sjálfsritskoðun í gang,
blaðamenn í boðsferð veigri sér
við að fjalla neikvætt um þann
sem bauð. Það sé alveg eins hægt
að nálgast aðalatriði fréttarinnar
með nokkrum símtölum, eins og
að fara á staðinn. Og það er alveg
rétt hjá honum, það er oftast hægt
– nema kannski fyrir sjónvarps-
stöðvarnar, sem vilja lifandi
myndir í sína umfjöllun,“ skrifar
Brynja Þorgeirsdóttir.
Þorsteinn J. blandar sér í málið
og hefur þetta að segja: „Karl Th.
átti fyrsta leikinn á ráðstefnunni
og tilgangurinn var vitaskuld að
opna þessi mál og skoða þau. Það
er ekki mikið geðslegra en gamal-
dags boðsferðir, að myndefnið í
fréttatíma Ríkissjónvarpins skuli
vera í boði Landsbankans. Þegar
G.Pétur afkynnti þetta í fréttatím-
anum, fór um mig nettur hrollur,
pan, súmm og tilt í boði bankans,
vaxtalaust. Bjó bankinn líka til
klippilista? Mér fannst hinsvegar
gott hjá G.Pétri að geta þess í lok
fréttarinnar hverskyns væri, al-
veg mætti segja að tiltekið efni
hafi verið tekið uppí boðsferð, eða
þarf þá kannski að geta þess að
sódavatn og samlokur sé í boði
viðkomandi fyrirtækis, ef blaða-
menn hafa slysast á blaðamanna-
fund? Ég er sammála Jakobi, hér
gildir brjóstvitið og heilbrigð
skynsemi, áhorfendur og lesend-
ur séu upplýstir um hagsmuna-
tengsl hver svo sem þau eru. Og
án nokkurs vafa þá er betra að
fréttamenn séu á staðnum, til að
afla fréttanna, frekar en að fá allt
klabbið sent frá fyrirtækjum og
hagsmunaaðilum.“
Fréttatilkynningar í hljóði
og mynd
„Maður hefur það á tilfinning-
unni að flestir séu á móti boðs-
ferðum. Sennilega er ég einnig í
þeim hópi, mér finnst að minnsta
kosti fénu betur varið í ferðir sem
fréttastofur ákveða sjálfar að
fara í. Boðsferðir eru nefnilega
rándýrar: Það þarf til dæmis að
leysa viðkomandi blaðamann af
(fréttamann og tökumann ef um
sjónvarp er að ræða) og gjarnan
felst einnig nokkur yfirvinna í
ferðinni,“ segir G. Pétur Matthí-
asson. „Karl Th. Birgisson nefndi
boðsferð Landsbankans til Lúx-
emborgar og sagði mönnum að
fylgjast með. Hvorug sjónvarps-
stöðin var með í ferðinni en sýndi
samt efni þaðan, efni sem Lands-
bankinn lét taka.
Hvað finnst mönnum um það?
Hjá mér vaknar sú spurning hvort
ekki hefði verið betra að hafa
fréttamann með í ferðinni, frétta-
mann sem hefði getað spurt raun-
hæfra spurninga í stað þess að
Landsbankinn mati menn á efni.
Mér sýnist að Kaupþing-Bún-
aðarbanki hafi farið sömu leið í
Finnlandi. Þannig að við erum
komin með fréttatilkynningar
sem eru hljóð og mynd, og þá
copy-paste sjónvarpsfréttir, eða
hvað?“ ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um loforð um skattalækkanir.
Hlerað á Netinu
BLAÐAMENN
■ velta vöngum yfir
boðsferðum á Press.is
20 3. október 2003 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Í byrjun rits síns „Átjándi bru-maire Lúðvíks Bónaparte“ frá
miðri 19. öld segir Karl Marx:
„Einhvers staðar segir Hegel að
allir miklir atburðir og persónur
veraldarsögunnar komi með
nokkrum hætti tvisvar fyrir. Hann
gleymdi að bæta við; í fyrra skipt-
ið sem harmleikur, í síðara skiptið
sem skrípaleikur.“
Ef maður vissi ekki betur, hefði
mátt ætla að Karl Marx hefði
þarna verið að vísa til umræðunn-
ar hér á landi síð-
ustu daga um Hall-
dór Kiljan Laxness.
Sú umræða hefur í
öllum aðalatriðum
farið fram áður og
meira að segja að
verulegu leyti eru
það sömu stór-
menni veraldarsög-
unnar sem koma við
sögu nú og síðast. Í
kjölfar þess að
Hallgrímur Helga-
son skrifaði hina
merkilegu skáld-
sögu sína um Höfund Íslands átti
sér stað mikil umræða um „upp-
gjörsmálin“ við Halldór Laxness.
Hannes Hólmsteinn prófessor
skrifaði m.a. í blöð þar sem hann
fagnaði sögunni og gerði talsvert
úr því að í bók Hallgríms væri ver-
ið að hreyfa við óþægilegum atrið-
um úr stalínískri fortíð Halldórs,
sem allt of lengi hefðu legið í þagn-
argildi. Fjölmargir urðu til þess að
svara Hannesi Hólmsteini og þeim
sjónarmiðum sem hann hélt fram
og um skeið varð mikil umræða
um málið og á köflum ágætlega
vitræn og fræðandi. Einhver fræg-
asta vendingin í þessum hanaslag
um Halldór Laxness var þegar
Hallgrími Helgasyni var farið að
líða hálf illa, sem eins konar yfir-
lýstum bandamanni Hannesar
Hólmsteins og þeirrar fylkingar
allrar. Undirstrikaði þá Hallgrím-
ur stöðu sína sem sjálfstæður og
óháður rithöfundur með því að
skrifa almenna þjóðfélagsgrein
um „Bláu höndina“, sem leiddi síð-
an til hins víðfræga reglustriku-
fundar skáldsins og forsætisráð-
herra í stjórnarráðinu.
Prinsippin
Miklir atburðir og persónur ver-
aldarsögunnar koma með einhverj-
um hætti fyrir tvisvar, sagði Marx.
Nú, nokkrum misserum eftir
fjaðrafokið um Halldór og Höfund
Íslands, endurómar þessi sama um-
ræða á ný, nema hvað tilefnið er
annað að þessu sinni. Hannes Hólm-
steinn er að fara að skrifa ævisögu
Halldórs Laxness í þremur bindum í
óþökk fjölskyldunnar. Á sama tíma
er Halldór Guðmundsson, sem
lengst af var útgáfustjóri Máls og
menningar, að fara að skrifa ævi-
sögu Nóbelskáldsins í þökk fjöl-
skyldunnar. Grundvallarprinsippin
liggja nokkuð á ljósu í málinu – það
er einfaldlega röng ákvörðun og
óskynsamleg að loka bréfasafni
skáldsins fyrir Hannesi Hólmsteini.
Annars vegar er það almennt rangt
að loka svona söfnum nema mjög
sérstakar og veigamiklar ástæður
séu til þess þó sjálfsagt sé að ætt-
ingjar verði að hafa til þess mögu-
leika. Hins vegar er verið að gengis-
fella bók Halldórs Guðmundssonar
með þessum sérréttindum. Það
verður erfitt fyrir Halldór að losna
undan því að hann hafi ekki sagt alla
söguna vegna hins sérstaka trúnað-
ar við fjölskylduna, sem veitti hon-
um einkarétt á aðgengi. Á hinn bóg-
inn gæti Hannes Hólmsteinn verið
talinn „hinn frjálsi ævisöguritari“
og er hann eðlilega þegar farinn að
kynna sig sem slíkan!
Haninn rauði og
haninn svarti
Framan af virtist þetta mál sem
sé ætla að verða endurtekning á
fyrri hanaslag sjónarmiða, hanans
rauða og hanans svarta, sem „mætt-
ust í hólmgöngu harðri“ eins og seg-
ir í róttæklingasöng Þórarins á
Tjörn. En þessi síðari hanaslagur
hefur hins vegar með æpandi hætti
verið að taka á sig mynd skrípa-
leiksins eftir því sem dagarnir líða.
Ekki einvörðungu eru margar aðal-
persónurnar þær sömu, heldur
koma fram ýmis tilbrigði og stef,
sem ekki komu fram fyrr en undir
lok fyrri umræðunnar. Þannig skýt-
ur upp kollinum reglustrika í blárri
hönd í liði svarta eða kolbláa han-
ans, sem sviptir í krafti stjórnar-
ráðsvalds dóttur Nóbelskáldsins
lyklavöldum á Gljúfrasteini. Um
svipað leyti er vinkona og aðstoðar-
maður Hannesar og eiginkona vara-
borgarfulltrúa sjálfstæðismanna
komin í vinnu við að flokka bækur
og gögn á Gljúfrasteini án þess að
starfið hafi verið auglýst eða við-
komandi hafi formleg hæfnisskil-
yrði, þó þau segi vissulega ekki alla
söguna. Þegar þetta bætist við
stórfurðulega ákvörðun hjá forráða-
mönnum Ríkissjónvarpsins að taka
til sýninga heimildamynd Hannesar
samhliða því að ævisaga hans um
Kiljan kemur út fyrir jólin kemst
maður ekki hjá því að taka undir
með Marx að í endurtekningunni
eru hinir miklu atburðir og persón-
ur mannkynssögunar skrípaleikur.
En það sorglegasta við málið er
þó það, að hanaslagurinn um ævi-
söguritunina sjálfa er ekki kjarni
þessa skrípaleiks, heldur er það hin
kolbláa meðferð valds og sú stjórn-
sýsla sem enn einu sinni gerir vart
við sig. Hvað svo sem menn annars
segja um einstaka þætti Borgar-
nesræðu Ingibjargar Sólrúnar
Gísladóttur, þá er athyglisvert að
það virðast sífellt vera að gefast til-
efni til að rifja hana upp! ■
BIRGIR GUÐ-
MUNDSSON
■
stjórnmálafræðing-
ur skrifar um
stjórnsýslu og
Laxnessmálið.
■ Bréf til blaðsins
Fréttir til sölu?
Góð loforð að efna
Að lifa
með örorku
Öryrki skrifar:
Örorka er ávísun á fátækt. Aðeiga ekki til hnífs og skeiðar
er sennilega eitt það versta sem
hægt er að upplifa. Flestir sem
eru vinnufærir lenda af og til í að
verða peningalausir en eiga
möguleika á að bjarga sér sé
heilsan í lagi. Ég þekki þetta af
eigin reynslu. Einu sinni var ég
við góða heilsu og átti gott líf.
Ekkert skorti. Allt sem einn mað-
ur gat hugsað sér að eiga og deila
með öðrum hafði ég í mörg ár.
Þessu hefur öllu verið svipt í
burtu. Í dag er ég öryrki. Ég lifi
ekki góðu lífi. Það er ekki hægt að
lifa á örorkubótum. Allt sem lífið
hefur upp á að bjóða kostar sitt.
Hvað er hægt að gera þegar búið
er að kaupa nauðsynjar og enginn
afgangur er eftir? Við tekur sárs-
auki og vonleysi, allt er skorið við
nögl. Stundum hef ég ekki átt fyr-
ir mjólk og brauði í marga daga.
Hugsa sér að maður sem eitt sinn
greiddi alla skatta og skyldur þarf
nú að lifa við sára fátækt.
Ég er bæði bitur og reiður.
Hvers vegna er þetta svona? Ætli
nokkur öryrki viti hvers vegna
honum er ætlað að lifa í fátækt.
Ég kenni ekki þjóðfélaginu um
heldur tel vera skort á sannleika
til ráðamanna. Fyrir kosningar
lofar stjórnmálaflokkur öryrkjum
betra lífi. Raunin verður önnur
þegar efna á loforðin.
Ég fór fyrst á örorku árið 1985
og hafði hærri laun en fyrrverandi
kona mín sem vann fullan vinnu-
dag. Örorkubætur í dag ná ekki
lágmarkslaunum. Við sem lifum á
bótum skiljum ekki hvernig ætlast
er til að endar nái saman. Af og til
lagast heilsan og ég get unnið fyr-
ir mér. Þá finn ég stóran mun.
Gleðin kemur aftur sem og sjálfs-
traustið. Að missa heilsuna er ekki
hægt að lýsa í orðum. Þarna
gleymist hinn stóri þáttur í lífi ör-
yrkjans. Nægir það ekki einstak-
lingnum að búa við heilsubrest,
þarf hann virkilega að berjast fyr-
ir sómasamlegu lífi um leið? ■
■
En það sorgleg-
asta við málið
er þó það, að
hanaslagurinn
um ævisögurit-
unina sjálfa er
ekki kjarni
þessa skrípa-
leiks, heldur er
það hin kolbláa
meðferð valds
og sú stjórn-
sýsla sem enn
einu sinni gerir
vart við sig.
Um daginnog veginn
,,Í síðara skiptið
sem skrípaleikur“
LANDSBANKINN Í LÚXEMBORG
Aðsent fréttaefni frá opnun útibús bankans hefur vakið fréttamenn til umhugsunar um
mikilvægi þess að vera á staðnum.