Fréttablaðið - 29.03.2004, Blaðsíða 18

Sem kunnugt er var Ísland nánastlokað land frá fyrstu áratugum
síðustu aldar og fram til þess síð-
asta. Frjálsri verslun var haldið
niðri með tollum og innflutnings-
banni til þess að halda á floti íslensk-
um iðnaði og landbúnaði. Þessi
vernd hjálpaði að sjálfsögðu ekki
þessum atvinnugreinum heldur dró
úr þeim allan kraft; hefti framþróun,
hækkaði verð og skóp neytendum
byrðar en hélt þeim sem unnu við
greinarnar um eða undir þeirri
framfærslu sem þarf til að skrimta
með óskertu stolti. Ferðafrelsi al-
mennings var skert með sérstökum
álögum á ferðamannagjaldeyri svo
hann áttaði sig ekki á að fólk í öðrum
löndum hafði það fínt. Þetta var
nauðsynlegt hinu lokaða íslenska
samfélagi af sömu ástæðu og ferða-
frelsi íbúa Sovétríkjanna var skert.
Það var engin leið að fólk myndi
sætta sig við eymdina heima ef það
væri ekki sannfært um að fólk hefði
það enn verra annars staðar. Ríkj-
andi hugmyndir Íslendinga um út-
lönd voru því lengst af síðustu öld
svipaðar og þær sem Kommúnista-
flokkur Sovétríkjanna boðaði sínu
fólki. Í útlöndum var ekkert skjól, ei-
lífur stormbeljandi; þar var matur-
inn vondur og vatnið vont, fólk var
meira og minna veikt af matareitr-
un, of mikið frelsi hafði leyst þessi
samfélög upp í stjórnleysi; þar voru
glæpir tíðari og skordýr fleiri og
grimmari. Enn eimir eftir af þessari
geggjuðu heimsmynd fyrri ára.
Flestir Íslendinga trúa því enn að
hér séu konur fegurri, vatnið betra,
loftið tærara, tungan hreinni og
lambakjötið eitt af undrum veraldar.
Þessar hugmyndir eru enn grunnur
landbúnaðarstefnu ríkisins þótt þær
hafi mátt hopa af öðrum sviðum.
Innganga Íslands í Evrópska efna-
hagssvæðið fyrir áratug batt enda á
þetta einangrunartímabil Íslend-
inga. En áhrifin af þeirri ákvörðun
koma ekki fram á einni nóttu. Það
mun taka okkur langan tíma að
venja okkur við þá hugsun að við til-
heyrum hinum vestræna heimi og
hér geti myndast samfélag byggt á
sömu grundvallaratriðum og í ná-
grannalöndum okkur. Við erum á
leið í opið og lýðræðislegt, frjálst og
virkt samfélag að hætti nágranna
okkar. En þótt það sé lítill ágreining-
ur um þessa leið er stór hluti opinn-
ar umræðu í samfélaginu byggður á
gamla tímanum. Stjórnmálamenn
vilja smíða annars konar reglur um
atvinnulífið en gilda í nágrannalönd-
unum. Það er ríkjandi skoðun að við
eigum ekki að fylgja þessum þjóðum
í að draga úr ríkisrekstri í skóla- og
heilbrigðiskerfinu. Og í stað þess að
fagna þeirri fjölbreytni sem opið og
virkt samfélag getur af sér er al-
menn umræða lituð af þeirri hug-
mynd að við eigum að velja mennt-
un, heilbrigðisþjónustu, fjölmiðla –
og hvaðeina – fyrir alla landsmenn.
Það hangir í umræðunni sú hugsun
að við skulum öll njóta þess sama.
Þetta er í sjálfu sér ekkert skrít-
ið. Við sátum áratugum saman á okk-
ar andapolli og töldum okkur trú um
að það sem þroskaðar og sterkar lýð-
ræðisþjóðir hefðust að væri háska-
legt. En þessi hugsun er óþörf í dag.
Það er kominn tími til að við njótum
ávaxta öflugs samfélags. ■
Breskur lögmaður, CherieBooth að nafni, betur þekkt
undir nafninu og titlinum Cherie
Blair forsætisráðherrafrú, ritaði
í gær grein í Lundúnablaðið
Observer, þar sem hún hvatti til
þess að konum yrði í lengstu lög
haldið utan veggja fangelsa.
Grein hennar er birt þremur
dögum áður en gefin verður út
rannsóknarskýrsla um konur og
afbrot, en almennt er talið að þar
verði að finna harða gagnrýni á
meðhöndlun afbrotakvenna í
Bretlandi. Samkvæmt heimild-
um Observer verður fullyrt í
skýrslunni að mörgum konum sé
að nauðsynjalausu haldið í fang-
elsi. Jafnframt að dómstólar
þurfi að fá skýrar viðmiðunar-
reglur um það hvenær rétt sé að
fangelsa konur sem hafa forsjá
barna sinna með höndum.
Í skýrslunni kemur sam-
kvæmt Observer fram að tvær
af hverjum þremur konum sem
afplána refsivist í fangelsi séu
ekki hættulegar umhverfi sínu;
þær hafi verið dæmdar fyrir
brot eins og ávísanafals og búð-
arþjófnað. Harðar sé tekið á
þessum brotum en áður og hafi
konum í fangelsum fjölgað um
170% á einum áratug.
Cherie Blair, sem enn starfar
sem lögmaður, hefur lengi látið
fangelsismál í Bretlandi til sín
taka. Hefur hún barist fyrir um-
bótum á því sviði. Hún segist
ekki vera að hvetja til þess að
tekið sé á afbrotakonum með
sérstökum silkihönskum, heldur
að yfirvöld horfist í augu við það
að þorri þessara kvenna sé ekki
„atvinnuglæpamenn“ né séu
þær hættulegar öðrum. Konun-
um hafi orðið á í lífnu og þurfi á
hjálp að halda til að verða nýtir
borgarar á ný. „Fangelsun ætti
að vera síðasta úrræði fyrir kon-
ur sem brotið hafa svo alvarlega
af sér að ekkert annað kemur til
greina,“ segir Cherie Blair í
greininni í Observer. Hún segir
að ekki sé hægt að sætta sig við
að vegna fangelsunar þurfi
sautján þúsund börn í landinu að
vera án sambands við mæður
sínar.
Paul Goggins, sem fer með
fangelsismál í bresku ríkis-
stjórninni, hefur þegar mælt
fyrir um að útttekt verði gerð á
fræðslu dómara um svokölluð
kynjamál. Hann segir að konur
séu ekki að fremja alvarlegri
afbrot nú en áður, heldur séu
dómarnir orðnir harðari. Hvatti
hann dómara til að dæma fólk
ekki í fangelsi fyrir smærri
yfirsjónir eins og búðarhnupl.
Goggins segir að bresk stjórn-
völd hafi þegar hafist handa um
úrbætur í fangelsismálum
kvenna og í fyrrasumar hafi
konum í fangelsum fækkað um
eitt þúsund í kjölfar þess að
dómsmálaráðuneytið heimilaði
að notast yrði við rafrænt eftir-
lit með konunum. Fá þær þá
sérstakar ólar til að bera
þannig að ætíð er hægt að rekja
dvalarstað þeirra. ■
Úti í heimi
CHERIE BLAIR
■ hefur skorið upp herör gegn ónauð-
synlegri fangavist kvenna í Bretlandi .
18 29. mars 2004 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Skyldu margar persónur hafahrært jafn marga Íslendinga
til tára og Ólafur Kárason? Um-
komuleysi hans og einstæðings-
skapur í fjörunni á fyrstu síðum
Heimsljóss; of-
beldið sem hann er
beittur sem niður-
setningur og ves-
öld hans og kröm í
kjölfarið; trúar-
legar vitranir hans
sem lýst er með
þessari ómót-
stæðilegu blöndu af yfirþyrm-
andi klökkva skáldefnisins og
svo aftur háðskri og næstum
þurrlegri meðlíðan hins
þroskaða höfundar; öll ástarþrá-
in: hversu björt var ekki sum-
arnóttin þegar við lásum í fyrsta
sinn kaflann um ástir Ólafs og
Vegmeyjar Hansdóttur sem
endar í ræðu hennar um bæ þar
sem vaxa blóm á þakinu? Ham-
ingjudraumurinn sem hann tal-
ar um hjá Erfiðismannafélaginu
í Sviðinsvík; sambúðin við heit-
konuna sem hann afplánar af
hugprýði; hjal hans við deyjandi
barnið sitt; einsemdin; gangan á
jökulinn - öll þráin eftir óskilj-
anlegri huggun: þjáningar Ólafs
Kárasonar verða í vitund les-
anda þjáningar mannkynsins.
Ólafur Kárason var kynferð-
isglæpamaður. Á kaldrifjaðan
hátt misnotar hann 14 ára stúlku
sem hann kennir og fer fyrir
það í fangelsi. Með verknaðin-
um stígur hann skref út úr
mannlegu samfélagi, hann fer
yfir mörk og á ekki afturkvæmt,
eftir afplánunina í fangelsinu
verður einsemd hans sífellt
dýpri og þjáningarfyllri uns
ekkert er eftir annað en að
ganga á jökulinn.
Ég sé fyrir mér andlit Ólafs
Kárasonar á forsíðu DV með
risafyrirsögn og hugsa með mér
hversu óumræðilega skammt
það færi með að segja alla sögu
hans.
Pedófíll dagsins
Sá sem misnotar barn kyn-
ferðislega fremur höfuðsynd og
þessum vangaveltum er ekki
ætlað að bera blak af slíkum
glæpamönnum. Pedófíllinn
spillir æsku og sakleysi og ger-
ist jafnframt örlagavaldur í
óorðnu lífi, ryðst inn í framtíð
barnsins. Slíkur glæpamaður á
sér ekki málsbætur og allar
skýringar á athæfinu eru létt-
vægar miðað við eðli glæpsins,
slíks glæpamanns bíður útskúf-
un, við viljum ekki sjá hann ná-
lægt okkur, hann skal taka út
sína refsingu fyrirlitinn af sam-
föngum sínum og síðan snauta
úr landi og lifa við smán það
sem eftir er hans aumu ævi.
Að undanförnu hafa myndir
af pedófílum verið algengar á
forsíðu DV og stundum finnst
manni að risamyndir af Pedófíl
Dagsins séu nánast að verða eins
og myndin af Stóra Bróður hjá
Orwell – alls staðar horfandi á
okkur – partur af morgunmatn-
um, eins og hvert annað Séríós.
Þetta er andlit illskunnar. Við
eigum að vita af því illa í heim-
inum, vera undir það búin að
mæta því og verjast því. Okkur
ber að kenna börnunum okkar
að gæta sín á illskunni og okkur
ber að gæta þeirra. En illskan á
ekki að vera eðlilegur og sjálf-
sagður hluti af neysluvenjum
okkar. Það hlýtur að vera til eitt-
hvert millistig milli þess að loka
augunum alveg fyrir illskunni
og svo aftur hins að vera svo
gagntekinn af hatri á illskunni
að maður verður á endanum
gegnsýrður af sjálfri illskunni.
Hin daglega hneykslun dofnar.
Hinn daglegi viðbjóður þynnist.
Það að byrja daginn ævinlega á
að horfa á andlit hins útskúfaða
og fordæmda syndara og
hneykslast á honum og hata
hann... hvað gerir það okkur?
Frávik mannlegrar hegðunar
verður að reglu.
Hefndin er mín
segir Drottinn
Gagnvart Hinum Daglega
Pedófíl mögnum við annaðhvort
upp í okkur hatrið á hverjum
morgni eða hættum að sjá þessi
andlit, deyfum okkur. Þetta er
ekki einfalt mál. Ég sé fyrir mér
andlit Ólafs Kárasonar á forsíðu
DV með dómharðri fyrirsögn og
get svo sem fátt við því sagt, því
að sá sem misnotað hefur barn á
sér engar málsbætur. Og samt
veit ég að þessi mynd og þessi
fyrirsögn segir ekki söguna af
Ólafi heldur lætur sér nægja að
fella yfir honum dóm af inni-
legri hatursgleði.
Um þessar mundir virðast
ritstjórar DV telja að hefndin sé
sín. Það sé m.ö.o. þeirra hlut-
verk að vega og meta það hvort
fram skuli fara opinber henging
á tilteknum einstaklingi eður ei.
Það virðist með öðrum orðum
duga að maður sé borinn sökum
um kynferðislega misnotkun til
að blaðið birti mynd af honum á
áberandi stað. Ekki er einu sinni
beðið eftir því að rannsókn þess
sé lokið af viðeigandi yfirvöld-
um. Það kann að vera tepruskap-
ur en ég tel mig engu nær þó að
ég fái að sjá að þessir einstak-
lingar eru með nef og munn,
augu og eyru. Hitt þykist ég
vita: að baki hatrinu liggur fá-
brotin hugsun og einföld skipt-
ing í svart og hvítt en kærleik-
urinn blasir ekki við heldur þarf
að keppa eftir honum.
Ég held að kærleikurinn sé
eftirsóknarverður. Hitt sýnist
manni að hin daglega opinbera
henging í DV sé eftir öðru á tím-
um þegar fólk flykkist á bíó til
að njóta þess að horfa á Krist
píndan langtímum saman. ■
Ekki flókið
Blaðamennska DV hefur orðið til
þess að ekki er lengur þverfót-
andi fyrir fólki sem ræðir um
blaða- og fréttamennsku. Mörgum
þykir DV vera of hortugt og eru
búnir að fá upp í kok. Aðrir eru
heillaðir og segja, eins og DV
sjálft, að kominn sé tími til.
Margir eru hneykslaðir, en lesa
samt. Það er skrítið fólk. Auðvit-
að er enginn skyldugur til að lesa
og kaupa blaðið – frekar en önnur
blöð og tímarit sem eru gefin út.
Lesendur og auglýsendur hafa ör-
lög allra blaða í hendi sér. Til að
fréttamennska DV gangi upp til
lengdar þurfa lesendur að kaupa
hana. Flóknara er það nú ekki.
Ég er rosalega hneykslaður á öllu
þessu máli og glannalegum frétt-
um af því. Ég get samt ekki beðið
eftir viðtalinu við hina 18 ára
kærustu um hið ömurlega líf á
meðan elskhuginn var á bak við
lás og slá og hún horfði ein á
Friends.
JÓN G. HAUKSSON Á WWW.HEIMUR.IS
Kannanir hafa áhrif
Kannanir á stjórnmálaviðhorfum
almennings eru ekki einungis
fróðlegar og hafa ótvírætt
skemmtigildi heldur geta þær
haft áhrif. Þær hafa áhrif á um-
ræðuna í samfélaginu og ekki síst
hafa þær áhrif á stjórnmálamenn.
Þær eru ágætt tæki fyrir kjósend-
ur að senda kjörnum fulltrúum
sínum skilaboð á milli kosninga
og hafa þannig áhrif á störf þeirra
(umræðan um að neikvætt sé að
stjórnmálamenn hlaupi eftir
skoðanakönnunum er vanvirðing
við kjósendur en látum hana bíða
næsta pistils).
Þess vegna er mikilvægt að
vanda til verka við framkvæmd
skoðanakannanna og framsetn-
ingu á niðurstöðum svo þær haldi
áhrifamætti sínum. Því hvet ég
Fréttablaðið til að skerpa á sinni
aðferðafræði og gera fullnægjandi
grein fyrir henni þegar niðurstöð-
ur eru birtar og umfram allt að
vanda umfjöllun um niðurstöður
kannanna.
EINAR MAR ÞÓRÐARSON Á WWW.SELLAN.IS
■ Af netinu
CHERIE OG TONY BLAIR
Margir leggja við hlustir þegar lögmaðurinn Cherie Blair talar.
Cherie Blair vill
konur úr fangelsum
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um
pedófíla.
Um daginnog veginn
■
Við eigum að
vita af því illa í
heiminum, vera
undir það búin
að mæta því og
verjast því.
Andlit illskunnar
Andapollur hugans Mín skoðunGUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um Ísland og umheiminn.