Fréttablaðið - 29.03.2004, Blaðsíða 20

20 29. mars 2004 MÁNUDAGUR
Að taka fram fyrir hendur náttúrunnar
Í Fréttablaðinu á fimmtudaginnlætur Vigdís Ágústsdóttir að því
liggja að ég lesi landið mitt með flísar
í augunum, þar sem ég er hlynnt skóg-
rækt. Eða hvað? Víst er landið eld-
fjallaland og landslagið stórbrotið á
köflum. En þrátt fyrir mikið átak í
skógrækt þekur skógur ekki nema um
1% af öllu landinu. Áður um 20 til 40%.
Við erum báðar sammála um að
birkikjarr hefði átt að vera búið að
friða fyrir löngu. En hún er reið út í
fortíðina, út í þá sem gróðursettu
útlenskar tegundir í kjarrið hér áður
fyrr. Vera má að það hafi ekki verið
rétt að staðið, en menn gerðu þetta
bara í góðri trú þá. En nú hefur það
sannað sig, að vel má rækta skóg á
víðavangi og ekki þörf á skjóli frá
birkikjarri. Enda held ég að flestir séu
hættir því. Liðið er liðið og ekkert við
því að gera nema að nýta þessi tré til
skjóls, bindingar á jarðvegi eða selja
þau.
Hins vegar get ég ekki neitað því
að fátt finnst mér tignarlegra en að sjá
fagrar aspir og bústin grenitré teygja
sig upp úr kræklótta birkikjarrinu við
sumarbústaði landsmanna. Og þessar
gróskumiklu plöntur binda jarðveg-
inn, vaxa teinréttar og nýta vel þessar
umframbirgðir af regnvatni sem
sprengja gjarnan jarðveginn, hafi
komist rof í hann á annað borð. En
jarðvegsrof er einmitt mjög alvarlegt
mál hér á landi, líka í kjarrivöxnum
hlíðum.
En ég skil ekkert í Vigdísi að vera á
móti erlendum tegundum vegna þess
að þær eru „útlendingar“. Mér finnst
allt í lagi að þær fái landvistarleyfi hér
eins og allir aðrir útlendingar. Erum
við ekki líka flest, menn og dýr, land-
nemar í þessu landi? Og erum við
kannski ekki alltaf og stöðugt að taka
fram fyrir hendurnar á náttúrunni?
Hvað með ofbeit? Hvað með það að
láta gróðureyðingu og jarðvegstap af
mannavöldum viðgangast? Við
verðum bara að beita öllum hugsan-
legum ráðum til að stöðva þá bölvun
sem fylgir því að tapa jarðvegi. Líka
að bjóða útlenskar tegundir vel-
komnar.
Vatnið hreinna þar sem skógur er
Annað sem ég skil ekki hjá Vigdísi.
Hvers vegna kallar hún skógrækt
mengunarslys? Veit hún ekki að þar
sem skógur er mikill, er vatnið
hreinna (ómengað) en annars staðar á
jörðinn?
Eitt sem mig langar líka til að
benda á. Ég hef verið sjálfboðaliði í
skógrækt norður í landi í 19 ár. Þar
höfum við gróðursett alls konar
tegundir í móa, mela, mýrar og
harðbala. Líka birkiplöntur. Því miður
verður það að viðurkennast, að þrátt
fyrir mikið dekur í kringum birkið,
svo sem eins og áburðargjöf, vökvun,
klippingu á grasi í kring, snyrtingu á
stofni og uppbindingu fyrir veturinn,
hefur það, því miður, hvaða umhirðu
sem það hefur fengið, aðeins orðið að
kirkingslegum einstaklingum. Bæði
fura og lerki hafa hins vegar komið
mjög vel út. Greni og ösp síður.
Það má víst segja það, að hver sjái
hlutina með sínum augum. ■
Útlendingalög og
hjúskaparréttindi
Ríkisstjórnin er búin að leggjafyrir Alþingi frumvarp um
breytingu á lögum um útlendinga.
Því miður sýnist mér að nokkur
atriði í því séu ekki nógu vel hugs-
uð og veki ótta um réttindi fólks
af erlendum uppruna. Ég vil
útskýra málið stuttlega og vænti
góðs skilnings landsmanna.
Hvað er málamynda-
hjúskapur?
Eitt óljóst atriði laganna er
ákvæði sem varðar málamynda-
hjúskap og nauðungarhjúskap.
Samkvæmt rökstuðningi frum-
varpsins er
m á l a m y n d a -
h j ú s k a p u r
hjónaband sem
stofnað er til í
þeim eina til-
gangi að út-
lendingur fái
dvalarleyfi á
Íslandi með því
að gifta sig
Íslendingi eða
einhverjum sem
hefur dvalar- og
a t v i n n u l e y f i .
Nokkur tilfelli
virðast hafa
komið upp á undanförnum árum
þar sem grunur er um slíkt.
Nauðungarhjúskapur er hins
vegar hjónaband sem ekki er
stofnað til með vilja beggja aðila
hjónanna; hjónaband, þar sem í
flestum tilvikum konur eru
neyddar til að giftast. Í rök-
stuðningi segir að hópur innflytj-
enda í Danmörku (ekki á Íslandi)
skipuleggi slíkan nauðungar-
hjúskap til að koma fólki til
landsins og oftast er dætrum
þessara innflytjenda fórnað.
Frumvarpið kveður á um að slík
hjónabönd uppfylli ekki skil-
yrði til dvalarleyfis.
Ég er prestur og ætla
alls ekki að verja slíkar
gerðir. Mér finnst það
mjög eðlilegt að yfir-
völdin reyni að bregðast
við þessu fyrirbæri.
Lög sem eru ekki
samræmi við
mannréttindi
En eitt er að
bregðast við
málum og
annað að setja
ný lög. Yfir-
v ö l d i n
geta ekki sett ný lög án þess að
gæta þess að þau séu í samræmi
við önnur gildandi lög og grund-
vallar mannréttindi. Hvert er þá
vandamálið?
Fyrst og fremst spyr ég, hvað
er málamyndahjúskapur eða
nauðungarhjúskapur lögfræði-
lega? Slík hugtök eru hvergi til
staðar í núgildandi lögunum.
Samkvæmt hjúskaparlögum er
hjúskapur hjúskapur. Það eru
ýmis skilyrði um hjúskaparstétt,
en grundvallarreglan er sú að
tveir einstaklingar geta stofnað
hjúskap ef þeir vilja það. Jafnvel í
„nauðungarhjónabandi“ hlýtur að
vera nauðsynlegt að fá samþykki
beggja hjónaefna a.m.k. á yfir-
borðinu.
Þá er það spurningin um ásetn-
ing hjónaefna til hjúskapar, sem
sagt, tilgang þeirra þegar um
„málamyndahjúskap“ er að ræða,
og „alvöruvilja“ þeirra þegar um
„nauðungarhjúskap“ er að ræða.
Þessi ásetningur eða alvöruvilji
til hjúskapar tilheyrir samt
„óskrifuðum lögum“ eða skyn-
semi okkar og hjúskaparlögin
kveða ekkert á um þessi atriði.
Þessi staðreynd er alls ekki af
tilviljun heldur er hún vegna þess
að hér liggur einmitt lína sem
aðskilur hvað tilheyrir sam-
félagslegri skyldu og hvað
tilheyrir friðhelgi hvers einstak-
lings.
Aðalgalli frumvarpsins
er sá að það skilgreinir ekki
lögfræðilega hugtakið um
„málamynda- eða nauðung-
arhjúskap“. Samtímis er
gert ráð fyrir á grundvelli
þessara hugtaka að
hægt sé að
synja um
dvalar-
l e y f i ,
g e f a
lögreglu heimild til rannsóknar og
refsa fyrir brot.
Hér verð ég að segja að
yfirvöldin eru komin yfir línu þá
er greinir að samfélagslega
skyldu og friðhelgi einstaklinga
án þess að hafa íhugað málið
nægilega vel.
Dómur án dómstóls
Önnur athugasemd mín við
frumvarpið er að það veitir
lögreglu heimild til að rannsaka
heimili innflytjenda þegar grunur
er um „málamynda- eða nauðung-
arhjúskap“. Hér getur Útlend-
ingastofnun krafist rannsóknar
þegar hún er í vafa. En slík
rannsókn er gríðarleg ógnun við
friðhelgi einstaklinga og ég tel
sjálfsagt mál að dómstóll kanni
ástæðu gruns fyrst áður en
húsleitarheimild er gefin. Við
verðum að hafa í huga þá hættu
sem fylgir því að framkvæmda-
aðili sé líka dómari í lýðræðiskerfi.
Rökstuðningur frumvarpsins
birtir enn frekari ágalla. Í honum
eru taldar upp ábendingar um
„grunsamlegt hjónaband“ en þær
eru t.d. mikill aldursmunur hjón-
anna, skortur á sameiginlegu
tungumáli milli hjónanna, skortur
á ítarlegri þekkkingu á lífi maka
fyrir giftingu o.fl. Sem prestur
innflytjenda þekki ég mörg pör
sem falla á þessu prófi, en þau eru
eigi að síður hjón eins og önnur.
Mér finnst lagaframkvæmd sem
fylgir þessum ábendingum vera
ógnun fyrir mörg hjón sem sann-
arlega eru í „sönnum hjóna-
böndum“.
Lokaorð
Það eru fleiri atriði sem ég tel
ekki vera fullnægjandi í frum-
varpinu. Í stuttu máli sagt er for-
varnarhugsun farin langt á
undan í frumvarpinu en
lögfræðileg hugmynd
fylgir ekki vel á eftir. Ég
óska þess að stjórn-
völdin muni draga frum-
varpið til baka og velta
málinu betur fyrir sér.
Við útlendingar erum
ekki á móti stjórn-
völdum og óskum
þess jafn heitt og
Íslendingar að
byggja hér upp
betra og sann-
gjarnara sam-
félag. ■
„Yfirvöldin
geta ekki sett
ný lög án
þess að gæta
þess að þau
séu í sam-
ræmi við
önnur gild-
andi lög og
grundvallar-
mannréttindi.
Sími 540 1900 www.krabbameinsfelagid.is
F
ít
o
n
/
S
ÍA

F
I0
0
8
9
9
6
– TIL STYRKTAR KRABBAMEINSFÉLAGINU
Í marsmánuði er hægt að leggja
Krabbameinsfélaginu lið í 38 verslunum
um land allt. Einnig er hægt að hringja
í styrktarsíma Krabbameinsfélagsins
907 5050 og verða þá 1.000 krónur
skuldfærðar af símareikningi.
Álfar fyrir fyllibyttur
Dró alla fjölskylduna í Smáralind til
að smakka á borgara frá Burger
King. [...] Karlar í Smáralind að
reyna að pranga inn á mig rauðri
fjöður. Það er alltaf eitthvað. Stund-
um álfar fyrir fyllibyttur eða englar
fyrir dópista. Skil ekki afhverju
þessi 40% sem maður borgar í skatt
er ekki nóg. Hvað er að klikka í
skiptingu kökunnar ef frjáls félaga-
samtök þurfa að taka á sig sam-
ábyrgð? „Mér finnst nú nóg að borga
skattana!“ hrækti ég framan í karl-
inn. Nei, ég lýg því, „Takiði nokkuð
kort?“ spurði ég eins og hver annar
glæpahundur og slapp.
DR. GUNNI Á VEF SÍNUM THIS.IS/DRGUNNI.
Andsvar
MARGRÉT JÓNSDÓTTIR
■ hafnar því að skógrækt geti talist
mengunarslys.
Umræðan
TOSHIKI TOMA
■
er ekki sammála
lagafrumvarpi um
útlendinga.
UNGIR NÝBÚAR Á NÁMSKEIÐI
Nýtt lagafrumvarp um útlendinga hefur áhrif á réttarstöðu þeirra.
■ Af netinu
Flensan ekki búin
„Fuglaflensan í þessum löndum
er ekki búin og þess vegna
framlengjum við þetta bann.“
Halldór Runólfsson er yfirdýralæknir.
Bann við innflutningi á lifandi fuglum,
frjóeggjum og hráum afurðum alifugla
frá tíu löndum hefur verið framlengt
vegna fuglaflensunnar.
Bætiflákar