Fréttablaðið - 12.07.2004, Blaðsíða 18

Umræður um fjölmiðlamálin sl.
fimmtudag á Alþingi hafa leitt í
ljós ótrúlega stöðu stjórnarand-
stöðunnar. Sérstaklega þing-
manna Vinstri grænna. Það er
ljóst mál að hið nýja frumvarp
ríkisstjórnarinnar sem nú er til
meðferðar í þinginu er algjörlega
í samræmi við málflutning
Vinstri grænna og að hluta til
Frjálslyndra. Samt sem áður
rjúka þeir upp til handa og fóta og
boða hörku andstöðu við málið.
Því blasir við að málaflutningur
þeirra styðst ekki við efnislega
andstöðu. Það er eitthvað allt ann-
að sem veldur afstöðu þeirra hér
og nú.
Þeir lögðu þetta sjálfir til. Það
var stjórnarandstaðan sem keppt-
ist við það að krefjast þess að fjöl-
miðlalöggjöfin yrði numin úr gildi
og hafist yrði handa við nýja laga-
setningu. Þetta kom meðal annars
fram í fréttum Bylgjunnar á mið-
vikudaginn í síðustu viku. Þremur
fjórum dögum áður en ríkis-
stjórnin lagði það til. Vakti ég
meðal annars athygli á þessu í
ræðu minni á Alþingi miðvikudag-
inn 7. júlí sl. Þar vitnaði ég í frétt
Bylgjunnar þar sem sagði meðal
annars: „Sá möguleiki er fyrir
hendi að ríkisstjórnin afturkalli
fjölmiðlalögin, og geri þannig
þjóðaratkvæðagreiðslu óþarfa.
Stjórnarandstaðan segir að ef svo
fari, sé hún reiðubúin til sam-
starfs um að semja nýtt frum-
varp“. Og í frekari frásögn Bylgj-
unnar af þessu máli er enn vikið
að þeim möguleika að fella burtu
löggjöfina og hefjast handa við
nýja lagasmíð - sem myndi þar
með gera þjóðaratkvæðagreiðslu
óþarfa. Vitnar útvarpsstöðin í Ög-
mund Jónasson, þingflokksfor-
mann Vinstri grænna, með eftir-
farandi hætti: „Ögmundur Jónas-
son, þingflokksformaður Vinstri
grænna, segir að stjórnarandstað-
an myndi fagna því. Þetta yrði til
þess að kveða niður illvígar deilur
í þjóðfélaginu auk þess sem góðri
niðurstöðu væri náð í málinu.
Eina vitið sé því að draga lögin til
baka og nema þau úr gildi. Þá
þyrfti að setjast yfir málið frá
grunni og semja nýja löggjöf. „
Þetta er nákvæmlega það sem
verið er að gera. Lagt er fram
frumvarp um afnám gildandi laga
og um leið samin ný löggjöf. Slíkt
mál er nú í höndum Alþingis. Það
er Alþingi sem nú situr yfir mál-
inu til þess að semja nýja löggjöf.
Til upprifjunar má líka minna
á grein Sigurðar Líndal, fyrrv.
lagaprófessors, hér í þessu blaði,
þann 2. júní sl. en hann hefur ver-
ið mjög kallaður til vitnis í þessari
miklu umræðu um fjölmiðlalög-
gjöfina. Þar hvetur hann eindreg-
ið til þess að lögin séu afnumin og
færir fyrir því afar athyglisverð
rök. Stóryrðin sem stjórnarand-
stæðingar hafa nú um frumvarp
ríkisstjórnarinnar eru því aug-
ljóslega bein árás prófessorinn.
Það vakti líka athygli í þinginu
sl. fimmtudag, að Steingrímur J.
Sigfússon, formaður Vinstri
grænna, kaus þögnina – aldrei
þessu vant – þegar þingmenn
Sjálfstæðisflokksins, þau Sigurð-
ur Kári Kristjánsson og Ásta
Möller, rifjuðu upp ummæli hans
úr umræðum í Alþingi fyrr í vor.
Það er ástæða til þess að endur-
birta ummælin orðrétt og í heild,
svo lesendur sjái skoðanir for-
manns Vinstri grænna, a.m.k. eins
og þær birtust okkur úr ræðustóli
Alþingis þann 3. maí sl.: „Þarna er
spurning um hvort setja mætti
þak sem miðaðist við tiltölulega
lága prósentu, hvort það væri
ekki sanngjarnara og raunhæf-
ara. Hið sama gildir um að fyrir-
tæki eða fyrirtækjasamsteypa
sem tengist starfsemi á sviði ljós-
vakamiðla megi ekki eiga eina
einustu krónu í útgefanda dag-
blaðs. Er ástæða til þess að ganga
svo langt, jafnvel með fullri virð-
ingu fyrir því sem var alveg gilt
sjónarmið að skoða, að halda
dreifðri eignaraðild? Hvað með að
nota þar ákvæði laga um fjár-
málastofnanir, að þar séu mörkin
dregin við virkan eignarhlut. Það
mætti þess vegna nota sömu skil-
greiningu og þar er, með leyfi for-
seta, þ.e. að „með virkum eignar-
hlut er átt við beina eða óbeina
hlutdeild sem nemur 10% eða
meira af eigin fé eða atkvæðis-
rétti eða aðra hlutdeild sem gerir
kleift að hafa veruleg áhrif á
stjórnun viðkomandi“ fyrirtæki.
Með öðrum orðum, mætti ljós-
vakafyrirtæki aldrei hafa veruleg
áhrif á stjórnun hins fyrirtækis-
ins, enda undir 10% þaki.
Og síðar í ræðunni segir um
gildistíma leyfa ljósvakamiðl-
anna: „Að síðustu vil ég segja,
herra forseti, um gildistökuá-
kvæði frumvarpsins, að þau tel ég
alls ekki ganga eins og þau eru úr
garði gerð. Mér finnst lágmark að
þegar útgefin útvarpsleyfi haldi
gildi sínu og lagaskilin séu með
þeim hætti að menn hafi hið
minnsta tveggja til þriggja ára að-
lögunartíma óháð þeim leyfum
sem þeir hafa í höndunum en til
viðbótar gildi öll þegar útgefin út-
varpsleyfi þar til þau renna úr
gildi og þarf að endurnýja þau, þá
á grundvelli hinna nýju reglna“.
Þetta er einkar athyglisvert
vegna þess að hið nýja frumvarp
ríkisstjórnarflokkanna gefur
markaðsráðandi fyrirtækjum
færi á að eiga 10 prósent í ljós-
vakamiðlum og einnig að gildis-
taka laganna verði fyrst á haust-
mánuðum 2007. Það er heldur
rýmri tími en formaður VG lagði í
raun til, er hann vakti athygli á að
gildistími útvarpsleyfa Stöðvar 2
sé fram í ágúst 2007.
Það er því alveg ljóst að sé
frumvarpið borið saman við mál-
flutning þessara tveggja forystu-
manna Vinstri grænna þá er
ómögulegt annað en að álykta að
þeir séu því sammála. Andstaða
þeirra við hið nýja stjórnarfrum-
varp um fjölmiðla er því ekki af
efnislegum ástæðum, heldur ein-
hverjum öðrum óútskýrðum ann-
arlegum orsökum, sem sætir mik-
illi undrun. ■
12. júlí 2004 MÁNUDAGUR18
Ætla þeir nú gegn eigin
hugmyndum, blessaðir?
Hins vegar er
óskiljanlegt að þegnar
þessa lands séu látnir greiða
fyrir Gísla Martein á laugardags-
kvöldum eða Disneymyndir (eða
alla hina þættina og myndirnar).
Það kann að hafa verið rétt-
lætanlegt á árum áður.
JÓHANN M. HAUKSSON
STJÓRNMÁLAFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
RÍKISÚTVARPIÐ
,,
Trúarbragðahatur
[O]ft er okkur hér á Vantrú borið á
brýn að vera e.k. trúarbragðahatarar,
að við séum ofstopamenn gagnvart
því sem mönnum er heilagast.
Ég vísa því að sjálfsögðu á bug. Það
eru alltaf hugmyndakerfin sjálf sem
liggja undir gagnrýni hér og auk þess
mismununin sem oft fylgir. Hvergi er
ráðist að fólki eða það úthrópað fyrir
trúarskoðanir sínar. Ég man reyndar
varla til þess að hafa orðið var við slíkt
hátterni í öllum þessum rökræðum
um trúmál sem ég hef átt. Ekki einu
sinni hjá biskupi Íslands þegar hann
segir trúleysi ógna mannlegu sam-
félagi. Hann úthrópar okkur trúleys-
ingjana ekki einu sinni sem siðleys-
ingja þegar hann segir trúleysi kalla
siðleysi yfir samfélagið.
Birgir Baldursson á vantru.net
Hvers vegna misþyrmingar?
Fréttaflutningur af misþyrmingum
bandarískra hermanna á föngum í Írak
hefur vakið viðbjóð og reiði fólks,
hvort sem er í Bandaríkjunum eða
annars staðar. Fyrst bárust fréttir frá
Abu Ghraib fangelsinu, síðan frá fleiri
stöðum í Írak og nú nýlega hafa borist
fregnir af svipuðum misþyrmingum frá
fangelsinu á Bagram-flugvelli nálægt
Kabúl ásamt fleiri fangelsum í
Afganistan. Óhjákvæmilega veltir fólk
nú fyrir sér hvar sökin liggi. Voru fanga-
verðirnir að fylgja skipunum yfir-
manna, voru þetta bara svona „vond-
ar“ manneskjur sem völdust til þessara
starfa eða höfðu aðstæðurnar þau
áhrif, á annars venjulegt fólk, að það
leiddist út í slík verk? Eða eitthvað allt
annað?
Snæbjörn Gunnsteinsson á
deiglan.com
Af vargöld
háskólaprófessors
Það voru mér mikil vonbrigði
að lesa grein Þorvaldar Gylfa-
sonar, prófessors við Háskóla
Íslands, í Fréttablaðinu 1. júlí
síðastliðinn. Þar rekur hann
átök í Simbabve, áður Ródesíu;
hvernig minnihluti hvítra
manna hafi numið land í skjóli
nýlendustefnu Breta fyrr á öld-
um og blökkumenn síðar reynt
að ná jarðnæði aftur til sín eftir
dómstólaleiðum. Dómskerfið
brást þeim hins vegar og átök
brutust út. Hópar svartra víga-
manna, í skjóli Roberts Muga-
be, forseta landsins og gamals
marxista, fóru um eignarlönd
afkomenda hvítra og hröktu
fjölskyldur af jörðum sínum
með vopnavaldi og jafnvel
morðum. Prófessorinn lætur
reyndar hjá líða að nefna mann-
drápin en þegar hann hefur lýst
borgarstríðinu birtist ótrúleg
samlíking við tilurð hins ís-
lenska kvótakerfis og hálfgerð
hótun um að útgerðarmanna á
Íslandi bíði svipuð örlög og
hvíta minnihlutans í Simbabve!
Þorvaldur skrifar:
„Útvegsmenn lögðu undir
sig Íslandsmið eftir 1984 með
leyfi Alþingis líkt og hvítingjar
lögðu þriðjunginn af búendum
Ródesíu undir sig á sinni tíð. Al-
þingi hefur ekki hirt um að upp-
ræta ranglætið, enda þótt veiði-
gjald hafi loksins verið leitt í
lög til málamynda 2002. Út-
vegsmenn hafa margir notað
tímann til að skjóta auði sínum
undan í þeirri von, að það verði
að nægum tíma liðnum talið
vera of seint að leiðrétta rang-
lætið. Þeir halda sennilega, að
þeir séu hólpnir. Þeir ættu
kannski að kynna sér ástandið í
Simbabve“.
Svo vill til að Ísland er rétt-
arríki en Simbabve alls ekki.
Hæstiréttur Íslands hefur fjall-
að um hvernig staðið var að
setningu laga um stjórn fisk-
veiða árið 1984. Það gerði
rétturinn í svokölluðu Vatn-
eyrarmáli 6. apríl árið 2000.
Í fyrsta lagi sagði Hæstirétt-
ur að ráðstafanir til að koma í
veg fyrir ofveiði væru nauðsyn-
legar: „Ráðstafanir til að koma í
veg fyrir ofveiði með aflatak-
mörkunum eru nauðsynlegur
þáttur í verndun og skynsam-
legri nýtingu fiskistofna. Krefj-
ast almannahagsmunir þess að
frelsi manna til að stunda fisk-
veiðar í atvinnuskyni séu settar
skorður af þessum sökum.
Stendur ákvæði 75. gr. stjórnar-
skrárinnar ekki í vegi því að
með lögum sé mælt fyrir um
takmarkanir á leyfilegum
heildarafla úr einstökum nytja-
stofnum eftir því, sem nauðsyn
ber til, sbr. einnig dóm Hæsta-
réttar 3. desember 1998, bls.
4076 í dómasafni“.
Í öðru lagi sagði Hæstiréttur
að málefnalega hefði verið
staðið að stofnun kvótakerfis-
ins og í samræmi við reglur um
jafnræði:
„Þegar litið er til þeirra
hagsmuna af atvinnu og fjár-
festingum, sem bundnar hafa
verið í sjávarútvegi, og til
reynslu og þekkingar því sam-
fara, verður að telja að það hafi
verið samrýmanlegt jafnræðis-
rökum að deila takmörkuðum
heildarafla milli skipa, sem þá
stunduðu viðkomandi veiðar,
þótt löggjafinn hafi átt úr fleiri
kostum að velja. Verður ekki
fallist á að þau sjónarmið, sem
réðu ákvörðun aflahlutdeilda í
andstöðu við grunnreglu stjórn-
arskrárinnar um jafnræði, sbr.
einnig dóm Hæstaréttar 15.
janúar 1998, bls. 137 í dóma-
safni“.
Hæstiréttur hafði í forsend-
um dómsins rakið þróun úthlut-
unarreglnanna allt frá árinu
1984. Taldi rétturinn málefna-
lega staðið að hinni upphaflegu
úthlutun og að sama gilti um
síðari úthlutanir: „Að öllu þessu
virtu er mat löggjafans reist á
málefnalegum forsendum.“
Orð Hæstaréttar eru skýr.
Kvótasetning fiskveiða árið
1984 var nauðsynleg vegna of-
veiði, hún var málefnaleg og í
raun kröfðust almannahags-
munir takmarkana af þessu
tagi. Það samrýmdist jafnræð-
isrökum að deila takmörkuðum
heildarafla til þeirra sem höfðu
hagsmuni af atvinnu og fjár-
festingu í sjávarútvegi og höfðu
auk þess aflað sér reynslu og
þekkingar á því sviði.
Í þessu ljósi er dapurlegt að
vel lesinn maður á borð Þorvald
Gylfason skuli leyfa sér að vísa
til vargaldar og blóðbaðs í
Afríku til að boða uppgjör í ís-
lensku samfélagi um mál sem
æðsti dómstóll landsins hefur
afgreitt á jafn skýran hátt og
raun ber vitni um. Aukinheldur
er það dæmalaust að læri-
meistari í æðstu menntastofnun
Íslendinga skuli láta slíkt og
þvílíkt frá sér fara á prenti.
Höfundur er framkvæmda-
stjóri Vinnslustöðvarinnar hf.
Nýlega velti menntamála-
ráðherra því fyrir sér hvort rétt
væri að afnema afnotagjöldin og
því hvernig skattheimta skyldi
leysa þau af hólmi. Tvo kosti
taldi hún: nefskatt eða skatta-
hækkun.
Að segja nefskatt geta tekið
við af afnotagjöldum er undar-
legt þar sem um nánast sama
fyrirbæri er að ræða. Nefskatt-
ur einkennist af því að allir
skattgreiðendur punga út sömu
upphæð, eins og reyndin er nú
með afnotagjöldin (með þeirri
undantekningu að nefskattar
miða við einstaklinga, en afnota-
gjöldin í raun við fjölskyldur).
Þannig að þegar Þorgerður
Katrín segir að nefskattur taki
við af afnotagjöldum, þá er í
raun ekki um breytingu að
ræða. Eftir sem áður borga fá-
tækir jafn mikið og ríkir.
Í annan stað lýsa þessi orð því
vel hvernig núverandi stjórn-
völd láta sér á sama standa um
kjör þeirra fátæku. Öll önnur
form greiðslu fyrir RÚV en nef-
skattur mundu lækka skattbyrði
hluta þjóðarinnar, og á sama
tíma hækka greiðslu hinna.
„Skattahækkunin“ sem ráðherra
talar um væri í raun hækkun
fyrir þá vel stæðu; hinir borg-
uðu minna.
Nú finnst mörgum sann-
gjarnt að fólk láti af hendi rakna
til samfélagsins í samræmi við
efni; að þeir ríkari greiði meira
en fátækir. Þess vegna eru nef-
skattar illa þokkaðir. Það á sjálf-
sagt ekki við um ráðherrann.
Önnur hlið á sama peningi
snýr að því að ekki er hægt að
finna gild rök fyrir því að fólk
sé látið borga fyrir marga þá
þjónustu sem RÚV veitir, s.s.
Rás 2 eða skemmtiefni í sjón-
varpinu. Það má halda því fram
að nauðsynlegt sé að ríkið reki
fréttastofu og tryggi að lands-
menn geti séð fréttatengt efni,
svo sem umræðuþætti um
stjórn- og samfélagsmál. Hins
vegar er óskiljanlegt að þegnar
þessa lands séu látnir greiða
fyrir Gísla Martein á laugar-
dagskvöldum eða Disneymyndir
(eða alla hina þættina og mynd-
irnar). Það kann að hafa verið
réttlætanlegt á árum áður þegar
enginn annar veitti þessa þjón-
ustu. En það að ríkið þurfi að
skemmta fólki er ekki við hæfi
nú þegar margir aðrir gera það
sama, og jafnvel betur en það
opinbera.
Því er, varðandi Ríkisútvarp-
ið, ekki nóg með að fólk sé látið
greiða fyrir þjónustu sem ríkið
á oft ekkert að sjá um, heldur
eru skattarnir þess eðlis að þeir
bitna harðast á þeim sem minnst
hafa handanna á milli. Svei att-
an. ■
Það er ljóst mál að
hið nýja frumvarp
ríkisstjórnarinnar, sem nú er
til meðferðar í þinginu, er
algjörlega í samræmi við
málflutning Vinstri grænna
og að hluta til Frjálslyndra.
Samt sem áður rjúka þeir
upp til handa og fóta og
boða hörku andstöðu við
málið.
EINAR K. GUÐFINNSSON
ÞINGFLOKKSFORMAÐUR SJÁLFSTÆÐIS-
FLOKKSINS
UMRÆÐAN
FJÖLMIÐLALÖGIN
,,
Í þessu ljósi er dap-
urlegt að vel lesinn
maður á borð Þorvald
Gylfason skuli leyfa sér að
vísa til vargaldar og blóð-
baðs í Afríku til að boða
uppgjör í íslensku sam-
félagi um mál sem æðsti
dómstóll landsins hefur af-
greitt á jafn skýran hátt og
raun ber vitni um.
SIGURGEIR B. KRISTGEIRSSON
UMRÆÐAN
KVÓTAKERFIÐ
,,
Bölvuð afnotagjöldin, bölvaður nefskatturinn
AF NETINU