Tíminn - 04.08.1973, Blaðsíða 17

Laugardagur 4. ágúst 1973.
TÍMINN
17
Bruce og Inga
í smábæ inni i miðju
Kanada býr islenzk
stúlka ásamt manni sin-
um. Þau kenna bæði
Indiánabörnum — af-
komendum þeirrar
þjóðar sem eitt sinn
drottnaði i þessu víð-
feðma landi, en hefur nú
um langt skeið orðið að
sitja og standa að geð-
þótta þeirra, sem rændu
hana landinu. íslenzka
stúlkan heitir Inga og er
dóttir Eðvarðs mjólkur-
fræðings Friðrikssonar
og Barböru konu hans,
sem fluttu af landi brott
til Kanada, þegar Inga
var fjögurra ára gömul.
Grét sig i svefn
fyrsta kvöldið
Fyrir skömmu var Inga i heim-
sókn á ættlandi sínu ásamt manni
sinum, Bruce. Blaðamaður Tim-
ans notaði tækifærið og átti tal við
þau hjónin um hið óvénjulega
starf þeirra.
— Upphafið að þessu var nú
eiginlega hörgull á vinnu i Van-
couver, þvi að flest-allir vilja
setjast að i bæjunum, að námi
loknu, að þvi er virðist. bá bauðst
okkur þetta starf i smábæ, sem
heitir Williams Lake og er 480
kólómetrum fyrir norðan Van-
couver i heldur harðbýlu og gróð-
urlitlu héraði. Við ákváðum að
reyna þetta i eitt ár til að byrja
með.
— Hvernig leizt ykkur svo á?
— Ég grét mig nú i svefn fyrsta
kvöldið, segir Inga og brosir.
betta var allt svo gerólikt þvi sem
viö vorum vön. En smátt og smátt
vöndumst við lifinu þarna og
fengum áhuga á kennslunni og
ekki sizt lifi Indiánanna og kjör-
um þeirra, svo að nú erum við bú-
in að vera þarna i þrjú ár.
— Er margt Indiána á þessum
slóðum?
— 1 þessu héraði búa um 4000
Indiánar, en hvitir menn eru um
15000. Margir þessara Indiána
tala enn sina eigin tungu, en ekki
ensku, sem er mjög sjaldgæft nú
orðið. Auk þess búa þeir enn að
nokkru að hinni fornu menningar-
leifð sinni, þvi að i þessum héruð-
um hefur aldrei verið margt
hvitra manna, enda hefur ekki
. verið eftir miklu að slægjast þar
fram til þessa.
Indiánar búa
við sára fátækt
— Búa þessir Indiánar þá við
sæmileg kjör?
— beir eru flestir ákaflega fá-
tækir, enda má segja, að litt hafi
verið um þá skeytt. Allt fram
undir 1920 var það eiginlega von
stjórnvaldanna, að þeir dæu út
hljóðalitið, svo að ekki þyrfti að
hafa áhyggjur út af þeim. bessi
afstaða hefur breytzt mikið á sið-
ari árum, en samt fer þvi enn viðs
fjarri, að þeir búi við sambærileg
kjör og hvitir menn. Til marks
um það getum við nefnt, að með-
alævi Indiána er um það bil tutt-
ugu árum skemmri en meðalævi
hvitra manna. bá gætir lika á
meðal þeirra ýmissa fylgikvilla
fátæktarinnar eins og drykkju-
skapar og sjúkdóma, svo að dæmi
sé tekið. beir eru lika miklu tiðari
gestir i fangelsum en hvitir menn,
ef miðaðer við fólksfjölda, en það
er lika ein afleiðing fátæktarinn-
ar.
Unga fólkið óánægt
— Er þá ekki uppreisnarhugur
i unga fólkinu þarna eins og viða
annars staðar?
— Indiánarnir halda þvi fram,
að samningar, sem við þá hafa
verið gerðir, hafi aldrei verið
haldnir og loforð öll tiðast svikin.
bess vegna tortryggja þeir flestir
hvita menn og unga fólkið er
mjög óánægt með kjör sin, þótt
þeir séu ekki herskáir á sama
hátt og þeir kynbræður þeirra,
sem hertóku Wounded Knee, eins
og frægt er orðið. Sumt af unga
fólkinu bregzt þannig við, að það
afneitar með öllu hinni hvitu
menningu, og reynir að taka
upp siöi forfeöra sinna, þótt þaö
sé auðvitað erfitt, af þvi að þeim
er ekki lengur kleift að lifa á
sama hátt og fyrr, þvi að fótunum
hefur verið kippt undan höfuðat
vinnuvegi þeirra fyrr á tið, en það
voru dýra- og fiskveiðar.
— En eru þeir þá ekki laklega
undir samkeppnina búnir i
neyzluþjóðfélaginu?
— bað má segja svo. Viðhorf
þeirra til lifsins er mjög ólíkt þvi
sem við eigum að venjast. Fyrr á
tið áttu allir allt sameiginlega og
fólk hjálpaðist að i stað þess að
keppa hvað við annað. betta sér
maður greinilega i sambandi við
kennsluna. Ef kennarinn spyr
einhvern nemandann spurningar,
sem hann getur ekki svarað og
snýr sér svo að öðrum og spyr
þess sama, fer oftast svo, að hann
fær ekkert svar, þó að sá, sem
siöar er spurður, viti svarið, þvi
að honum finnst sem hann geri
þeim, sem ekki gat svaraö,
hneisu með þvi að svara.
Lakleg menntun
— Hvernig er þá farið menntun
þeirra?
— Mjög fá Indiánabarnanna
halda námi áfram svo lengi, að
þau komist i æðri skóla. bau helt-
ast flest úr lestinni einhvers stað-
ar á leiðinni. bað er til marks um
þetta, segir-Bruce, að i bekkjun-
um, sem Inga kennir, eru um það
bil 10-15% barnanna Indiánar. I
þessum bekkjum eru börn á aldr-
inum 12-16 ára. Ég kenni hins
vegar 18-19 ára gömlum ungling-
um og I minum bekkjum eru Indi-
ánar ekki nema 5% af nemend-
um. A þessum fáu árum hafa með
öðrum orðum flest Indiánabarn-
anna hætt námi. Ýmislegt bendir
samt til þess að úr þessu rætist. I
Williams Lake hafa Indiánar t.d.
sjálfir haft forgöngu um að koma
á fót skólum handa börnunum,
þar sem þeim eru annars vegar
kenndar ýmsar iðnir og hins veg-
ar er sögukennsla, þar sem þau fá
að kynnast sinni eigin menningu.
:betta er auövitað mjög lofsvert,
þvi að i venjulegri sögukennslu er
sagan skoðuð af sjónarhóli hinna
hvitu landnema og lituð af hags
munum þeirra, sem i flestum til-
vikum voru andstæðir hag Indi-
ánanna. betta og önnur áform af
svipuðu tagi njóta styrks og
stuðnings stjórnvalda, þannig að
margt hefur breytzt til bóta hvað
áhrærir afstöðu þeirra til Indián-
anna. 1 þessu sambandi má geta
þess, aö ekki eru nema fimm ár
liðin siðan komið var á fót sam-
eiginlegum skólum fyrir Indiána
og hvita.
Láta sig Indiána
litlu skipta
— Hver er afstaða Kanada-
manna af evrópskum uppruna til
Indiána?
— Viðast hvar verður maður
þeirra litt var. beir Indiánar, sem
hafa setzt að i borgunum eru
flestir illa settir og margir hverjir
drykkjusjúklingar eða rónar.
bess eru lika dæmi, að sérstakt
eftirlit sé haft með Indiánum,
þegar þeir koma inn i verzlanir,
þvi að menn halda að þeir steli.
bessu valda auövitað hleypidóm-
ar. Sjálfsagt veit almenningur,
hvernig háttað er kjörum Indi-
ána, en menn láta sig það flestir
litlu skipta, þótt auðvitað séu ým-
is dæmi um hið gagnstæða.
— Hvernig er annars að búa i
bæ á borð við Williams Lake?
— bað má kannski segja,
að töluverður frumbýlings- eða
landnemabragur sé á ýmsu. Hús
sem voru byggð fyrir 40 árum
þykja gömul i Williams Lake, þvi
að þaö er ekki fyrr en á seinni ár-
um að bærinn hefur farið að vaxa
vegna koparnámu, sem þar er.
Landnemabragurinn kemur lika
fram i þvi, að mönnum þykir
gaman að ganga um með kúreka-
hatta á kollinum, þótt þeir komi
ekki nálægt sliku, og að karl-
mannlegt þykir að geta sopið
hraustlega á pyttlunni.
Ekki á förum
á næstunni
— bið eruð samt ekki á för-
um þaðan eða hvað?
— begar við kómum þangað
fyrst, fannst okkur það dálitiö
erfitt, eins og við sögðum áðan.
En svo fengum við áhuga á hátt-
um Indiánanna og höfum reynt að
efla þá i viðleitni sinni við að
halda sérkennum sinum. Fyrst
var okkur tekið með dálitilli tor-
tryggni, sérstaklega af gamla
fólkinu, sem vildi ekki einu sinni
stiga fæti inn i húsið okkar, en það
breyttist þegar við fórum að
kynnast þvi.
Núna eru hjá okkur tvær Indiána-
stúikur, sem við kennum. Við
gleymum þvi ekki, þegar nokkrir
krakkanna komu til okkar einu
sinni og sögðu, að þeim þætti gott
að hafa okkur. Nei — ætli við för-
um nokkuð á næstunni. HHJ