Fréttablaðið - 29.09.2004, Blaðsíða 8

8 29. september 2004 MIÐVIKUDAGUR
Sumar forsendurnar voru rangar en innrásin réttmæt, sagði Blair:
Baulað á forsætisráðherrann
BRETLAND, AP „Ég veit að þetta
málefni hefur klofið þjóðina. Ég
skil fullkomlega hvers vegna
margir eru ósammála ákvörðun-
inni,“ sagði Tony Blair, forsætis-
ráðherra Bretlands, þegar hann
fjallaði um innrásina í Írak og
þær deilur sem hún hefur valdið
í bresku samfélagi. Hann sagð-
ist þó engan veginn geta beðist
afsökunar á því að taka þátt í að
steypa Saddam Hussein af stóli í
Írak.
Ræðu Blairs á þingi Verka-
mannaflokksins var beðið með
eftirvæntingu. Viðbrögðin voru
að sumu leyti eftir því. Sumir and-
stæðingar innrásarinnar bauluðu
á forsætisráðherrann og gripu
fram í fyrir honum meðan hann
hélt ræðuna.
Ræðuna flutti Blair í skugga
þess að hryðjuverkamenn hóta að
myrða breskan gísl og ekki bætti
úr sök að tveir breskir hermenn
létust í fyrirsát íraskra víga-
manna í gær.
Blair viðurkenndi að sumar
upplýsingar sem innrásin var
byggð á hefðu reynst rangar og
kvaðst geta beðist afsökunar á
því. Það breytti því þó ekki að
Bretar ættu að ljúka verkefninu
sem þeir hefðu hafið og styðja
við bakið á írösku þjóðinni í end-
uruppbyggingu lands þeirra. ■
Ráðherravaldið
mikið á Íslandi
Fyrirkomulag við skipan dómara í hæstarétt er margvíslegt í nágrannalöndunum.
Samanburðurinn er flókinn en þó verður ekki betur séð en að ráðherra hafi meira
vald hér á landi en tíðkast annars staðar.
DÓMARAR Deilt hefur verið um það
undanfarið hvernig skipa skuli
dómara við Hæstarétt hér á landi.
Eins og kunnugt er skipar forseti
Íslands í réttinn að tillögu dóms-
málaráðherra, en dómsmálaráð-
herra byggir tillögu sína á umsögn
Hæstaréttar. Hæstarétti er falið að
skera úr um hvaða umsækjendur
séu hæfir og hverjir ekki.
Það er fróðlegt að skoða til sam-
anburðar fyrirkomulag á skipan
dómara í nágrannalöndunum. Það
er margvíslegt, en þó virðist vald
ráðherra vera einna mest hér á
landi, ef eitthvað er. Danskir
hæstaréttadómarar eru skipaðir af
drottningunni eftir tillögu frá
dómsmálaráðherra. Dómsmálaráð-
herra byggir tillögu sína á útnefn-
ingu sérstaks skipunarráðs, sem í
eru sex meðlimir skipaðir til fimm
ára – einn hæstaréttardómari, tveir
dómarar undirrétta, einn lögmaður
og tveir fulltrúar almannavaldsins.
Ráðið gerir rökstudda tillögu um
aðeins einn aðila hverju sinni. Ráð-
herra getur, lagalega, gengið gegn
vilja ráðsins í tillögu sinni til
drottningar, en slíkt hefur ákveðn-
ar stjórnskipulegar afleiðingar í
för með sér.
Forsetinn skipar hæstaréttar-
dómara í Finnlandi að tillögu dóms-
málaráðherra, ekki ósvipað og hér.
Tillaga dómsmálaráðherra er hins
vegar gerð á grunni tillögu frá
hæstarétti sjálfum. Hæstiréttur
hefur þannig mikið vald um skipan
dómara í réttinn og virðist vald
ráðherrans við skipan dómara vera
nánast eingöngu formlegt.
Í Þýskalandi skipar forsetinn í
hæstaréttinn eftir útnefningu frá
dómsmálaráðherra, en sérstök val-
nefnd hefur áður gert tillögu að
dómara. Ráðherrann situr í nefnd-
inni og hefur þar atkvæðisrétt
ásamt öðrum meðlimum. Í Frakk-
landi er svipað uppi á teningnum,
en þar skipar forsetinn formlega í
réttinn eftir útnefningu frá ráð-
herra. Ráðherra fer þó sjaldan
gegn niðurstöðu sérstaks dóm-
stólaráðs sem hefur áður gert til-
lögu um dómara.
Ofangreindar upplýsingar eru
fengnar úr nefndaráliti um breyt-
ingar á norska dómskerfinu frá
1999. gs@frettabladid.is
Varað við hungursneyð:
Milljónir
í hættu
SUÐUR-AFRÍKA, AP Hungursneyð
vofir yfir tveimur milljónum íbúa
Lesótó, Malaví og Svasílands að
sögn forsvarsmanna Matvæla-
áætlunar Sameinuðu þjóðanna.
Búist er við því að fólkið verði
farið að líða skort áður en kemur
að næstu uppskeru, í apríl.
„Snemma á næsta ári verður líf
nærri tveggja milljóna manna í
hættu. Alþjóðasamfélagið hefur
áður hjálpað mörgum þessara ein-
staklinga við að komast af. Við
getum ekki snúið baki við þeim
nú,“ sagði Mike Sackett, svæðis-
stjóri Matvælaáætlunarinnar í
sunnanverðri Afríku. ■
SVONA ERUM VIÐ
FJÁRHAGUR HINS OPINBERA Á
FYRRI HELMINGI ÁRS 2004 Í
MILLJÖRÐUM KRÓNA
Ríkissjóður Sveitarfélög
1. Rekstrartekjur
134,0 41,5
2. Rekstrargjöld og fjárfesting
139,5 44,4
Heimild: Hagstofan.
– hefur þú séð DV í dag?
Milljónir
í vasa
prests
vegna
Kára-
hnjúka
Ólga innan
kirkjunnar
KÝR
Í tölum Hagþjónustu landbúnaðarins kem-
ur fram að meðalaldur kúabænda sé 47 ár
og að meðaltali séu innt af hendi tvö árs-
verk á hverju kúabúi.
Kúabændur:
Afkoma
versnar
LANDBÚNAÐUR Hagur kúabænda
versnaði milli áranna 2002 og
2003 að því er fram kemur í ár-
legri skýrslu Hagþjónustu land-
búnaðarins um uppgjör búreikn-
inga. Skoðaður var rekstur 193
sérhæfðra kúabúa, en til að falla
undir þá skilgreiningu þurfa búin
að vera með 70 prósent búgreina-
tekna sinna af afurðum nautgripa.
Hagnaður kúabúa dróst saman
um 5 prósent milli áranna 2002 og
2003, en skýringin er að mestu tal-
in felast í því að meðalafurðir búa
hafi dregist saman sem nemi um 3
þúsund lítrum á hvert bú. Tekjur
búa, fyrir laun eigenda, voru árið
2002 tæpar 2 milljónir króna árið
2002, en voru í fyrra tæpar 1,9
milljónir króna. ■
Sameining hreppa:
Tvennar kosning-
ar fram undan
SVEITARSTJÓRNARMÁL Tvennar sam-
einingarkosningar munu fara
fram laugardaginn 20. nóvember
næstkomandi og er utankjörfund-
aratkvæðagreiðsla vegna þeirra
þegar hafin.
Annars vegar verður kosið um
sameiningu fjögurra sveitarfé-
laga í Austur-Húnavatnssýslu:
Bólstaðarhlíðarhrepps, Sveins-
staðahrepps, Svínavatnshrepps og
Torfalækjarhrepps.
Hins vegar verður atkvæða-
greiðsla um sameiningu fjögurra
sveitarfélaga sunnan Skarðsheið-
ar. Það eru Hvalfjarðarstrandar-
hreppur, Innri-Akraneshreppur,
Leirár- og Melahreppur og Skil-
mannahreppur.
Sveitarfélög á Íslandi eru nú
103 talsins en þau voru 104 í upp-
hafi árs og fækkar um tvö 1. nóv-
ember þegar sameining Austur-
Héraðs, Norður-Héraðs og Fella-
hrepps tekur gildi. Ef báðar sam-
einingartillögurnar sem kosið
verður um nú hljóta samþykki
verða sveitarfélögin 95 og hefur
þeim þá fækkað um níu á einu
ári. ■
FRÁ GRUNDARTANGA
Kosið verður um sameiningu fjögurra sveitarfélaga í Hvalfirði, og jafn margra í Austur-
Húnavatnssýslu, í nóvember.
Í HÆSTARÉTTI
Lauslegur samanburður á fyrirkomulagi við skipan í hæstarétt í nokkrum nágrannalönd-
um bendir til að vald ráðherra sé mikið á Íslandi.
TONY BLAIR Í RÆÐUSTÓL
Forysta Verkamannaflokksins vill nota
flokksþingið sem stökkpall fyrir hugsanleg-
ar kosningar eftir áramót. Því á að leggja
áherslu á innanríkismál en staða mála í
Írak hamlar því.
■ EVRÓPA
FÓRUST VIÐ FJALLAKLIFUR
Feðgar fórust við fjallaklifur í
svissnesku Ölpunum. Lík mann-
anna fundust á mánudag en
þeirra hafði verið saknað í rúma
viku. Feðgarnir eru fjarri því
fyrstu fjallgöngumennirnir til að
láta lífið í svissnesku Ölpunum í
ár, því frá maíbyrjun hafa fund-
ist lík 66 fjallgöngumanna.
VILJA EKKI TYRKI Meirihluti
Frakka er andvígur því að Tyrk-
land fái aðild að Evrópusamband-
inu, samkvæmt nýrri skoðana-
könnun. Helsta áhyggjuefni
Frakka er að aðild Tyrkja kunni
að leiða til mikilla mannflutninga
vestur á bóginn í leit að atvinnu
og betri lífsskilyrðum.
HENTI HANDSPRENGJU AÐ FÓLKI
Fjöldi manns slasaðist þegar
drukkinn maður henti hand-
sprengju að fólki sem hann átti í
rifrildi við í iðnaðarborginni
Rostov við ána Don í suðurhluta
Rússlands. Ung kona missti fót-
legg vegna sára og fjöldi fólks
varð fyrir minniháttar meiðsl-
um.
VEIKUR RÁÐHERRA Ekkert varð
af því að Norður-Írlandsmálaráð-
herrann, Paul Murphy, flytti
flokkssystkinum sínum ræðu um
stöðu mála á Norður-Írlandi á
flokksþingi breska Verkamanna-
flokksins. Áður en til þess kom
var hann fluttur veikur á sjúkra-
hús. Honum varð að sögn óglatt
þar sem hann sat meðal annarra
ráðherra flokksins.