Tíminn - 18.12.1973, Blaðsíða 13

Jólablað 1973
TÍMINN
13
UPP
FERGUSON-VEGINN
Smásaga eftir Louis Bromfield
Tvisvar áöur i lifi minu hefi ég
skrifaö sögur um Zenobiu, i fyrra
skiptiö fyrir meira en tuttugu
árum, oj> i seinna skiptiö fáum
árum seinna. 1 bæöi skiptin var ég
neyddur til aö gefa henni annað
nafn en hennar eigið, vegna þess
aö hún náöi furöulega háum aldri,
og var enn lifandi. Eitt sinn
kallaði ég hana Zenobiu White,
og i annaö skipti Zenobiu van
Essen, og i bæöi skiptin fann. ég
upp á sérstökum einkennum til
þess að dulbúa hana eins mikiö og
ég gat. Þetta var aö visu óþarfi,
vegna þess aö þaö var enginn,
sem ég þekkti, eöa hafði heyrt
getið um, sem var eins og hún. t
bæði skiptin haföi ég rangt fyrir
mér. I fyrsta skiptið, þegar ég var
ungur og rimantiskur rithöfund-
ur, þá lét ég hana deyja á sorg-
legan hátt. t annað skiptið venju-
legum dauðdaga. Aðalatriðið i
þvi, sem ég ætla að segja ykkur,
er, að þegar þeir fundu lík i smá-
hýsi Zenobiu og jörðuðu það, þá
var hún alls ekki dáin.
Þvi eldri, sem ég verð, þeim
mun meira hneigist ég að þvi, að
til séu öfl, sem við höfum litinn
skilning á, sem knýja örlög okkar
I aðrar áttir, heldur en við höfum
vandlega áformað. Ég get heldur
ekki gert annað en að trúa þvi, að
þessi sömu öfl séu tengd lifi okkar
sjálfra við lif annarra, enda þótt
þeir séu ókunnugir, eða persónur,
sem við höfum hitt af tilviljun
tvisvar eða þrisvar á ævinni.
Eitthvað svipað þessu skeði milli
min og Zenóbiu. Ég var aldrei ná-
kunnugur henni, þvi hún var
þegarorðin gömul kona, þegar ég
fæddist, og ég sá hana aðeins
stöku sinnum i æsku minni, en á
lifsleið sem lá að mesu i þvi að
ferðast um heiminn, hittandi
þúsundir fólks af öllum kyn-
þáttum, þjóöernum og tr,ú-
flokkum, þá hefi ég aldrei hitt
neinn, sem hefur haft eins djúp-
tæk áhrif á mig sem hún. Hún
knúöi mig aö minnsta kosti
tvisvar til þess að skrifa um sig,
og samt knýr hún mig enn til að
skrifa um sig, eftir að hún er dáin
og grafin. Ég hefi það á tilfinn-
ingunni, að sögunni um okkar
óljósu en sterku sambönd sé ekki
enn lokið. Ég verð nærveru
hennar var i hvert skipti sem ég
geng upp Ferguson-veginn. Sjáöu
til, hennar rétta nafn var hvorki
White, né Van Essen. Það var
Ferguson-Zenóbia Ferguson,
stórbrotið fallegt nafn.
í fyrsta skipti, sem ég sá hana
get ég varla hafa verið meira en
sjö eða átta ára gamall. Faðir
minn, demókrati og stjórnmála-
maður, þó i litlum mæli væri, var
vanur að aka um sveitina fyrir
kosningar, og heimsækja bændur
og þorpsbúa leitandi eftir at-
kvæðum þeirra, annað hvort fyrir
sjálfan sig, eða einhvern annan
félaga sinn úr Demókrataflokkn-
um. Hann ók i gamaldagssmábil,
hafði með sér nokkra menn, og
hann tók mig mjög oft með sér.
Fyrir lftinn dreng, var þetta alltaf
spennandi ævintýri. Hann heim-
sótti nærri alla bæi i öllum
byggðalögum. Við ókum upp af-
skekkta troðninga, sem lágu frá
blómlegum dalnum upp I hæðirn
ar.
Faðir minn var skemmtilegur
maður. Næstum öllum þótti vænt
um hann og kölluðu hann Tom, og
þegar eftirmiðdagurinn kom, eða
tók að rökkva, þá vorum við alltaf
boðnir i eftirmiðdagskaffi, eða
kvöldverð. Þau skipti, sem ég
ferðaðist með honum, komst ég i
kynni við alla bændur og alla
troðninga i sveitinni, fallegu
sveitinni, sem ég gleymdi aldrei,
þrátt fyrir öll árin, sem liðin eru,
siðan ég var þar. Ekkert gat
breytt skoðun minni, þegar ég
bar landslag annarrar byggðar
saman við mina byggð, og aldrei
fann ég neina, sem ég var jafn
ánægður með.
Þetta var land með frjósömum,
flatneskiulegum dölum, sem lágu
milli skógi vaxinna hliða, með
uppsprettum og ám hingað og
þangað. Þú gazt yfirgefið frjó-
saman dal, og lagt siðmenn-
inguna að baki, um leið og þú ókst
upp smástigi, klifrandi upp til-
breytingalausa samanflækta
burkna og tré, i gegnum þykkni
af greipaldinum og villtum skógi-
Eftir að hafa gengið i gegnum
skóginn, myndir þú stundum hitta
á litla hringlaga skrautbúna
sléttu, þar sem litill bær stæði á
hæðarkambi, og hús byggð við
hliðina á honum. Landiö yrði
þannig, að bak við hverja hæð
birtist nýr heimur, rómantiskur,
og öðru visi á að lita, heldur en sá,
sem þú komst frá. Slikt land fæðir
af sér rómatiskar persónur. Flat-
neskjulegt land getur af sér
leiðinlegt, hversdagslegt efnis-
hyggjufólk. Zenóbia bjó alla sina
ævi á einum af þessum einmana
sveitbæjum. Ef Hún hefði búið á
flatneskjlegu landi, myndi saga
hennar hafa orðið á annan veg.
Fólkið myndi aldrei hafavisaðtil
hennar einmana bæjar sem ,,upp
Fegurson-veginn, eins og það
væri einnhvað háleitt, undarlegt
og dularfullt við það.
Hún var svolitið skyld mér i
föðurættina, þannig að afi
hennar, og langafi föður mins,
vorubræður. Einn forfeðraöennar
hafði gifzt indiánakonu úr Dela-
ware-þjóðflokknum, sem á
landamærunum var kölluð prin-
sessa, vegna þess að hún var
höfðingjadóttir. Þrátt fyrir það,
þó hún væri þannig fjarskyld, þá
kallaði hún föður minn ,,Tom
frænda”, og vegna þess að þaö
féll henni i geð, þá kallaði hann
hana „Zenobiu frænku”.
A allra fyrsta sinn, er ég sá
hana, var bjart veður, loftið
hreint og tært, meö þessum sér-
stæða tærleika, sem einkennir
loftið i landi okkar i október.
Faðir minn og ég vorum báðir
komnir á fætur, á meðan frost-
slikjan lá enn á sléttum dalsins,
og allan morguninn höfðum við
ekið eftir vegi dalsins, stanzað
af og til og talað við bændurna, og
jafnframt höfðum við samtimis
afhýtt korn, merkt svin, eöa
rekið fé. Rétt um nónbil komum
við að húsi Ed Berry, og bauð
hann okkur til kvöldverðar, en
pabbi sagði. „Nei, en ég þakka
samt kærlega fyrir, Ed. Ég ætla
að koma við hjá Zenobiu, og
komast hinum megin i dalinn
fyrir kvöldið”.
Um leið og Zenobia var nefnd,
færðist einkennilegt sérstakt
værðarbros yfir andlit Ed, sem
færðist yfir andlit fólks, þegar
það minntist á hana, eða varð
hugsað til hennar. I þessu brosi
fólst glettni, ástúð, meðaumkun
og vernd, samskonar, bros og fólk
hefur gagnvart barni, sem er að
stytta sér stundir. Samt sem áður
var það meira en þetta-ólýsan-
lega bros, sem Zenobia ein allra i
sveitinni fékk.
„Ed sagði, „Svo þið eruð að
fara upp Ferguson-veginn?” Og
það var eitthvað i raddblænum,
sem ég, barn að aldri fann, að var
eitthvað sérstakt og öðruvisi en
venjulega. Það var eins og hann
hefði sagt, „Svo þið eruð að fara
út úr þessum heimi um stund”?
Siðan bætti hann viö, „Skilið
beztu kveöju til Zenobiu frá mér.
Segið henni að við munum verða
upp frá, til þess að taka á móti
korninu hennar fyrir lok nóvem-
bermánaöar”. f
Það var ennþá rúmur manuður
þangað til, og það var skritiðað
Ed skyldi ekki reikna með þvi að
sjá hana I millitíðinni, þar sem
hann bjó aðeins i tveggja milna
fjarlægð frá henni.
Við kvöddum, og faðir minn
talaði við hestana, snéri til baka
veginn, sem lá heim til Eds út á
þjóöveginn, sem lá frá dalnum,
gegnum skóginn „upp Ferguson-
veginn”.
Jafnvel á þessum tima lá
H