Fréttablaðið - 20.01.2005, Blaðsíða 20

Því er stundum haldið fram, að
heimsbyggðinni hafi orðið lítt
ágengt í orustunni við fátækt
undangengna áratugi, en það er
ekki rétt. Sannleikurinn er sá, að
verulega hefur dregið úr sárri
fátækt um heiminn. Með sárri fá-
tækt í þróunarlöndum er venju-
lega átt við þjóðartekjur á mann
undir einum Bandaríkjadollara á
dag. Á þann mælikvarða fækkaði
fátæklingum úr röskum helmingi
mannfjöldans í Asíu fyrir tveim
áratugum niður í þriðjung í
Suður-Asíu, þ.m.t. Indland, og
niður í fimmtung í Austur-Asíu,
þ.m.t. Kína. Þetta þýðir það, að
hundruð milljóna manna hafa
hafizt upp úr sárri fátækt í átt til
bjargálna. Afríka er annar hand-
leggur, því að þar hefur hlutfall
fátækra í mannfjöldanum staðið
nokkurn veginn í stað síðan 1980:
nærri helmingur allra Afríkubúa
býr enn við sára fátækt. Árið
1981 bjuggu 1,4 milljarðar jarð-
arbúa við sára fátækt, eða tæpur
þriðjungur. Tuttugu árum síðar
var talan komin niður í 1,1 millj-
arð, eða röskan sjöttung. Það er
framför, enda þótt sár fátækt sé
víða þyngri en tárum taki, eink-
um í Afríku.
Hvað er til ráða? Alþjóða-
stofnanir og einstök lönd hafa
rétt fátækum þjóðum hjálpar-
hönd í meira en hálfa öld, en ár-
angur hjálparstarfsins hefur
verið umdeildur. Sumir efast um,
að hjálpin hafi gert nokkurt um-
talsvert gagn. Ég er á öðru máli.
Sár fátækt er eins og mikill
eldsvoði. Þróunarhjálp er eins
og slökkvistarf. Þróunaraðstoð
ríkra landa við Afríkulönd hefur
að minni hyggju og margra ann-
arra verið of lítil: hún hefur
verið borin saman við einn
slökkviliðsmann að berjast við
mikinn eld, án árangurs. Sumir
hafa þá sagt: þarna sjáið þið,
hjálpin ber engan árangur, við
skulum hætta þessu. Aðrir segja,
og það geri ég: það vantar fleiri í
slökkviliðið, við skulum auka
þróunarhjálpina, svo að hún geti
skilað árangri. Ég held, að meiri
og markvissari hjálp við fátæk
lönd geti gert þeim mikið gagn,
sé vel á málum haldið.
Hvað þarf til þess? Meira fé í
fyrsta lagi. Þrátt fyrir ítrekaðar
samþykktir í þá veru, að iðnríkin
láti 0,7% af landsframleiðslu
sinni ganga til þróunarhjálpar,
hafa aðeins nokkur lönd náð
þessu marki (Danmörk, Holland,
Lúxemborg, Noregur og Sví-
þjóð). Bandaríkin létu 0,13% af
landsframleiðslu sinni af hendi
rakna 2002, litlu minna en Ísland,
á móti 0,35% af hálfu Evrópu-
sambandslanda. Ríkisstjórnin
hér heima hefur nýlega ákveðið
að auka til muna fjárframlög
Íslands til þróunarhjálpar.
En peningar eru samt ekki
allt, sem til þarf, því að það er
ekki sama, hversu með þá er
farið. Stjórnarfari í fátækum
löndum er víða ábótavant, svo að
viðtakendur þróunarfjár hafa þá
stundum freistazt til að stinga
því undan í stað þess að beina því
til réttra viðtakenda. Látum eitt
dæmi duga: Móbútu keisari í
Saír, sem heitir nú aftur Kongó,
stal umtalsverðum hluta þeirrar
fjárhagsaðstoðar, sem var mokað
inn í landið um langt árabil, og
lagði féð inn á bankareikninga
sína í Sviss og víðar. Allir vissu
þetta, og enginn gerði neitt. Eitt
sinn þegar erlendir fulltrúar
gefenda komu að heimsækja
hann, sendi hann þotu þjóðflug-
félagsins til Frakklands að sækja
stúlknakór til að syngja fyrir
gesti sína. Annað var eftir því.
Þess vegna getur það reynzt
betur að reiða þróunarhjálpina
fram í fríðu: með því kenna fólk-
inu, lækna mein þess og þannig
áfram, því að þess konar aðstoð
er ólíklegri til þess að fara til
spillis í höndum spilltra lands-
feðra. Þarna er e.t.v. verk að
vinna handa Íslendingum: við
getum boðizt til að senda kenn-
ara, lækna og hjúkrunarfólk að
hjálpa til í þeim löndum, sem við
kjósum helzt að styðja og
styrkja, í stað þess að senda þeim
fé.
En jafnvel þetta er ekki nóg.
Þróunarhjálp þarf helzt að lúta
ákveðum skilyrðum, eigi hún að
bera ávöxt – skilyrðum, sem er
ætlað að tryggja, að aðstoðin skili
árangri. Þau lönd, sem hafa
þegar náð viðunandi árangri,
eiga þá greiðari aðgang að þróun-
arhjálp en önnur lönd, sem hafa
staðið sig sýnu verr. Með þessu
vinnulagi væru þróunarlöndum
send skýr skilaboð þess efnis, að
þau lönd, sem standa sig vel með
því t.d. að halda verðbólgu og
spillingu í skefjum, eigi verðlaun
í vændum og önnur lönd, þar sem
hagstjórnin og stjórnarfarið eru í
lakara horfi, þurfi þá að bíða. Ný-
legar rannsóknir hagfræðinga á
áhrifum þróunarhjálpar benda til
þess, að hún beri árangur, þegar
hún helzt í hendur við góða hag-
stjórn og gott hagskipulag – og
stundum minni en engan ella. ■
H agvöxturinn í samfélaginu virðist nú byrjaður að dragaúr atvinnuleysi í landinu. Nýjustu tölur um atvinnu-leysi benda í þá átt.
Fram undan er frekari hagvöxtur og búast má við að atvinnu-
leysi fari enn minnkandi á komandi mánuðum. Við slíkar kring-
umstæður er æskilegt að nýta sér erlent vinnuafl við Kára-
hnjúka. Það dregur úr hættu á ofrisi efnahagslífsins og lakari
kjara almennings á Íslandi. Kárahnjúkavirkjun er stórfellt inn-
grip í íslenskt efnahagslíf og það er hagur samfélagsins að
áhrifin af slíku inngripi verði sem minnst.
Virkjanir voru á árum áður tilefni uppgripa og launa-
hækkana. Margir verkalýðsleiðtogar horfa til þeirra tíma
þegar kjör almennings bötnuðu verulega vegna slíkra fram-
kvæmda. Svigrúmið til slíks er mun minna nú, sérstaklega
þegar horft er til þess hversu hátt hlutfall laun eru af heildar-
kostnaði fyrirtækja. Afleiðingar mikils launaskriðs vegna
framkvæmda eru meðal annars há verðbólga sem að lokum
bitnar á skuldugum almenningi. Einnig myndi slík þensla á
vinnumarkaði leiða til þess að fyrirtæki gætu ekki borið launa-
kostnaðinn, flyttu úr landi eða legðu upp laupana. Þessi þróun
er þegar hafin og í alþjóðlegu viðskiptaumhverfi sjá stjórn-
endur fyrirtækja ekki grundvallarmun á því að flytja inn
vinnuafl eða flytja út starfsemi.
Kárahnjúkavirkjun er staðbundin framkvæmd og því ekki
hægt að flytja starfsemina út. Það er að sjálfsögðu mikilvægt
að við ráðningu erlendra verkamanna sé farið að reglum og
samningum. Hins vegar er ólíklegt að Íslendingar sækist í stór-
um stíl eftir dvöl á fjöllum.
Mikil verkefni eru í íslenskum byggingariðnaði og þaðan
berast nú fréttir af ólöglegu innfluttu vinnuafli. Svört starfsemi
er ólíðandi. Hún skekkir samkeppnisstöðu milli fyrirtækja sem
fara að reglum og hinna sem skeyta engu um samninga og lög í
landinu. Þá skiptir ekki miklu hvort svört starfsemi byggir á
innlendu eða erlendu vinnuafli. Ekki má rugla saman ólöglegri
starfsemi af því tagi og innflutningi vinnuafls þar sem farið er
að lögum og reglum. Annars vegar er um að ræða óheiðarleg
vinnubrögð á markaði, líkt og kennitölusvindl sem Samtök iðn-
aðarins hafa barist gegn. Hins vegar er um að ræða möguleika
okkar til þess að taka við tímabundnum sveiflum í eftirspurn
eftir vinnuafli og að manna störf innanlands, þar sem innlent
vinnuafl fæst ekki. Landsvinnsla í sjávarútvegi er mönnuð með
innfluttu vinnuafli í sífellt meiri mæli.
Mismunandi skoðanir má hafa á þessari þróun. Hún er hins
vegar staðreynd og í mörgum tilvikum stöndum við einungis
frammi fyrir því vali hvort við flytjum vinnuaflið inn eða störf-
in út. Það er á grundvelli þessara staðreynda sem umræðan
þarf að verða í samfélaginu. Ekki á grundvelli þess tíma þegar
við bjuggum í lokuðu miðstýrðu hagkerfi þar sem skrúfað var
frá og fyrir kaupmáttinn til að núllstilla rekstur sjávarútvegs-
fyrirtækja í landinu. ■
20. janúar 2005 FIMMTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
HAFLIÐI HELGASON
Ekki má rugla saman innflutningi
vinnuafls og svartri atvinnustarfsemi.
Innflutt vinna
og svört
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
ÞRÓUNARHJÁLP
ÞORVALDUR
GYLFASON
Við getum boðizt til
að senda kennara,
lækna og hjúkrunarfólk að
hjálpa til í þeim löndum,
sem við kjósum helzt að
styðja og styrkja, í stað þess
að senda þeim fé.
,,
Stríð gegn fátækt
Óheillatákn
Hakakross þýskra nasista er ásamt
hamri og sigð rússneskra kommúnista
helsta óheillatákn síðustu aldar. Hvar-
vetna sem hakakrossinn sést vekur
hann uppnám og óhug venjulegs fólks.
Af einhverjum ástæðum er hamri og
sigð sýnt meira umburðarlyndi og er
þó saga kommúnismans ófögur. Þegar
breska götublaðið Sun birti á dögunum
ljósmynd af Harry, yngri syni Karls
Bretaprins, þar sem hann klæddist nas-
istabúningi skrýddum
hakakrossi í furðufata-
samkvæmi ungmenna,
varð mikill hvellur í
bresku þjóðlífi. Prins-
inn baðst opinberlega
afsökunar á dóm-
greindarleysi sínu og
rætt er um að í iðrunarskyni verði hann
sendur í kynnisferð í Auswitch-fanga-
búðirnar. Í framhaldinu hafa þýskir
þingmenn á Evrópuþinginu rætt um að
bera fram tillögu um að bannað verði
að bera merki nasista á almannafæri í
löndum Evrópusambandsins. Slíkt
bann mundi að líkindum teygja sig til
Íslands.
Algengt á Íslandi
Fréttavefur BBC rifjaði í gær upp af
þessu tilefni að hakakrossinn á sér
miklu eldri sögu en nasisminn og er til
í mörgum útgáfum. Hann hefur til
dæmis verið notaður sem trúartákn
hindúa um þúsundir ára. Og bæta má
við að hakakross á sér langa sögu í
norrænum búmerkjum, innsiglum og
skjaldarmerkjum. Hann var algengt
tákn á Íslandi á miðöldum og þá jafn-
an kenndur við þrumuguðinn Þór. Á
nítjándu öld og í byrjun hinnar tuttug-
ustu var það talið merki um ræktar-
semi við forna menningu Íslendinga að
nota Þórsmerkið. Það er skýringin á því
að Hið íslenska bókmenntafélag tók
hakakross upp sem einkennismerki sitt
og síðar Eimskipafélagið. Það væri því
kjánalegt að banna merkið sem slíkt
enda sker hakakross nasista sig greini-
lega frá öllum öðrum útgáfum þess;
svartur á rauðum grunni og snýr upp á
rönd. Hugmyndir munu hafa verið uppi
um að fjarlægja Þórsmerkið af húsi
Eimskipafélagsins við Pósthússtræti í
Reykjavík en það yrði að teljast menn-
ingarsögulegt slys því engin tengsl eru
á milli þess merkis og hakakross
nasista.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja-
vík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar
PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf sími 585 8330 Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SKOÐANIR OG UMRÆÐUR Á VISIR.IS