Tíminn - 16.02.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 16. febrúar 1975
TÍMINN
19
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aöaistræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 —
augiýsingasimi 19523.
Verö i lausasölu kr. 35.00.
^ Askriftargjald kr. 600.00 á mánuöi._Blaöaprent h.f.
Alþýðubandalagið
þríklofið í gengis-
lækkunarmálinu
Það hefur vakið athygli, að höfuðleiðtogar
Alþýðubandalagsins hafa þurft að taka afstöðu til
gengisfellingarinnar á þremur stöðum, i stjórn
Seðlabankans, l bankaráði Seðlabankans og á
Alþingi. útkoman hefur orðið sú, að Alþýðubanda-
lagið hefur þriklofnað, og fer það bersýnilega eftir
þvi, hversu alvarlega leiðtogar flokksins hafa tek-
ið hlutverk sitt. I stjórn Seðlabankans greiddi Guð-
mundur Hjartarson atkvæði með gengisfelling-
unni, i bankaráði Seðlabankans sat Ingi R. Helga-
son hjá við atkvæðagreiðsluna, en á Alþingi
greiddu þingmenn Alþýðubandalagsins atkvæði
gegn henni.
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að Guð-
mundur Hjartarson hefur um langt skeið verið
einn mesti áhrifamaður Alþýðubandalagsins og
engum leiðtoga bandalagsins hefur verið betur
treyst til að annast fjárreiður þess. Guðmundur
var talinn af flokksbræðrum sinum óumdeilanlega
snjallasti fjáraflamaður og fjármálamaður
flokksins. Þegar Lúðvik Jósefsson þurfti sem við-
skiptamálaráðherra að skipa bankastjóra við
Seðlabankann, hóf hann vandlega leit innan flokks
sins, að þeim manni, sem væri bezt fallinn til að
gegna þeirri stöðu, sakir hæfileika og reynslu.
Niðurstaða Lúðviks var sú, að flokkurinn ætti eng-
an mann fremri Guðmundi Hjartarsyni i þessum
efnum. Guðmundur Hjartarson hefur ekki heldur
brugðizt þvi mati Lúðviks að vera glöggskyggn og
raunsær fjármálamaður. Hann greiddi þvi hik-
laust atkvæði með gengisfellingunni. Að sjálfsögðu
hefur hann ekki gert það ánægður, fremur en aðr-
ir, en sem reyndur fjármálamaður gerði hann sér
þess grein, að ekki var um annan skárri kost að
velja.
Það er ótvirætt, að næst Guðmundi Hjartarsyni
hefur Ingi R. Helgason verið mesti fjármála-
sérfræðingur Alþýðubandalagsins. Hann hefur átt
þátt i flestum eða öllum fjármálafyrirtækjum,
sem tengd hafa verið Alþýðubandalaginu á ein-
hvern hátt, en þegar rætt er hér um Alþýðubanda-
lagið, er jöfnum höndum átt við Sameiningarflokk
alþýðu — Sósialistaflokkinn. Traust sitt á
fjármálahyggindi Inga R. Helgasonar hefur svo
Alþýðubandalagið sýnt með þvi að gera hann að
fulltrúa sinum i bankaráði Seðlabankans. Þar tók
Ingi R. þá afstöðu, þegar fjallað var um gengisfell-
inguna, að hann lét skjalfesta bókun, sem fól i sér
allskonar vangaveltur um að gengisfelling gæti ver
ið varasöm. Bókunin var lesin upp i útvarpi og birt
i Þjóðviljanum. Af henni kunna ýmsir að hafa
dregið þá ályktun, að Ingi R. hafi greitt atkvæði
gegn gengisfellingunni. En svo var ekki. Ingi R.
sat hjá við atkvæðagreiðsluna. Hann vildi ekki
taka á sig þá ábyrgð að vera á móti gengisfelling-
unni, þótt hann teldi hana varasama.
Siðast vikur svo sögunni að þingmönnum
Alþýðubandalagsins, undir forustu Lúðviks
Jósefssonar og Magnúsar Kjartanssonar. Þeir
greiddu allir atkvæði gegn gengisfellingunni.
Þetta gerðu þeir, þótt þeir hefðu undir miklu hag-
stæðari kringumstæðum staðið að einni gengisfell-
ingu, miklu gengissigi, og lýst sig reiðubúna að
styðja nýja gengisfellingu, ef þeir væru áfram i
stjórn. óneitanlega er þáttur Guðmundar Hjartar-
sonar skástur i þessari sögu, þáttur Inga R.
Helgasonar næstskástur, en lakastur þáttur Lúð-
viks og Magnúsar. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Fitzgerald nýtur
mikils trausts
Hann er nú formaður ráðherranefndar EBE
ÞVl er nú almennt spáö, aö
á fundi utanrikisráðherra
Efnahagsbandalags Evrópu,
sem haldinn veröur i næsta
mánuði, muni verða fallizt á
kröfur brezku stjórnarinnar
um bætta aöildarskilmála.
Fari svo, mun Wilson, og flest-
ir ráðherranna i stjórn hans,
mæla með þvi, þegar gengið
verður til þjóöaratkvæða-
greiöslunnar, aö Bretland
verði áfram i Efnahagsbanda-
laginu. Þessi breytta afstaöa
Efnahagsbandalagsins til að-
ildarskilmála Breta stafar að
sjálfsögðu mest af þvi, að
hvorki Vestur-Þjóðverjar né
Frakkar vilja missa Breta úr
Efnahagsbandalaginu, þegar
til alvörunnar kemur. En það
hefur vafalitið átt sinn þátt I
þvi að breyta viðhorfum Vest-
ur-Þjóðverja og Frakka, að
um áramótin siðustu tók nýr
maður við forustu i ráðherra-
nefnd Efnahagsbandalagsins,
en þá féll formennskan i hlut
írlands, og verður þaö til 30.
júni næstkomandi. I samræmi
við það tók Irinn Garret
Fitzgerald við formennsku i
ráðherranefndinni. Fitzgerald
nýtur nú þess álits að vera tal-
inn hæfastur þeirra manna,
sem skipa stöðu utanrikisráð-
herra I löndum Efnahags-
bandalagsins, og einkum sé
hann þessum stéttarbræðrum
sinum fremri sem samninga-
maöur. Fitzgerald hefur, sið-
an hann tók við formennsku i
ráðherranefndinni, unniö
kappsamlega aö þvi að fá hin-
ar aðildarþjóöirnar til að fall-
ast á kröfur Breta, en Irar
styðja þær eindregið. Fitzger-
ald hefur fært sterk rök að
mikilvægi þess, að Bretland
verði áfram I Efnahagsbanda-
laginu.
Jafnframt hefur hann lýst
yfir þvi, aö Irland myndi ekki
ganga úr Efnahagsbandalag-
inu, þótt Bretar færu úr þvi.
Fyrir tiltölulega fáum árum
heföi þetta þó verið talið
óhjákvæmilegt. Þá seldu Irar
um 75% af útflutningi sinum
til Bretlands. Siðan Irar urðu
meölimir Efnahagsbanda-
lagsins, hefur þessi tala lækk-
að niður i 54%. Irar gera sér
góðar vonir um að geta stór-
aukið útflutning til megin-
landsins, og auk þess geti þeir
fengið þaðan fjármagn til að
iönvæöa landið, en þaö er nú
stærsta áhugamál þeirra.
Fitzgerald hefur jafnan veriö
mikill talsmaður náinnar
evrópskrar samvinnu.
„Vegna margvislegra breyt-
inga,” segir hann ,,eru þjóð-
irnar búnar að missa hiö
forna sjálfstæöi sitt, og það
verður ekki endurreist að
nýju, nema með viötæku sam-
starfi þeirra.”
GARRET Fitzgerald hefur
annars helgaö sig öðru máli
meira, en það er sameining
irsku rikjanna. Hann gerir sér
hinsvegar ljóst, aö það hlýtur
að taka sinn tima. Hann hefur
aö þvi leyti góð skilyröi til að
skilja deiluaðila, að móðir
hans var frá Ulster, komin af
mótmælendaættum og mót-
mælendatrúar, en faðir hans
var rammkaþólskur og einn af
leiðtogum i sjálfstæðisbaráttu
Ira gegn Bretum. Hann var
fyrsti utanrikisráðherra Irska
fririkisins svonefnda. Fitzger-
ald hlaut strangt, kaþólskt
uppeldi og er kaþólskrar trú-
ar, en hann viröist þó hafa
orðið fyrir sterkum áhrifum frá
móður sinni, og afneitar þvi
mörgum kreddum kaþólsk-
unnar, eins og andstööu gegn
Garret Fitzgeraid.
fóstureyðingum og hjóna-
skilnuðum. Hann hefur hik-
laust haldið þvi fram, aö
kaþólskir menn I Irlandi yrðu
að sýna aukiö frjálslyndi og
umburðarlyndi á mörgum
sviðum, ef mótmælendum i
Noröur-lrlandi ætti að verða
fært að fallast á sameiningu
landanna. Þeir yröu jafnframt
að falla frá öllum kröfum um
aö Noröur-lrland væri að réttu
lagi hluti irska lýöveldisins.
Slikt myndi aöeins auka mót-
spyrnu og tortryggni i Norð-
ur-lrlandi. Rikin yrðu að mæt-
ast sem jafningjar og semja á
þeim grundvelli.
Fitzgerald sem er 49 ára að
aldri, hefur lagt gjörva hönd á
margt. Hann er hagfræöingur
að menntun, og þvi var þess
vegna yfirleitt spáð, að hann
yrði fjármálaráðherra, þegar
Liam Gosgrave myndaði sam-
steypustjórn Fine Gael og
Verkamannaflokksins eftir
kosningasigur Fianna Fail,
sem lengstum hefur farið með
völd i Irlandi, siðan lýðveldið
kom þar til sögunnar fyrir
rúmlega hálfri öld. Gosgrave
fól Fitzgerald I staðinn
embætti utanrikisráðherra, og
mun það hafa ráðiö miklu, að
hann treysti Fitzgerald bezt til
að annast skipti viö Efnahags-
bandalagiö og Noröur-lrland.
Fitzgerald haföi fengizt viö
hin óliklegustu störf, eftir að
hann lauk námi. Hann hafði
verið fjármálaráðgjafi fyrir-
tækja, háskólakennari, blaða-
maður og rithöfundur. Hann
var fyrst kosinn á þing fyrir
fimm árum og varð brátt einn
aðalforingi Fine Gael. 1 mál-
flutningi sinum og framkomu
hefur hann þótt sameina þaö i
senn að vera hugsjónamaður
og raunsæismaður, og hefur
þaö siðara ekki sizt hjálpað
honum viö samningaborðið.
Fitzgerald hefur fengið þaö
orð á sig að vera fremur
hirðulaus i klæðaburði, og
kann að vera enn meira eftir
þvi tekiö en ella, sökum þess
að hann er hár vexti, og að
sama skapi þrekinn.
1 BYRJUN þessa mánaðar
var Fitzgerald viöstaddur
bráðabirgðaundirritun nýs
samnings milli Efnahags-
bandalagsins og 46 þróunar-
rikja. Þessi samningur verður
ekki endanlega undirritaöur
fyrr en 28. þ.m.i Lome, sem er
höfuðborg Togos, og mun þvi
hljóta nafnið Lome-samning-
urinn. Þetta er langmikilvæg-
asti samningur, sem hingað til
hefur verið gerður milli
iðnaðarvelda og þróunarrikja,
enda tók það 18 mánuði aö
gera hann, og nær 200 fundi.
Fitzgerald er talinn hafa átt
sinn þátt i þvi að hann dróst
ekki meira á langinn en ann-
ars er samningurinn talinn
mest verk Frakka.
Samkvæmt honum fá viökom-
andi iðnaðarriki að selja
iðnaðarvörur sinar tollfrjálst I
löndum Efnahagsbandalags-
ins og flestar landbúnaöarvör-
ur einnig. Efnahagsbandalag-
iö stofnar jafnframt tvo sjóöi.
Annar veitir fjárfestingarlán
til umræddra rikja, en hinn er
einskonar verðtryggingar-
sjóður tólf tilgreindra hrá-
efna, sem umrædd þróunar-
lönd selja. Hér er m.a. um að
ræða járn, te, kaffi, kakó og
baðmull. Hafi eitthvert af
þessum rikjum meira en 7.5%
af gjaldeyristekjum sinum af
sölu einhvers þessa hráefnis,
og falli það i veröi um meira
en 7.5% verður tap þess greitt
úr sjóðnum. Þessi verötrygg-
ing er talin mjög mikilvæg
fyrir viðkomandi riki.
Fitzgerald er að sjálfsögðu
ánægður yfir aö hafa átt þátt i
þessari samningagerð og flýtt
fyrir henni. En hans biður sem
formanns ráöherranefndar-
innar annað stórt verkefni,
auk samkomulagsins við
Breta. Það er að koma
viðræðum milli Efnahags-
bandalagsins og Arabarikj-
anna i höfn. Þar hefur
Fitzgerald góöa aðstöðu, þvi
að trland studdi Palestinu-
menn á þingi S.Þ. I haust.
Skoöun hans er sú, að engin
lausn náist i deilunni við botn
Miðjarðarhafsins, nema
Palestinumenn verði hafðir
með i ráöum.
Þ.Þ.