Tíminn - 08.06.1975, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 8. júni 1975
JUnnn ah nridliifiii Furðulegar kröfur
/fiviin uy matvrni baknefndar ASI
Þótt aldarfar breytist er áhugi barna á ungviði ávallt hinn sami og
sauðburður er nýtt ævintýri á hverju vori og vart er geröur greinar-
munur á hvort ferfætlingarnir eru undan á eða kú.
Tilganginum
var náð
Það er nú ljóst orðið, að bráða-
birgðalögin um lausn kaupdeil-
unnar hjá rikisverksmiðjunum
hafa náð tilgangi sinum. Bersýni-
legt er, að samningaviðræður
hafa verið komnar i strand, þegar
lögin voru sett. Þetta sést bezt á
þvi, að það tók marga næturfundi,
eftir að viðræður hófust aftur, að
jafna þau mörgu ágreiningsefni,
sem ósamið hafði verið um. Deil-
an hef ði þvi getað haldizt lengi, til
óbætanlegs tjóns fyrir marga, ef
ekki hefði verið höggvið á hnútinn
meö bráðabirgðalögunum. Vegna
bráöabirgðalaganna hófust
samningaviðræður aftur af miklu
meira kappi en áður, auk þess
sem afgreiðsla á áburði og se-
menti hófst, og þannig var afstýrt
þeirri vá, sem vofði yfir land-
búnaðinum og byggingariðnaðin-
um. Við samningagerðina má
segja, að mætzt hafi verið á miðri
leið, þar sem rlkið hafði boðið
8-9% meðaltalskauphækkun, þeg-
ar bráðabirgðalögin voru sett, en
verkalýðsfélögin héldu þá enn
fast við kröfuna um 19-20% hækk-
un, en samið var um 11%. Auk
þessa kemur svo sú almenna
kauphækkun, sem verða kann á
vinnumarkaðnum, en fyrir þvl
hafði alltaf verið gert ráð, aö hún
kæmi til viðbótar. Llklegt má
telja, að úrskurður gerðardóms
hefði orðið eitthvað á svipaða
leið.
Tilgangur bráðabirgðalaganna
var ekki fyrst og fremst sá, að
gerðardómur úrskurðaði um
kaup, heldur að afgreiðsla hæfist
á áburði og sementi og deilan
leystist. Þess vegna var tekið
fram I lögunum, að gerðardómi
yrði ekki framfylgt, ef samkomu-
lag næðist á annan hátt. Sú leið
hefur verið farin, og er það vitan-
lega æskilegast.
Áskorun
Magnúsar
Sá raunalegi atburður gerðist I
sambandi viö þessa deilu, að áber
andi verkalýðsleiðtogar og þrír
stjómmálaflokkar hvöttu til lög-
brota. Verkamenn höfðu þessa
áskorun að engu, þegar þeir hófu
afgreiöslu á áburði og sementi
slöast liðinn mánudag. Með þvi
stigu þeir mikilvægt skref til að
tryggja farsæla lausn. Þvl ber að
halda á lofti, en jafn heppilegt
væri það fyrir foringjana og
flokkana, sem hvöttu til lögbrota,
að verknaður þeirra gleymdist.
Seint mun það þó gleymast, að
á sunnudagskvöld hvatti Magnús
Kjartansson til þess I sjónvarps-
fréttum, að viðræður yrðu ekki
hafnar að nýju, fyrr en bráða-
birgöalögin hefðu verið afturköll-
uð. Svo virtist sem Magnús segði
þetta I nafni þrlflokkanna allra,
þ.e. Alþýðubandalagsins, Alþýðu-
flokksins og Samtaka frjáls-
lyndra og vinstri manna. Þessa
áskorun Magnúsar höfðu verka-
lýðsfélögin, sem áttu i deilunni
við rlkisverksmiðjurnar að engu.
Þau hófu ekki aðeins samnings-
viðræður, heldur einnig þá vinnu,
sem mest var aðkallandi. Nú er
deilan leyst, ekki sízt vegna þess,
aö ekki var hlustað á ráð Magnús-
ar og meðreiðarsveina hans. Það
ætti verkalýðshreyfingin að gera
oftar.
Kröfur bak-
nefndarinnar
A fundi svokallaðrar baknefnd-
ar Alþýðusambands Islands 22.
maí s.l. var samþykkt að setja
fram við atvinnureicendur kröfur
um 38,5% hækkun á 6. taxta
Dagsbrúnar. Jafnframt var sam-
þykkt, að sú krónutöluhækkun,
kr. 17.330.00, kæmi sem grunntala
inn I ákvæðis- og bónustaxta.
FJjótt á litið kanh þetta að llta
sæmilega út, en I reynd myndi
þetta þýða, að iðnaðarmenn
myndu fá 52-57% hækkun, meðan
Dagsbrúnarmenn fengju ekki
nema 38,5%. Þetta er skýrt nokk-
uð nánar I Mbl. 5. þ.m., og segir
þar á þessa leið:
„Krafan um 17.333 kr. hækkun
er rökstudd með því, að það sé sú
upphæð, sem vanti á 6. taxta
Dagsbrúnar, ef full visitala hefði
veriö greidd á laun frá þvi I mai
1974, en þá bannaði vinstri stjórn-
in greiðslu visitöluuppbóta á laun
meö bráðabirgðalögum. Þessi
hækkun I krónum jafngildir 38,5%
hækkun á 6. taxta Dagsbrúnar.
Þegar þessi krónutöluhækkun
hefur verið lögð sem grunntala
inn i ákvæðis- og bónustaxta hef-
ur hún sjálfkrafa áhrif á ýmsa
álagsliði þessara kauptaxta,
þannig að kaup fjölmargra
iðnaðarmanna hækkar I raun og
veru um rúmlega 40 þúsund krón-
ur eða 52 til 53%. 1 einstökum til-
vikum getur þessi hækkun orðið
allt að 57%. Stórir hópar
verzlunar- og skrifstofufólks
myndu hins vegar fá samkvæmt
þessari kröfugerð Alþýðusam-
bandsins 33% kauphækkun. Jafn-
framt því, sem það var krafa Al-
þýöusambandsins að þessi hækk-
un kæmi með þessum hætti inn I
álagstölur I bónus- og ákvæðis-
vinnu hefur samninganefnd Al-
þýðusambandsins farið fram á,
að þeir hópar, sem ekki hafa
fengiö launajöfnunarbætur, fái
þær nú, en þær nema samtals
8.300 kr. Þar er um að ræða 3.500
kr. launajöfnunarbætur sam-
kvæmt bráðabirgðalögum rikis-
stjómarinnar frá þvi I september
og 4.900 kr. launajöfnunarbætur
samkvæmt kjarasamningum frá
22. marz. 1 dæmum þeim, sem
nefnd eru hér að framan, mun
vera tekið tillit til þessarar
hækkunar.”
Vafalitið mun almenningi
þykja þetta furðuleg kröfugerð og
áþreifanleg sönnun þess, að leið-
togar verkalýðshreyfingarinnar
eru meira að hugsa um hag ann-
arra en láglaunafólksins.
Áreiðanlega er það vilji almenn-
ings, að verkalýðshreyfingin falli
frá slíkri kröfugerð.
Kaupgjalds-
vísitalan
Um það ættu flestir að geta ver-
ið sammála, að erfitt sé að semja
um kaupgjald til lengri tima,
nema kaup miðist við vissa kaup-
gjaldsvisitölu. Hitt er svo meira
matsatriði, hvemig hún eigi að
vera, og hvernig eigi að fram-
fylgja henni. Þannig er það óum-
deilanlegt, að miklir gallar eru á
þeirri kaupgjaldsyj/itölu vsem
hé'r ér fylgi'.og éins á ‘f'ramkvæín’d
hennar. Það mun t.d. rétt, sem
Þjóðviljinn sagði I febrúar í fyrra,
að það mun hvergi þekkjast nema
á íslandi, að almennar verð-
hækkanir séu bættar á þriggja
mánaða fresti. Þessi réttur er vit-
anlega mikils virði, bæði fyrir
bændur og launafólk, en eins og
Þjóðviljinn benti á I áðurnefndri
grein, á hann vafalftið stóran þátt
I þvi,að verðbólgan hefur vaxið
hraðar á Islandi en I flestum öðr-
um löndum.
Hinar tfðu og miklu vlxl-
hækkanir kaupgjalds og verðlags
hér á landi, valda að sjálfsögðu
sérstökum erfiðleikum, þegar
verðlag hækkar mikið og snöggt á
aðfluttum vörum, eins og verið
hefur um skeið.
Lausn þessa máls þarf að bein-
ast að þvl, að launafólkið fái hæfi-
lega tryggingu, en atvinnurekstri
og atvinnuörygginu verði þó ekki
stefnt I hættu. Hér getur vissulega
veriö vandfundin meðalleið, en
fátt er nú mikilvægara í efna-
hagsmálum landsins en að stefnt
sé að slikri lausn. Það er skref I
rétta átt, að bæði samtök laun-
þega og atvinnurekenda hafa sýnt
aukinn skilning á þessu máli, þótt
á fyrsta stigi hafi komið fram
ýmsar óhugsaðar tillögur, eins og
t.d. sú, að láta alla skatta ganga
inn I kaupgjaldsvisitöluna, en
nánar verður vikið að henni I
þessu spjalli.
Ábending
Lúðvíks
1 sambandi við umræður um
kaupgjaldsvísitöluna er ekki úr
vegi að rifja upp ummæli, sem
Lúövik Jósefsson lét falla á Al-
þingi, skömmu eftir stjómar-
skiptin I fyrrasumar. Lúðvik
sagði m.a.:
„Það þarf að koma I veg fyrir
það,að kaupiö eftir einhverjum
vísitölureglum eins og þeim, sem
viö höfum búið við, æði upp á eftir
verðlagi, þvl að það kippir vitan-
lega fótunum undan eðlilegum
rekstri.eins og nú erástatt. Þetta
var gert I tlð fyrrverandi rikis-
stjórnar með bráðabirgðalögum
frá þvl I mai s.l. Þá átti að réttu
lagi kaupgjald að hækka um
14,5%, eða um 15,5 K-visitölustig
1. júnl, og á eftir slikri hækkun
hefðu landbúnaðarvörur hækkað
glfurlega strax á eftir, vinna hefði
hækkað glfurlega, og siðan orðið
önnur kollsteypa þar á eftir. Mér
er það alveg ljóst, að við þær að-
stæður, sem við búum við I dag,
er engin leið að halda atvinnu-
rekstrinum gangandi I fullum
krafti, eins og verið hefur, ef
þessi skrúfugangur yrði látinn
ganga áfram eins og á.statt er.
Þaö vlsit'áiikérfi, ’seíh viÖ' búum
við, hefur vissa kosti. Það getur
skapað meiri kyrrð á vinnu-
markaðnum undir vissum
kringumstæðum, að launþegar
vita það, að þeir hafa vissa trygg-
ingu fyrir kaupmætti sinna launa.
En það sjá allir, að ef t.d. er um
það að ræða, að erlendar verð-
hækkanir eru mjög miklar og
hafa vlðtæk áhrif, sem leiða til
hækkunar á mörgum sviðum, og
það gerist á þeim tima, sem út-
flutningsvöruverð okkar hækkar
ekki, stendur I stað eða jafnvel fer
lækkandi, þá fær svona skrúfu-
gangur ekki staðizt, og þá er að
finna ráð til þess að koma i veg
fyrir þennan vanda, þannig að
launafólkið I landinu fái við unað,
en atvinnurekstrinum sé forðað
frá afleiðingum þessara sífelldu
hækkana. Þetta er að minum
dómi langsamlega stærsta
vandamálið”.
Hrein íhalds-
stefna
Það er óumdeilanlegt, að verð-
bólgan leikur enga eins grátt og
gamalt fólk og öryrkja, sem ekki
hafa aðrar tekjur en tekjutrygg-
inguna svonefndu. Þessi hópur
stækkar óðum. Á þessu sviði, og
mörgum öðrum, er nauðsynlegt
að auka verulega tryggingarnar
til að stuðla að meiri tekjujöfnun
og réttlæti I þjóðfélaginu. Þetta
verður hins vegar ekki gert með
þeim tillögum einum að hækka
útgjöld trygginganna, eins og
þingmenn Alþýðubandalagsins
voru að leika sér að i vetur. Það
veröur jafnframt að afla tekna.
öðruvlsi verður þessu réttlætis-
máli ekki fullnægt. Þess vegna
má hiklaust lýsa þeirri kröfu
verkalýðshreyfingarinnar sem
ómengaðri íhaldsstefnu, að allar
skattaálögur, sem hið opinbera
leggur á einstaklinga, skuli tafar-
laust koma inn I kaupgjaldsvlsi-
töluna og valda nýjum vixl-
hækkunum kaupgjalds og verð-
lags. Sllkt hlyti að leiða til þess,
að valdhafarnir, hverjir, sem þeir
væru, héldu meira að sér höndum
en ella til að auka tekjujöfnun og
réttlæti I þjóðfélaginu, þar sem
þaðhefði jafnframt þau áhrif, að
llkast væri því, að verið væri að
hella ollu á eld verðbólgunnar.
Það er af þessum ástæðum,
sem þessi krafa verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur verið
gagnrýnd hér i blaðinu og nefnd
slnu rétta nafni.
Orsök niður-
skurðarins
Magnús Kjartansson hefur
reynt Iblaði slnu að draga athygl-
ina frá þessari ihaldsstefnu
verkalýðshreyfingarinnar með
þviað fullyrða, að greinarhöfundi
Tímans farist ekki að tala um
aukna samneyzlu, því að hann
hafi á nýloknu þingi stutt tillögu
um niðurskurð opinberra fram-
kvæmda. Þetta er rétt, én hvernig
er umræddur niðurskurður til
kominn? Hann er þannig til kom-
inn, aö forustumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar létu mjög ein-
dregið I ljós, að lækkun tekju-
skattsins yrði til að draga úr
kaupkröfum og verkfallshættu.
Lækkun skattsins yrði metin sem
kauphækkun. Rlkisstjórnin hóf
þvi umræður við þá um þetta efni.
Niðurstaðan varð sú, að skattar
voru lækkaðir um tvo milljarða
króna á framhaldsþinginu.
Verkalýðshreyfingin vildi fá enn
meiri lækkun. Það kom vitanlega
ekki til greina að vinna þessa
skattalækkun upp með nýjum
skattaálögum, þvi að þá hefði
verið um blekkingu að ræða.
Þessari skattalækkun og öðrum
halla á fjárlögunum var þvi ekki
hægt að mæta nema með niður-
skurði framkvæmda og annarra
útgjalda, þar sem þvi verður við
komið.
Vissulega má um það deila,
hvort hér hafi verið farið inn á
rétta braut. Framsóknarmenn
töldu þó rétt að reyna þetta, ef
það gæti orðið til þess að tryggja
vinnufrið I landinu. Vinnufriður-
inn skiptir sannarlega miklu
máli. Nú virðist hins vegar komið
I ljós, að skattalækkunin hefur
litlu eða engu áorkað í þessum
efnum. Þess vegna munu þing-
menn áreiðanlega hugsa sig um
oftar en tvisvar, áður en hliðstæð-
ur niðurskurður endurtekur sig.
Tímabær
viðvörun
Það var timabær viðvörun, sem
Ölafur Jóhannesson, viðskipta-
málaráðherra flutti á nýloknum
fundi Friverzlunarbandalags
Evrópu (Efta) I Genf. Ólafur Jó-
hannesson lýsti yfir þvi, að svo
kynni að fara, að ísland yrði að
rifta fríverzlunarsamkomulagi
slnu við Efnahagsbandalag
Evrópu, og endurskoða aðildina
að Frlverzlunarbandalaginu
(Efta), ef ekki verði felldar niður
tollahindranir þær, sem enn eru I
gildi gagnvart innflutningi is-
lenzkra fiskafurða i Efnahags-
bandalagsrikjunum.
Þær hömlur, sem hér er átt við,
eru fyrst og fremst tollarnir, sem
Efnahagsbandalagið leggur á
vissar tegundir Islenzkra sjávar-
afurða sem hefndaraðgerð vegna
þess, að Islendingar hafa ekki
viljað fallast á kröfur Vestur-
Þjóðverja um að leyfa frysti-
togurum þeirra veiðar innan 50-
mllna marka. Þessir tollar eru
þegar verulegir, en eiga enn eftir
að hækka, ef ekki næst samkomu-
lag við Vestur-Þjóðverja og Efna-
hagsbandalagið heldur áfram að
styðja kröfur þeirra. Samkomu-
lagið við Efnahagsbandalagið
mun þá verða Islandi óhag-
kvæmt, þar sem tollalækkanir á
iðnaðarvörum, sem eru fluttar
hingað frá Efnahagsbandalaginu,
munu þá nema hærri upphæð en
þær tollalækkanir, sem við njót-
um I Efnahagsbandalagsrlkjun-
um.
Við þessa hefndartolla Efna-
hagsbandalagsins, hefur það svo
bætzt, að löndunarbann hefur
verið lagt á islenzk fiskiskip i
Vestur-Þýzkalandi.
Tollur á vestur-
þýzkar vörur
Það er fljótsagt, að íslendingar
verða aldrei kúgaðir til þess að
leyfa vestur-þýzkum frysti-
togurum eða öðrum erlendum
frystitogurum veiðar innan 50
milna markanna. Deilan við
Efnahagsbandalagið mun þvi
aldrei leysast á þann veg. Frekar
kjósa íslendingar að rifta tengsl-
um sinum við bandalagið, enda er
það sjálfgert, þegar aðildin að þvi
verður orðin óhagkvæm fyrir
okkur.
í raun og veru er þetta mál,
sem snertir ekki aðeins Efna-
hagsbandalagið, heldur Atlants-
hafsbandalagið einnig, þar sem
öll Efnahagsbandalagsrikin eru I
þvl, nema Irland. Það getur
aldrei orðið farsælt fyrir Atlants-
hafsbandalagið, þegar stóru rikin
Iþvlreyna að beita minnsta þátt-
tökuriki þess hefndartollum og
löndunarbanni vegna þess eins,
að það heldur á rétti sinum I land-
helgismálinu. Þetta hlýtur að
hafa áhrif á almenningsálitið á
tslandi til vestræns samstarfs
yfirleitt. Það veitir tslendingum
llka ekki lltinn styrk I deilunni við
Vestur-Þjóðverja, að nýlokinn
fundur hafréttarráöstefnunnar
sýndi, að Vestur-Þjóðverjar eru
hér að basla við að halda I ranga
og úrelta yfirgangsstefnu.
Ef Vestur-Þjóðverjar halda
áfram að beita Islendinga
hefndartollum og löndunarbanni,
hlýtur það að koma fljótlega til
greina, sem mótleikur af hálfu ts-
lendinga, að sérstakur tollur
verði lagður á vestur-þýzkar vör-
ur.
Þ.Þ.