Tíminn - 22.06.1975, Síða 10

10
TÍMINN
Sunnudagur 22. júni 1975.
Knattspyrnuiiðið í Kenyon College árið 1948. Olof Palme er númer 32.
fremur kalla tilviljun og heppni,
að Erlander skyldi velja Palme
og hefja hann til mannvirðinga.
Þetta var vorið 1953. Erlander
forsætisráðherra var að svipast
um eftir einhverjum, sem gæti
hjálpað honum við skriftir,
manni, sem væri tungumálamað-
ur, athugull og áreiðanlegur. Er-
lander var ekki endilega að leita
að eftirmanni sínum. Hann spurði
samráðherra sina, hvort þeir
vissu af nokkrum „hæfum”
manni. Það var þáverandi
menntamálarápherra, Ragnar
Edenmann, sem stakk upp á Olof
Palme. Hann segir: „Ég hafði
veitt Olof Palme eftirtekt við
nokkur tækifæri, um þær mundir,
sem hann tók þátt i stjórnmálalifi
stúdenta. Hann var ákafur, ná-
kvæmur hvað staðreyndum við-
vék og fljótur að svara fyrir sig.
Ég vissí, að hann var flokks-
meðlimur, enda þótt hann hefði
ekki gegnt neinu hlutverki innan
flokksins.”
Olof Palme var Tage Erlander
óþekkt stærð, en hann hringdi
samt til Palme. Þá hafði ungi
maðurinn starfað i þrjá daga i
varnamáladeildinni.
Erlander og Palme urðu brátt
samrýmdir, stóri og litli. Það er
eftirtektarvert, hversu háður Er-
lander varð Palme eftir þvi sem
frá leið. Þegar rætt var við Er-
lander, skutu alltaf upp kollinum
setningar eins og „Einmitt það,
sem Palme álitur” og „Palmp
finnst þetta”, að þvi er Ragnar
Edenmann segir núna.
En það leið hálft annað ár, áður
en Palme varð ráðunautur for-
sætisráðherrans i fullu starfi. Allt
til vorsins 1954 starfaði hann i
varnamáladeildinni og las leyni-
leg utanrikisplögg. Plame starf-
aði sem aðstoðarmaður forsætis-
ráðherrans á kvöldin og á nótt-
unni, sömuleiðis á fridögum, og
vann við það að skrifa ræður og
setja saman bréf.
Tage Erlander dregur ekkert
úr þvi, hversu mikilvæg honum
var aðstoð Olof Palme i stjórn-
málabaráttunni á þessum árum.
,,Að þvi leytinu, sem ég hef hlotið
lof fyrir stjórnmálastörf min,
verður að hafa það i huga að þau
voru unnin i náinni samvinnu við
Olof Palme allt frá árinu 1958.”
Meðan þessu fer fram, tekur
Olof Palme að koma fram i ljósið
úr skugganum, sem Tage Erland-
er varpaði frá sér, og myndar sér
sina sjórnmálalegu mynd sem
leiötogi ungra jafnaðarmanna.
• „Unga fólkið eignast þarna
talsmann og ræðumann, sem það
hafði aldrei átt neitt likan áður,”
segir Ragnar Edenmann.
Jafnvel rótgrónustu meðlimir
Rikisdagsins tóku að veita Olof
Palme eftirtekt, og árið 1957 tók
hann sæti á þingi. Þetta gerðist
nokkrum vikum áður en hann
varð þritugur. Enn var hann
yngstur allra.
Nú var hann orðinn þjóðkunnur
maður, og honum var tekið með
tortryggni. Fólk áleit hann
„hættulegan.” Skoðun þessi var
bygð á fyrstu sjónvarpsræðu
hans, er hann tók þátt i umræðum
við leiðtoga stjórnarandstöðunn-
ar, Bertil Ohlin, prófessor. Þegar
Palme hló og brosti á sjónvarps-
skerminum, trylltist meirihluti
sjónvarpsáhorfenda af eldra tag-
inu. Yngri jafnaðarmenn létu
samt ekki af fylgi sinu við hann.
1 dag hefur Olof Palme lært að
fást við sjónvarpið og koma fram
sem stjórnmálaleiðtogi.
Tage Erlander studdi Palme á
sérhvern mögulegan hátt og nafn
hans birtist æ oftar i sambandi
við opinberar skýrslur. Árið 1963
varð Olof Palme ráðherra án
stjórnardeildar, og brydda tók á
þeim orðrómi, að hann ætti að
verða eftirmaður Erlanders.
Tveim árum síðar fékk Palme
sitteigið ráðuneyti sem ráðherra.
Enda þótt hann yrði fyrst æðsti
maður samgöngumála og siðar
menntamála, eru margir þeirrar
skoðunar, að áhrif Olof Palme i
utanrikismálum séu greinilega
rekjanleg allt aftur til miðhluta
sjötta tugs aldarinnar.
Það er ekki fráleitt að segja, að
margar þær breytingar, sem orð-
ið hafi i utanrikispólitik Svia, séu
af völdum Olof Palme.
Breytingarnar eru þær helztar,
að I stað afskiptaleysis er komin
afstaða, i stað þagnar komnar
skoðanir.
Gagnrýni Palmes á framkomu
Bandarikjamanna gagnvart Viet-
nam er það kunn, að óþarfi er að
rekja hana nánar. En maður
skyldi lika hafa i huga, að hann
fór sizt mildari orðum um innrás
Sovétrikjanna i Tékkóslóvakiu
árið 1968.
Fdráttarleysi Olof Palme i
utanrikismálum, með hlutleysis-
stefnuna að leiðarljósi, kemur
hvað greinilegast fram i eftirfar-
andi tilvitnunum:
OlofPalme ræðir um Bandariki
Norður-Ameriku 21. febrúar 1968:
— Bandarikin halda þvi fram,
að þau vilji verja lýðræðisréttindi
vietnömsku þjóðarinnar gegn er-
lendum innrásaraðilum. Sé hins
vegar rætt um lýðræðisréttindi i
Vietnam, liggur það i augum
uppi, að um þau er miklu fremur
að ræða hjá Þjóðfrelsishreyfing-
unni en Bandaríkjamönnum og
klikubræðrum þeirra.
Olof Palme ræðir um Sovétrikin
21. ágúst 1968:
— Sovétrikin halda þvi fram, að
þau vilji verja sósialisk réttindi
tékknesku þjóðarinnar. Sé rætt
um sósialisma I Tékkóslóvakiu,
liggur það I augum uppi, að hann
birtist ærið mikið greinilegar h]á
Dubcek-stjórninni.
Þann 1. október 1969 tók flokks-
þing sænskra jafnaðarmanna
ákvörðun sina: Olof Palme skal
taka við af Tage Erlander, sem
flokksformaður og forsætisráð-
herra.
42 ára gamall maður tekur við
af 68 ára gömlum manni. Við það
bætist, að hér var um algerlega
ólikar skapgerðir að ræða. Há-
vaxinn, grásprengdur, gaman-
samur Tage Erlander, — sem var
sifellt að færast i aukana, hvað
vinsældir snerti, og nánast orðinn
faðirþjóðarinnar með árunum, —
fær fyrir eftirmann fyrrverandi
stúdentapólitikus, sem virtist svo
sem leifturgáfaður og fjölhæfur
náungi, en engu að siður liktist
hann nánast skammarkarli á
kassa á götuhorna.
Jafnaðarmenr hafa ekki átt
neinum kosningasigrum að fagna
undir stjórn Olof Palme. 1 sein-
ustu kosningum, i september
1973, kom upp sú vandræðastaða
á þingi, að sósialösku flokkarnir
og borgaralegu flokkarnir hafa
jafna tölu þingmanna, 175 hvor
aðili.
Hvenær sem mikilvæg mál
koma til kasta þingsins, skapar
þetta ástand það, að kasta verður
upp krónu til að fá úrslit. Þetta
þýðir einnig það, að kosningar
geta dunið yfir hvenær sem er,
þ.e.a.s., hvenær sem Palme-
stjórninni finnst hún verða að fá
samþykki þjóðarinnar við mál,
sem krónukastið hefur fellt fyrir
henni.
Og hvað Olof Palme snertir,
merkir þetta, að hann hefur nú
komið flokki sínum i vandræða-
klípu, svo að skyndilega getur
þurft að rjúka til og hefja kosn-
ingabaráttu fyrirvaralaust. Hann
verður að vera reiðubúinn þvi að
skapa þann baráttuanda, sem
hann var vanur að gera áður á
skólabekknum og i riddaraliðinu.
Það er persónuleg skoðun min,
að það myndi kæta Olof Palme að
gerast foringi stjórnarandstöð-
unnar um tima, svo að honum
gefist tækifæri til að gera atlögu
að tvistigandi og óreyndum ráð-
herrum borgaralegrar rikis-
stjórnar.
Stignir traktorar
frd kr. 3600,-
Stignir bilar
Tvihjól litil
Hjólbörur
Brúðuvagnar
Brúðukerrur
Indiánaföt
Indiánahattar
Kúrekaföt
Kúrekahattar
Hjúkrunarföt
Sólhattar dömu
Ævintýramaðurinn
Veltipétur
Bobbborð
Búgarður
Fótboltar 10 teg.
Rugguhestar
Tonka ýtur
Tonka gröfur
Tonka kranar
Tonka vegheflar
Stórir vörubilar
Seglskútur 8 teg.
Sundlaugar
D.U.P. dúkkur, föt, sokkar, skór
Ódýrir gúmmibátar, eins og tveggja
manna
Póstsendum samdægurs
Leikfangahúsið,
Skólavörðustíg 10, sími 14806
Fóstrur
Starf forstöðukonu leikskóla Sauðárkróks-
bæjar er laust til umsóknar. Starfið veitist
frá 1. september 1975.
Upplýsingar um starfið veitir forstöðu-
kona i sima 5496.
Umsóknir berist bæjarstjóra Sauðárkróks
fyrir 10. ágúst n.k.
Dagheimilisnefnd.
Fjármálaráðuneytið,
20. júni 1975.
Söluskattur
Viðurlög falla á söluskatt fyrir
maimánuð 1975, hafi hann ekki verið
greiddur i siðasta lagi 25. þ.m.
Viðurlög eru 2% af vangreiddum
söluskatti fyrir hvern byrjaðan virkan
dag eftir eindaga uns þau eru orðin 10%
en siðan eru viðurlögin 11/2% til viðbót-
ar fyrir hvern byrjaðan mánuð, talið frá
og með 16. degi næsta mánaðar eftir
eindaga.