Tíminn - 22.06.1975, Blaðsíða 17
Sunnudagur 22. júni 1975.
TÍMINN
17
kirkju var Hákon gamli konungur
Noregs vigður árið 1247.
Þar sem Harald Hope talaði til
okkar Uti á viðum velli Hólmans,
var steyptur stallur, sem átti að
minna á altari fornkirkjunnar.
Vestmannafélag Noregs kom
þvi til leiðar, að gert var við
Hákonarhöll og hún endurbætt
árið 1898, og er hún nu i sinni
gömlu mynd.
Fyrir og eftir árið 1930, stóð
hesthUs, svinahUs og mykjuhaug-
ur á þeim stað i hákórnum, er
altari kirkjunnar hafði verið.
Undir fjósgólfinu fundust
margar likkistur, og i mold, er
þaðan var flutt til að gera blóma-
beð á ýmsum stöðum i Björgvin,
komu i ljós ýmis mannabein.
Harald Hope tók sárt til eyði-
leggingarinnar og sagði, að
merkilegt mætti heita að Norð-
menn hefðu ekki skilið þetta at-
hæfi danskra kónga og lénsherra,
sem létu flytja kirkjumuni og
höggva upp steina Ur þessum
kirkjum og flytja til Danmerkur,
og skreyta með og byggja upp
sinar eigin kirkjur i 400 ár.
Aðgerðir danskra forráða-
manna voru svo fullkomnar, að
Norðmenn gleymdu sinum fornu
byggingum, og þeirri sögu er þar
gerðist.
Við spurðum. Hvers vegna létu
Norðmenn byggja fjós, svinahUs
og hafa mykjuhaug, þar sem
Herrans altari hafði staðið öldum
saman.
Hann svaraði: Þar sjást merki
400 ára yfirráða annarrar þjóðar
og þrældóms. — Og athugið —,
hér standið þið Islendingar á rUst
hinnar gömlu kirkju, og sjáið að-
eins lítið altari risa á grunni
hennar, en um leið hljótið þið að
minnast Snorra og þeirra sagna
er hann skráði.
Einn af mestu og fegurstu
skemmtistöðunum i Björgvin, er
Flöyen, nokkuð hátt fjall skógi
vaxið með veitingahUsi uppi á
brUninni.
Upp fjallið liggur járnbraut,
ýmist i jarðgöngum eða undir
berum himni.
Vagninn er dreginn upp með
vélarafli, á sterkum strengjum.
Fer annar vagninn niður, þá hinn
kemur upp.
Þetta ferðalag er mjög heill-
andi. Uppi er mjög eftirsóttur
skemmtistaður fyrir alla.
Veitingahúsið er prýðilegt, með
sölum. Dansgólf og viða setu-
bekkir inni og umhverfis húsið.
Þar má vel njóta þess, er menn
og náttúra landsins býður.
Útsýnið af FlöyenbrUninni er
dásamlegt. öll borgin sést dreifð
með ströndinni, um dalbotna og
hlfðar, er liggja inn til landsins,
milli skógivaxinna hæða.
Byggðar eyjar og mikinn
skerjagarð gaf að lita allt til hafs.
Einnig sást vel til hafnarinnar,
með sin stóru far- og fiskiskip.
Björgvin er fögur borg, og
tengd okkur á margan hátt, gegn-
um söguna.
Næsta dag var farið viða um
borgina, skoðuð slátur- og
mjólkurhús, sýnd og skýrð fyrir
okkur öll mjólkurvinnslá. Einnig
sáum við uppsprettuvatn sett á
eins og tveggja litra fernur, sem
selja átti erlendis.
Þótti okkur þar hilla undir
vatnsvinnslu á íslandi, þvi nóg er
þar vatnið og gott.
Þá var heimsóttur gamalkunni
búnaðarskólinn á Stend. Skóla-
stjórinn lýsti staðnum og minntist
islenzkra námsmanna við skól-
ann.
Nefndi hann tvo Vestfirðinga
ásamt fleiri. Þá Halldór Jónsson,
frá Rauðamýri og Franklin Guð-
mundsson frá Mýrum i Dýrafirði.
Báðir voru þeir I skólanum fyrir
aldamót.
Leiðsögumaður okkar i Björg-
vin, Stein, Harðangri og Voss, var
rektor Asbjörn öye, skemmtileg-
ur og alþýðlegur fræðimaður, um
allt er Island og Noregur áttu og
eiga sameiginlegt. Til dæmis ör-
nefni og bæjarnöfn. Hann er og
Islandsvinur mikill.
17. júni var lagt af stað til Voss.
Leiðin liggur inn Harðangurs-
fjörðinn, og meðfram honum
þessa sérstæða langa fjarðar með
innfjörðum, vikumog vogum,
snarbröttum fjöllum viða ógeng-
um meðfram ströndinni, núin af
isaldarjökli, og viða rispuð af aur-
og snjóflóðum, svo býli hafa tekið
af með öllu, enda okkur sýnt og
sagt um slikar hamfarir i náttúr-
unni frá siðustu árum.
Þrátt fyrir þetta allt eru fjöllin
mjög skógi vaxin, og festa trén
„Bryggjan” <Þýzka-bryggjan) i Bergen.
rætur sinar og vaxa i glufum i
berginu, og glittir viða i fagur-
slipaða berghnolla (berghellu)
fjallanna, milli trjáreinanna og
trjárunnanna.
í skini eftir skúr birtast margar
og breytilegar myndir, svo i hug-
ann kemur spurningin: Er þetta
landslag ekki undirstaða sögu,
sagna og sauma HarðangursbUa
á liðnum öldum.
Vegurinn til Voss, sem er yfir
120 km langur, liggur, um dali,
ása og jarðgöng, en um 50 km leið
sprengdur framan i fjallshliðar,
eða liggur milli hamra eða
eftir giljum, svo glæfraleið gæti
kallazt, enda oft snarbrött hengi-
flug af vegkantinum i sjó fram.
Mér koma i hug ógnir striðsins.
Hér á leiðinni eru vigi góð og
margvisleg.
Ég spyr Ásbjörn rektor: Var
það ekki hér á þessari leið, sem
norsku feðgarnir þrir óku viljandi
fram af vegkantinum með 100
Þjóðverja hver, svo allir dóu?
Rétt, svaraði Asbjörn, en bið-
um um stund.
Þarna framundan er fagur
kross á steyptum stalli, merktur
hetjum dagsins, og fórn þeirra
fyrir föðurlandið, sem ef til vill
voru lika að verja sveit sina, kon-
ur, börn og ættingja á Voss, þvi
þangað áttu hermennirnir þýzku
að fara ogvinna hervirki.
Þögn rikti meðal ferðafélag-
anna, og dauði norsku feðganna
og örlög þjóðarinnar, vöktu
undrun og hryggð i huga okkar
allra, og mér er sem ég sjái i
anda, 300 limlest lik I fjörunni,
slikt er óhugnanlegt.
Og þá er Nesheimdalurinn og
Mönheiðin til Voss, allra þráðasti
áfangi ferðarinnar framundan. 1
það minnsta minn.
Fyrir 50 árum var ég þar
kaupamaður i sjö vikur, á bæ sem
heitir Lydvo, rétt hjá héraðs-
skólanum er Lars Eskiland stofn-
aði um siðustu aldamót.
Skóli Eskilands var mjög fjöl-
sóttur og vel þekktur af mörgum
tslendingum. Má þar til nefna:
Snorra SigfUsson, Þorstein Vig-
lundsson og fleiri.
NU verð ég að biðja ferðafélaga
mina afsökunar, ef frásögn min
verður of persónuleg, vegna 50
ára minninga minna frá Voss.
Fram hjá þeim kemst ég ekki.
Af Mönheiðinni liggur vegurinn
niður Möndalinn, fram hjá stór-
býlinu Mön, og bæjarröð við
Palmefossinn, til skólabæjarins
Voss, sem byggður er á eyri við
vatn, og vatnið þvi kallað Vosse-
vatnið, en byggðin Vossevangur.
Einnig dreifist byggðin hátt upp
eftir hliðum Vossfjallanna, sem
öll eru meira og minna skógi vax-
in og há, þau hæstu um og yfir
1000 metrar á hæð.
Ég mundi þessa leið, þvi ég
hafði hjólað hana með norsku
æskufólki fyrir 50 árum.
A bænum Mön hafði mig
dreymt dag- og næturdrauma um
framtið íslands, afl þess og orku,
er það ætti til að hlynna að þjóð-
inni.
Sá undraheimur er opnaðist
mér, ungum sveitadreng, þá ég
gekk um sali bóndans á Mön get
ég ekki gleymt, vegna allra
þeirra raftækja sem notuð voru,
til dæmis við að kljúfa bergið uppi
i fjalli i þunnar þakhellur, svo og
eldavél, þvottavél, vélar til að
saga og kljúfa eldivið og einnig
ýmiss konar vélar til að mjólka
kýr og fullvinna mjólkina.
Mikill var sá munur, eða til
dæmis mórinn, eldavélin og
þreyttar hendur islenzku hús-
freyjunnar.
Þessi mismunur var þolraun,
en svipa til að hugsa og reyna að
finna grundvöll til að gera eitt-
hvað.
Og nú hefur Islenzka þjóðin
beizlað afl lands sins, svo nú get-
ur hún fremur klofið eldivið erfið-
leikanna og yljað hverjum ein-
staklingi sinum.
Þaö er gaman að hafa lifað slik
tlmamót. Ég er forsjóninni þakk-
látur að hafa fengið að dvelja á
Mön, en hvað skal félausum
fauski.
17. júni var okkur ferðafélögun-
um tvöfaldur hátiðisdagur. Þjóð-
hátið okkar og koman til Voss,
þessa sérstæða skólabæjar,
byggður vingjarnlegu fólki, fólki
sem þekkir sögu Islands betur en
flestir aðrir Norðmenn, vegna
kynna við Islendinga, sem hafa
verið I skóla Lars Eskilands, og
þá kynningu af tslandi sem skóla-
stjórinn hafði og efldi meðal ibúa
bæjarins og viðar.
Talmál Vossverja gekk okkur
íslendingunum öllu betur að
skilja en aðra norsku sem við
heyrðum talaða, þrátt fyrir radd-
blæ og hrynjandi orða i setning-
um er Vossverjar sögðu.
Aðrir Norðmenn segja Voss-
verja syngja orðin sem þeir tala.
Við dvöldum i Voss I um það bil
þrjá daga. Fararstjórar og
hreppstjórar stýrðu okkur far-
þegunum að ýmsum skólasetrum
og samkomuhúsum, enda var á
hverju kvöldi fagnaðarhóf mikið
og margt var okkur gert til gleði
ogrektor skólans kynnti okkur ís-
lendingana fyrir ýmsum fyrir-
mönnum Vossverja.
Ekki þurfti að spyrja að mat-
föngum, góður og girnilegur
Vossmatur var á borðum.
Gististaðir voru nokkuð marg-
ir, og þótti okkur Axel Jóhannes-
syni, við vera á nokkuð miklum
hrakhólum með verustað, en við
Alexander vorum meðal elztu
manna i hópnum, og allan ferða-
timann mjög samrýndir.
Daginn eftir urðum við þess
áskynja, að sú fiskisaga hefði
flogið meðal félaganna, að við
hefðum átt að sjást með ferða-
töskur okkar hátt upp i fjallshlið,
siöla nætur og þá ekki boru-
brattir.
Reyndar vorum við á leið til
gististaðar okkar, sem var
kjallari og við kölíuðum brátt
fangelsi (i gamni auðvitað), þvi
hér varð reyndin önnur.
Innan skamms, fylltist húsið
(fangelsið) af glaðværu æsku-
fólki, með söng og galsa, og við
áttum þar tvær indælar nætur.
17. júni um kvöldið, flutti 85 ára
öldungur „Lofsöng" Matthíasar
Jochumssonar á islenzku , og
einnig flutti sá sami maður hjart-
næma hugvekju á norsku. Þar
talaði vitur maður og reyndur.
En, hver var þessi öldungur?
Hafði ég séð hann áður, til dæmis
fyrir 49 árum i' brúðkaupsveizlu
Eysteins Eskilands, sonar Lars
Eskilands skólastjóra, 24.6. 1923?
Við spjölluðum saman seinna
Framhald á bls. 23.
f heimsókn hjá Islenzku sendiherrahjónunum i Danmörku.