Tíminn - 27.07.1975, Blaðsíða 7

Sunnudagur 27. júll 1975.
TÍMINN
7
KANNAR SLÓÐIR SÉRA EGILS
ÞÓRHALLASONAR Á GRÆNLANDI
Tímámynd: Gunnar.
SÉRA KOLBEINN ÞORLEIFS-
SON er nýlega farinn héöan til
Grænlands. Timinn hafði tal af
honum daginn áður en hahn ætl-
aði að leggja af stað, og þá var
auðvitað byrjað á að spyrja:
— Hvert er erindi þitt þangað
vestur, séra Kolbeinn?
— Erindi mitt er eiginlega að
halda upp á tvö hundruð ára
brottfararafmæli fyrsta kristni-
boðans, sem á Grænlandi var
eftir siðaskipti. Hann fór frá
Grænlandi 27. ágúst 1775 og var
þá búinn að vera þar i landinu i
rúm tiu ár.
— Hvað hét þessi maður?
— Hann hét Egill Þórhallason
og var frá Borg á Mýrum, fædd-
ur árið 1734. Hann var um tima i
þjónustu Ólafs Stefánssonar, þá
ungur að árum, og mun Ólafur
hafa stuðlað að þvi að Egill
komst til Kaupmannahafnar
1759, þar sem hann var næstu
sex árin. Um 1761 fékk hann á-
huga á þvi að komast til Græn-
lands, og mig grunar, að þar
hafi nokkru um ráðið, að skóla-
bróðir hans i guðfræðideild,
Henrik Christopher Glahn, var
mikill áhugamaður um græn-
lenzk málefni, og nokkrir fleiri
piltar sem sátu i guðfræðideild
Kaupmannahafnarháskóla á
þessum árum urðu merkismenn
i grænlenzkri trúboðssögu. Einn
þeirra var Egill Þórhallason.
Egill fór nú i grænlenzka trú-
boðsskólann 1763, þar sem Páll
Egede var skólastjóri. Um leið
fékk hann þær hugmyndir, að
tilvalið væri að nota Grænlands-
áhuga tslendinga sér til fram-
dráttar, og hann kom þvi til
leiðar, að reynt var að fá séra
Jón Bjarnason á Ballará til þess
að fara vestur með hóp bænda.
Stóð Egill i bréfaskiptum um
þetta næstu tvö árin. Þetta varð
lika til þess, að fyrstu tvö árin,
sem séra Egill dvaldist i Græn-
landi, var hann látinn kanna bú-
setuskilyrði fyrir islenzkar fjöl-
skyldur i Godthábfirði. Um
þessa könnun skrifaði séra Egill
skýrslur, og I tengslum við
könnunina aflaði hann sér nátt-
úrufræðilegrar þekkingar um
Godthðbhérað, og það kom hon-
um til góða siðar, eftir að hann
var orðinn varaprófastur i Suð-
ur-Grænlandi.
Sára Egill átti löngum i striði
við þýzkan trúflokk, sem her-
nudar kallast. Þetta voru flest
gamlir menn, sem flúið höfðu
undan kaþólskunni frá Mæri og
Slésiu, alla leið til Grænlands.
Þeir voru afbrigðilegir i trúmál-
um frá hinum lútherska rétt-
trúnaði, og þess vegna voru trú-
boðar konungsins mjög andvigir
þeim.
— Það er augljóst af framan-
sögðu, að þér er saga Egils
mjög kunn. En er tilgangurinn
með för þinni samt ekki i og með
að kanna sögu hans enn nánar?
— Ég hef skrifað mikið um
séra Egil, og það er bráðnauð-
synlegt fyrir hvern sem skrifar
sögu manns, að ferðast um þær
slóðir, þar sem hann dvaldist.
Ég veit um tvo staði á Græn-
landi, sem hafa borið nafn séra
Egils. Annar staðurinn er Egils-
varða, sem Egill gaf nafn eftir
sjálfum sér, en nú er hún alltaf
kölluð Thcrhallesens varde.Hún
er i grennd við Godtháb. Hinn
staðurinn, sem um skeið bar
nafn séra Egils, er alla leið
norður i Pissugfiq-eyjum. Þar
hét einu sinni Egilsey, en ég geri
ekki ráð fyrir að komast þang-
að, það er svo langt norður frá.
Hins vegar langar mig að
rekja slóðir séra Egils um hina
gömlu Vestribyggð. Hann skrif-
aði fyrstu bókina um rústirnar
þar, og þar eru margir staðir,
sem ég hef mikinn hug á að
skoða. Alllangt frá Godthab er
staður, þar sem ég veit að séra
Egill reisti islenzkan bæ og
dvaldist i honum vetrarlangt
1774— 75, á meðan hann var að
ganga frá þeim textum, sem
hann ætlaði að láta gefa út, þeg-
ar hann kæmi til Kaupmanna-
hafnar. Af þeim voru gefin út
eitt kver og bænabók.
Annað, sem séra Egill skrif-
aði á meðan hann dvaldist i
Lundey eða Kellengæk, eins og
hún var kölluð þá, var gagnrýni
á Grænlandssögu Davids
Krantz, sem þykir merkileg
heimild um Grænlandssögu
átjándu aldar.
— Hversu lengi hyggst þú
dveljast á Grænlandi núna, séra
Kolbeinn?
— Ég mun verða þar fram i
ágústmánuð. Ferðalög i Græn-
landi eru dýr, svo ég verð að
takmarka mjög veru mina þar.
Vist hefði verið við hæfi að vera
staddur i Grænlandi 27. dag
ágústmánaðar, þegar réttar
tvær aldir verða liðnar frá
brottför séra Egils þaðan. En
svo háttar ferðum frá Græn-
landi til Islands, að ég gæti vel
orðið strandaglópur, ef ég drægi
það fram yfir miðjan ágúst að
fara frá Godtháb.
Séra Kolbeinn Þorleifsson.
— Hvað hyggst þú svo nota
fróðleikinn? Ert þú kannski að
skrifa bók um ævi þessa löngu
látna merkismanns?
— Ég er þegar búinn að skrifa
mikið um séra Egil Þórhalla-
son. Það er allt byggt á heimild-
um, sem ég hef lagt mikla vinnu
i að draga saman i Kaupmanna-
höfn og Þýzkalandi. Hvað úr
þessu verður veit ég ekki enn.
Ef til vill verður það fræðileg
ritgerð, ef til vill alþýðleg bók.
Hver veit?
—VS.
ÞJÓNUSTUMIÐSTÖÐ VIÐ
GRENSÁSVEG
BORGARHÚSGÖGN
HREYFILL 85522
LITAVER
ki»> «**
ft.
ÞJÓNUSTUMIDSTÖÐ VIÐ GRENSÁSVEG