Fréttablaðið - 31.08.2005, Blaðsíða 42

MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 2005 MARKAÐURINN18
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
Johan Norberg vakti mikla athygli í Svíþjóð
og reyndar á alþjóðavettvangi þegar hann gaf
út bók sem hann nefndi: Til varnar heims-
kapítalismanum.“ Hann hefur um nokkurt
skeið helgað sig skrifum um alþjóðavæðing-
una og er einn af höfundum Timbro sem er
þankatankur um stefnu og umhverfi í efna-
hagslífi. Sjálfur er hann menntaður í hug-
myndasögu og segist hafa leiðst út í skrif um
alþjóðavæðinguna. „Ég byrjaði reyndar að
fjalla um sænska höfundinn William Mo-
berg.“ Moberg þekkja margir af verkinu
Vesturfararnir, en sjónvarpssería eftir sög-
unni var sýnd hér á landi fyrir fleiri árum en
maður vill viðurkenna. „Litið hafði verið á
Moberg sem höfund sem hélt á lofti sjónar-
miðum jafnaðarmanna og verkalýðshreyfing-
ar á lofti. Ég dró fram sjónarmið hans sem
voru andstæð jafnaðarmennskunni og
sænska ríkinu.“
Síðan skrifaði Johan sögu frjálslyndra við-
horfa í Svíþjóð. „Það leiddi svo til þess að ég
fór að fjalla um alþjóðavæðinguna.“
Fátækt var mikil í Svíþjóð fyrir rúmum
hundrað árum og á undraskömmum tíma á
fyrri helmingi síðustu aldar tókst Svíum að
byggja upp samfélag þar sem lífskjör urðu
með þeim bestu í heimi. „Saga okkar er mjög
spennandi. Hagvöxtur var með því mesta
sem þekktist í heiminum frá 1870 til 1950. Við
getum sótt margt til þess tíma. Í dag er hægt
að setja spurningarmerki við hagvaxtarþró-
unina. Sífellt stærri hluti þjóðarinnar stendur
utan vinnumarkaðar. Um 20 prósent þeirra
sem eru á vinnualdri eru atvinnulausir, á ör-
orkubótum eða komnir snemma á eftirlaun.
Hættan er sú að þetta hlutfall hækki enn
meir. Ástæðan fyrir að okkur
gengur ennþá vel er að við
eigum sterk iðnfyrirtæki
og útflutningsfyrirtæki
sem halda uppi lífskjör-
unum. Ef þau fara eða
leggja upp laupana, þá eigum
við ekki mikið eftir. Það er ekki góð
tilhugsun að af stærstu og öflugustu fyrir-
tækjum í Svíþjóð er ekkert sem stofnað er
eftir 1970.“
Johan Norberg segir margar ástæður fyr-
ir þessu. „Ein er umhverfi fyrirtækja al-
mennt, annað að okkur hefur gengið erfiðlega
að komast inn á nýja markaði með nýja hluti.
Ericsson er gott dæmi um það þegar við af-
námum regluverk í fjarskiptageiranum á
undan öðrum þjóðum. Það leiddi til þess að
við eignuðumst alþjóðlegt stórfyrirtæki á því
sviði. Greinar á borð við heilbrigðisþjónustu
og menntun eru hins vegar háðar miklu
regluverki og beinlínis komið í veg fyrir það
af núverandi ríkisstjórn að einkafyrirtæki
hasli sér þar völl. Þetta eru greinar sem vitað
er að eiga eftir að vaxa mikið.“
Johan segir að háir skattar geri það að
verkum að Svíar eigi ekki mikið af auðmönn-
um. „Þetta gerir það að verkum að fáir eru til-
búnir að taka áhættu og fjárfesta í fyrir-
tækjarekstri.“ Hann bendir á að ósveigjan-
legur vinnumarkaður hindri líka nýsköpun í
fyrirtækjum. „Réttindi starfsmanna eru
sterk og það er dýrt að segja upp fólki. Það
veldur því að menn þora ekki að ráða fólk. Til
að nýir hlutir verði til þarf fólk að vera á
hreyfingu. Svíar komust ekki áfram með því
að halda fast í það gamla. Við náðum árangri
á sínum tíma með því að finna nýja og
spennandi hluti og sjá til þess að
vegalengdin frá hugmynd
til veruleika væri sem
styst. Þetta er vandamál
okkar í dag í hnotskurn.
Við eigum fleiri einkaleyfi
en nokkur önnur þjóð miðað
við höfðatölu. Ef við horfum hins
vegar á nýsköpun í fyrirtækjum þá fæðast
færri ný fyrirtæki í Svíþjóð, en í flestum
löndum sem við berum okk-
ur saman við. Allir sem
skapa eitthvað taka áhættu
og því er þetta ástand mjög
slæmt.“
Alþjóðavæðingin hefur
verið mikið í umræðunni og
oft heyrast raddir um að hún
verði til þess að ríkar þjóðir
verði ríkari á kostnað þróun-
arríkja. „Þeir sem munu
græða mest á alþjóðavæð-
ingunni eru fátækari lönd.
Það eru þau sem þurfa á
fjárfestingu að halda og
tækniþekkingu. Þau munu
færast hraðar til aukinnar
velmegunar en Vesturlönd
hafa gert, þar sem þau geta
nýtt sér það sem þegar er til
á Vesturlöndum. Ríkari þjóð-
ir munu verða ríkari en fá-
tækari lönd munu einnig
verða ríkari.“ Hann segir umræðuna fasta í
því að ríkidæmi eins sé á kostnað annars sem
sé hugsunarvilla. Gagnrýni á alþjóðavæðing-
una sé mótsagnakennd. „Fólki undir fátækra-
mörkum hefur fækkað um 400 milljónir á síð-
ustu tíu árum. Þegar menn sjá þetta þá snúa
menn gagnrýninni við og telja að Vesturlönd
tapi á alþjóðavæðingunni og fólk missi
vinnunna.“
Eitt af því sem mikið hefur verið í umræð-
unni er „outsorching“ eða útflutningur starfa
til landa þar sem laun eru lægri. Indverskir
verk- og tölvufræðingar vinna mikið fyrir
vestræn fyrirtæki. „Við þurfum á útflutningi
vinnu og innflutningi vinnuafls að halda, því
þjóðir Vestur-Evrópu verða
sífellt eldri.“ Johan segir
umræðuna um alþjóðavæð-
inguna oft festast í fari.
„Dæmi um þetta er banda-
rísk heimildamynd sem
fjallaði um iðnað í Kína. Þar
var sýnt skýrt og með
dramatískum hætti hvernig
Kína getur framleitt allt sem
krefst mannafla ódýrara en í
Bandaríkjunum. Afleiðingin
er að Bandaríkjamenn tapa
störfum til Kína. Niðurstað-
an var að hækka þyrfti
tollamúrana. 1-0 fyrir and-
stæðinga alþjóðavæðingar-
innar. En hvað var það sem
ekki var sýnt í myndinni? Í
fyrsta lagi fær Kínverji
vinnu. Hvað gera svo Kín-
verjar þegar þeir fara að
hafa tekjur? Þeir kaupa vöru
og þjónustu. Framleiðsla er til fyrir neytend-
ur og það þriðja sem gerist er að verð verður
lægra. Það hefur svo þá þýðingu að við höfum
efni á að kaupa nýja hluti eða þjónustu. Það
skapar svo ný störf í þeim greinum heima
fyrir. Staðan verður því 4-1 fyrir alþjóðavæð-
ingunni. En það eina sem fólk sér ef það fest-
ist í núinu er þessi eini sem missir vinnuna.
Fólk á auðvelt með að skilja og samsama sig
því og það gerir þessa umræðu erfiða.“
Hádegisverður fyrir tvo
á Vox
Hádegisverðarhlaðborð
Drykkir
Vatn
Kaffi
Alls 5.330 krónur
▲
H Á D E G I S V E R Ð U R I N N
Með Johan
Norberg
ritstjóra frihandel.nu
og höfundi hjá Timbro
A U R A S Á L I N
Johan Norberg
Starf: Ritstjóri og höfundur
Fæðingardagur 27. ágúst 1973
Maki: Sofia Nerbrand
OHAN NORBERG „Svíar komust ekki áfram með því að halda fast í það gamla. Við náðum árangri á sínum tíma með því
að finna nýja og spennandi hluti og sjá til þess að vegalengdin frá hugmynd til veruleika væri sem styst.“
Ástæðan fyrir að okkur gengur enn þá vel er að við eigum sterk iðn-
fyrirtæki og útflutningsfyrirtæki sem halda uppi lífskjörunum. Ef þau
fara eða leggja upp laupana, þá eigum við ekki mikið eftir. Það er
ekki góð tilhugsun að af stærstu og öflugustu fyrirtækjum í Svíþjóð er
ekkert sem stofnað er eftir 1970.
Allir græða á alþjóðavæðingunni
Johan Norberg vakti athygli fyrir bók til varnar heimskapítalismanum. Hann starfar hjá þankatankin-
um Timbro í Stokkhólmi og var meðal fyrirlesara á fundi samtakanna Mont Pelerin hér á landi.
Hafliði Helgason hitti Johan Norberg milli fyrirlestra á Hótel Nordica og ræddi við hann um frelsi
og frumkvæði í viðskiptum.
Hetjur ríða
um héruð
Við Íslendingar höfum búið við það
um margra alda skeið að þurfa að
leita aftur til fornaldar til þess að
finna til stolts yfir uppruna okkar.
Á síðustu öldum hafa Íslendingar
þurft að gera sér að góðu að hafa
til fyrirmyndar í lífinu drykkfellda
sveitapresta, ofstopafulla sýslu-
menn og útlenskt kóngafólk.
Þá riðu hetjur um héruð,
og skrautbúin skip fyrir landi
flutu með fríðasta lið,
færandi varninginn heim.
Svona orti Jónas Hallgrímsson um
sína kynslóð sem ól fátt annað en
ónytjunga, ljóðskáld og pólitíkusa.
Hann hafði ástæðu til svartsýni –
en sem betur fer hefur enginn
lengur tíma til að lesa ljóð – og
hvað þá að skrifa þau – hér á landi
eru skrifaðar bankabækur en ekki
ljóðabækur.
Á síðustu árum hefur Ísland hætt
að standa í stað og munar þess í
stað nokkuð á leið til nýrrar sjálfs-
virðingar. Frelsið, manndáðin og
fornaldarfrægðin eru fundin á ný
og nýjar frjálsræðishetjur sigla nú
á ný austur og vestur um hyldýpis-
haf, reisa sér byggðir og kaupa sér
búðir, aukast af íþrótt og frægð og
una langt í frá glaðar við sitt. Sá er
nefnilega munurinn á íslenskum
hetjum dagsins í dag og hetjum
þjóðveldisaldar að nú vita menn að
það að hika er sama og deyja og að
lykillinn að lífshamingjunni er
vöxtur og lykillinn að vexti er ytri
vöxtur.
Það kemur Aurasálinni ekki á
óvart að íslensku hetjurnar fái tugi
milljóna í laun á mánuði fyrir að
láta fyrirtæki sín vaxa. Það sem
skilur að þessa menn og okkur hin
er himinn og haf – helst skyldi
maður halda að þeir væru af ein-
hverri annarri og æðri dýrategund
– hugsanlega eru þetta geimverur,
eða úr annarri vídd, til dæmis
neðri fjórðu víddinni.
Aurasálin var til dæmis á balli um
helgina og fékk þar enn eina sönn-
unina fyrir því að bankastjórar á
Íslandi eru meiri ofurmenni en
flesta grunar. Ekki er nóg með að
þessir menn séu óaðfinnanlegir í
klæðaburði og talnaglöggir með
eindæmum, flugmælskir og fjall-
myndarlegir, heldur syngja þeir
eins og englar ef eftir því er leitað.
Á ballinu um helgina tók einn
frægasti bankastjóri landsins nokk-
ur lög með hljómsveitinni og sló
rækilega í gegn. Aurasálin er sjálf
svo laglaus að hún mun ekki geta
sungið sitt síðasta án þess að
skammast sín. En Aurasálin öfund-
ar ekki.
Menn á Íslandi hljóta að spyrja sig
hvað þeir hafi til þess unnið á æðri
stöðum að fá að vera samtíða slík-
um stórmennum sem allt geta og
allt kunna, mönnum sem aldrei fell-
ur verk úr hendi og aldrei aur úr
buddu; menn sem græða á tá og
fingri og lýsa upp samfélag sitt
með slíkri dýrðarbirtu – og stíga
svo á stokk og sjá okkur fyrir and-
legri næringu. Hér ríða hetjur um
héruð og skrautbúin skip og flug-
vélar fljúga og fljóta með hið fríð-
asta og fræknasta lið, færandi stór-
gróðann heim – og til Kýpur og
Lúxemborgar.