Tíminn - 14.09.1975, Blaðsíða 19

Sunnudagur 14. september 1975
TílVÍÍNN
19
iJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargöty,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur f Aðalstræti 7, sfmi 26501)
— afgreiöslusimi 12323 — auglýsingasfmi 19523. Verð f
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Er nýtt þorska-
stríð í vændum?
Eins og nú horfir, má alveg eins búast við þvi,
að nýtt þorskastrið hefjist á Islandsmiðum eftir
13. nóvember næstkomandi. Af hálfu Breta er þvi
yfirlýst, að eftir 13. nóvember muni þeir ekki
viðurkenna nema 12 milna mörkin við Island og
haga sér samkvæmt þvi, ef samningar nást ekki
fyrir þann tima. Þvi til áréttingar vitna þeir til
þess, að i samkomulaginu, sem var gert i
októbermánuði 1973, sé skýrt tekið fram, að það
hafi ,,ekki áhrif á lagaskoðanir aðila og réttindi”.
Bretar telja þvi, að meint réttindi þeirra séu hin
sömu, þegar samkomulagið fellur úr gildi, og þau
voru áður en það var gert. Alþjóðadómstóllinn
hafi lika staðfest þetta sjónarmið þeirra.
Þótt íslendingar viðurkenni ekki þetta sjónar-
mið Breta, þýðir ekki annað en að reikna með
þvi,að þeir muni haga sér samkvæmt þvi. Bretar
munu þá reyna eftir 13. nóvember að halda hér
áfram veiðum i trausti þess, að islenzka land-
helgisgæzlan sé ekki fær um að hindra þær, nema
að takmörkuðu leyti, þar sem hún muni einnig
þurfa að glima áfram við vestur-þýzku veiði-
þjófana.
En þótt Bretar gefi þetta i skyn og muni senni-
legast ekki láta sitja hér við orðin tóm, má þetta
ekki hafa áhrif á afstöðu Islendinga. Takmark
þeirra er i senn, að draga úr heildarafla á
íslandsmiðum og að auka jafnframt eigin veiðar.
Ef þetta takmark næst ekki fram með
samningum, sem nú virðast vafasamar horfur á,
verður að beita landhelgisgæzlunni eftir föngum
til að hindra veiðiþjófnað innan fiskveiðimark-
anna og þó einkum innan 50 milna markanna, þar
sem mestra hagsmuna er að gæta. Þess er að
sjálfsögðu ekki hægt að vænta, að unnt verði að
hindra allar veiðar útlendinga, ef til slikrar styrj-
aldar dregur, en það ætti að vera hægt að draga
stórlega úr þeim og veita fiskstofnunum þannig
aukna vernd. Það er lika aðalatriðið'.
Islendingar verða svo að treysta á, að timinn
vinni með þeim. Hafréttarráðstefnan kemur
saman næsta vor, og vonir standa til, að þar fáist
fram enn frekari stuðningur við þau sjónarmið,
sem Islendingar byggja aðgerðir sinar á. Verði
niðurstaðan hins vegar sú, að hafréttarráð-
stefnan dragist enn á langinn eða renni alveg út i
sandinn, má fastlega gera ráð fyrir, að ýmis riki
við Norður-Atlantshaf, eins og Bandarikin,
Kanada og Noregur, færi fiskveiðilögsögu sina út
i 200 milur. Það er meira að segja liklegt, að
Bretar geri það sjálfir. Þá skapast íslendingum
bætt aðstaða til að halda máli sinu til streitu.
Eins og nú standa sakir, má búast við þvi, að
hér geti verið hörð átök framundan. Þau geta
skapað þjóðinni aukinn efnahagslegan vanda og
hafa raunar þegar gert það. Það kann að þurfa að
stórauka framlög til landhelgisgæzlunnar
umfram það, sem annars er ráðgert. Allt er þetta
tilvinnandi. Sigur getur þó þvi aðeins unnizt, að
þjóðin standi saman og sé fús til að taka á sig
auknar byrðar. Deilur um önnur mál mega ekki
sundra kröftum hennar, ef til slikra úrslitaátaka
kemur.
ERLENT YFIRLIT
Harðri kosningahríð
er lokið í Noregi
Verkamannaflokknum spáð sigri
Steen hcfur verið vigreifur i kosningabaráttunni.
NÆSTKOMANDI sunnudag
og mánudag fara fram
sveitarstjórnarkosningar i
Noregi. Kosningabaráttan
hefur verið 'óvenjulega hörð,
enda er þvi spáð, að þau geti
haft veruleg áhrif á þróun
landsmálanna. Einkum
beinist nú athyglin að þvi,
hvort Verkamannaflokkurinn
muni vinna aftur nokkuð af
þvi fylgi sem hann tapaði i
þingkosningunum 1973, og
hvort sósialiska kosninga-
bandalagið muni halda þvi
fylgi sem það fékk þá.
Skoðanakannanir hafa ekki
farið fram, nema i Osló, en
þar benda siðustu niðurstöður
til þess, að Verkamanna-
flokkurinn muni vinna mikið á
miðað við úrslit þing-
kosninganna 1973 > en tapa
örlitlu miðað við úrslit
sveitarstjórnarkosninganna
1971. í sveitarstjórnar-
kosningunum 1971 fékk Verka-
mannaflokkurinn 40.2% af
greiddum atkvæðum i Osló, i
þingkosningunum 1973 ekki
nema 33,6%, en nú spá siðustu
skoðanakannanir honum frá
38.7-41%.
Skoðanakannanirnar spá
hins vegar þvi, að sósialiska
kosningabandalagið biði ósig-
ur i Osló. Það fékk
13.5% i þingkosningunum
1973, en nú spá skoðakannanir
þvi, að það fái ekki nema 8.1-
9%.
Hægri flokkunum er spáð
allmikilli aukningu i Osló, og
stafar það mest af þvi, að
fylgið hefur hrunið af nýja
flokknum, sem fylgir stefnu
Glistrups. Einnig er Kristilega
flokknum og Miðflokknum
spáð nokkru tapi i Osló. Hins
vegargizka margir á, að þess-
ir flokkar vinni á utan Osló,
einkum þó Kristilegi
flokkurinn. Þvi veldur ekki
sizt andstaða hans gegn nýju
lögunum, sem heimila fóstur-
eyðingar.
í MAl siðastl. horfði orðið
illa hjá Verkamannaflokkn-
um, ef dæmt var eftir
skoðanakönnunum fyrir
landið allt. Hann átti þá að fá
ekki nema 31,9%, en hann fékk
35,5% iþingkosningunum 1973.
En siðan i mai hefur hann
stöðugt verið að vinna á. Fari
svo, að flokkurinn vinni veru-
lega á i kosningunum, getur
það orðið til að styrkja stöðu
Brattelis forsætisráðherra og
orðið þess valdandi að hann
haldi áfram. A þingi flokksins
i vor, sagði hann af sér sem
flokksformaður og var þá
reiknað með þvi, að hann
myndi ■ hætta bráðlega sem
forsætisráðherra. Það gerðist
hins vegar á flokksþingingu,
að mikið ósamkomulag varð
við formannskjörið unz
þegjandi samkomulag náðist
um, að Reiulf Steen yrði for-
maður flokksins, en Oddvar
Nordli, sem er formaður þing-
flokksins yrði forsætis-
ráðherra, þegar Bratteli léti
af þvi starfi. Bratteli hefur
ekkert látið uppi um hvenær
hann ætli að hætta. Talið er að
fylgismenn Steens vilji að
Bratteli sitji sem lengst og
geti þá farið svo, að Steen taki
við af honum sem forsætis-
ráðherra. t kosninga-
baráttunni nú hefur borið
mikið á Steen og þykir hann
hafa styrkt aðstöðu sina.
ASTÆÐAN til þess, að held-
ur horfir illa hjá sosialiska
kosningabandalaginu, er vax-
andi ágreiningur innan þess.
Það var stofnað fyrir þing-
kosningarnar 1971 og stóðu að
þvi þrir aðilar eða Sosialiski
þjöðflokkurinn, Kommúnista-
flokkurinn og klofningsdeild
úr Verkamannaflokknum. Á
siðastl. vori var þvi breytt i
flokk, Sosialíska vinstri-
flokkinn, en mikið ósamkomu
lag varð strax á stofnfundin-
um. Kommúnistar kröfðust
þess, að flokkurinn byggði
stefnusina á kenningum Marx
og Lenins, en sosialistar
höfnuðu þvi og lauk þeirri
deilu þannig að frestað var að
taka endanlega afstöðu. Sam
komulag náðist um að Sos-
ialiski þjóðflokkurinn og
kommúnistaflokkurinn hættu
að gefa út blöð sin, en i staðinn
kæmi nýtt blað ,er gefið væri
út af nýja flokknum. Hið nýja
blað, Ny Tid, hóf göngu sina i
ágúst, og hætti þá blað
Sosialiska þjóðflokksins,
Orientering að koma út. Hins
vegar heldur Friheten, blað
Kommúnistaflokksins, ■ áfram
að koma út. Kommúnista-
flokkurinn heldur flokksþing i
næsta mánuði og vepður þá
endanl. ákveðið hvort hann
verður lagður niður.en það er
skilyrði fyrir áframhaldandi
þátttöku kommúnista i hinum
nýja flokki. Margir af forustu-
mönnum kommúnista-
flokksins vilja að flokkurinn
starfi áfram, þótt
kommúnistar starfi jafnframt
ihinum nýja flokki. Þetta get-
ur orðið mikið deilumál á
flokksþinginu.
Þá hefur risið mikil deila
milli framkvæmdastjórnar
nýja flokksins og Finns
Gustavsens, sem hefur verið
aðalleiðtogi Sosialiska
þjóðflokksins. Deila þessi varð
fyrst opinber, þegar fram-
kvæmdastjórinn ákvað að
Gustavsen tæki ekki þátt i
sjónvarpsumræðum nú fyrir
kosningarnar. Gustavsen
mótmælti þessu með þvi að
leggja niður þingfor-
mennskuna hjá nýja flokkn-
um. Sitthvað þykir benda til,
að Gustavsen sé að búa sig
undir að alveg slitni milli hans
og kommúnista. .
ÞÖTT undarlegt kunni að
þykja, virðist það hafa styrkt
Verkam annaflokkinn að
ýmis kreppumerki hafa kom-
ið I ljós að undanförnu
og litilsháttar atvinnuleysi
myndast. Nú eru taldir um
15 þús. atvinnuleysingjar i
Noregi og er þvi spáð, að þeir
geti orðið 30 þús. i vetur. Þá
hefur myndazt stóraukinn
halli i verzluninni við útlönd.
Gizkað er á, að hann geti orðið
16 milljarðar norskra króna á
þessu ári. Sfjórnarand-
stæðingar deila á stjórnina
fyrir eyðslusemi, en
ráðherrarnir segja, að
væntanlegur oliugróði muni
jafna þetta og meira til. Aðrir
efast nokkuð um oliugróðann,
þvi að vinnslan verður dýr. Sá
áróður Verkamannaflokksins
virðist fá meiri hljómgrunn,
að komist Ihaldsflokkurinn og
miðflokkarnir til valda, muni
þeir taka upp samdráttar-
stefnu og auka þannig efna-
hagsvandann. Verkamanna-
flokkurinn reynir jafnframt að
koma af stað ágreiningi milli
Ihaldsflokksins annars vegar
ogmiðflokkanna hins vegar og
verður nokkuð ágengt i þeim
efnum, m.a. vegna þess,
hvemig thaldsflokkurinn hag-
ar áróðri sinum. Það kynni að
geta dregið úr vaxandi
ágreiningi milli thalds-
flokksins og miðflokkanna, ef
Verkamannaflokkurinn ynni
verulega á. Þeir hafa i undir-
búningi eftir kosningar sér-
stakan fund til að ræða um
væntanlegt stjórnarsamstarf
þeirra eftir þingkosningarnar
1977, ef þeir fengju þá meiri-
hluta á þingi. úrslit
kosninganna nú geta orðið
nokkur visbending um, hvort
það sé liklegt, þótt margt geti
breytzt á þremur árum.
-Þ.Þ.
Þ.Þ.