Fréttablaðið - 25.11.2005, Blaðsíða 32

25. nóvember 2005 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
www.lyfja.is
- Lifið heil
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
L†
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
L
YF
2
95
05

09
/2
00
5
Líttu eftir húðinni!
Garðatorgi - Grindavík - Keflavík - Kringlunni - Lágmúla - Laugavegi - Setbergi - Smáralind - Smáratorgi - Spönginni -
Egilsstöðum - Höfn - Fáskrúðsfirði - Seyðisfirði - Neskaupstað - Eskifirði - Reyðarfirði - Ísafirði - Bolungarvík - Patreksfirði -
Borgarnesi - Grundarfirði - Stykkishólmi - Búðardal - Húsavík - Kópaskeri - Raufarhöfn - Þórshöfn - Sauðárkróki - Blönduósi -
Hvammstanga - Skagaströnd - Selfossi - Laugarási
FEDTCREME®
• Á þurra og sprungna húð
• Inniheldur ekki ilm- eða litarefni
REPAIR®
• Á mjög þurra og illa farna húð
• Inniheldur ekki rotvarnar-,
ilm- eða litarefni
Greint var frá því í fjölmiðlum í
byrjun vikunnar að Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir teldi að flest ein-
kenni hnattvæðingar væru fyrir
hendi á Íslandi. Mistekist hefði
að hamla gegn ójöfnuði og mis-
skiptingu hér á landi, sem væru
kunnuglegir fylgikvillar frjálsra
alþjóðlegra viðskipta. Það var
engu líkara en þekktur vírus hefði
tekið hér bólfestu, sem leiddi til
hnattvæðingarflensu. Farfuglar
alþjóðaviðskiptanna væru búnir
að smita Ísland. Ingibjörg lýsti því
að nú dygðu ekki önnur meðul en
jöfnunaraðgerðir í gegnum skatta-
og bótakerfi.
Í nýlegri skýrslu Fraser-stofn-
unarinnar í Kanada um efna-
hagslegt frelsi í heiminum er að
finna meira en bara vísbending-
ar um þýðingu frelsis fyrir lífs-
kjör venjulegs fólks. Í fimmtungi
þeirra ríkja sem rannsóknin náði
til og mest frelsi hafa í efnahags-
málum eru tekjur á mann hærri,
kaupmáttur meiri, atvinnuleysi
minna, lífslíkur við fæðingu
meiri, ungbarnadauði minni,
atvinnuþátttaka barna minni,
spilling minni, stjórnmálalegur
stöðugleiki meiri og fátækt minni
heldur en hjá öðrum einangraðri
og ófrjálsari þjóðum. Síendur-
teknar fullyrðingar um að einka-
væðing, skattalækkanir, frelsi á
mörkuðum fyrir vörur, þjónustu,
fjármagn og vinnuafl, stuðli ekki
að almennri velmegun eiga ekki
við rök að styðjast.
Það er auðvitað mjög gagnlegt
að bera saman stöðuna í ólíkum
ríkjum, eins og Fraser stofnun-
in hefur gert frá árinu 1985 með
eigin rannsóknum í samstarfi við
fjölda stofnana víða um heim og
með notkun gagna frá t.d. Alþjóða-
bankanum, IMD stofnuninni í
Sviss (sem rannsakar samkeppn-
ishæfni þjóða), Transparancy
International (sem rannsakar
spillingu ríkja), þróunaráætlun
Sameinuðu þjóðanna (þar sem
gerð er úttekt á fátækt í heimin-
um) o.fl.
Eitt af því sem kemur fram í
samanburðinum er að hlutdeild
fátækustu 10 prósent íbúa í
heildartekjum er ekki minni hjá
frjálsasta fimmtungi þjóða en hjá
hinum ófrjálsasta fimmtungi. Það
er reyndar svo að hlutdeild hinna
fátækustu í heildartekjum, þegar
litið er yfir þær þjóðir sem falla
í 2. og 3. frjálsustu fimmtunga, er
minni en hlutdeild þeirra fátæk-
ustu í frjálsasta fimmtungnum.
Með öðrum orðum: Fátækustu
íbúar frjálsustu þjóðanna fá jafn-
stóran eða stærri hlut af kökunni
en fátækustu íbúar allra annarra
ófrjálsari þjóða. Það þarf svo
varla að taka fram, hversu miklu
stærri kakan er hjá frjálsu þjóð-
unum. Fátækustu íbúar frjálsustu
þjóðanna hafa a.m.k. fjórfaldar
tekjur fátækustu íbúa annarra
þjóða (miðað við kaupmátt).
Í niðurstöðum Fraser Institute
kemur í ljós að það eru engin sér-
stök tengsl á milli ójöfnuðar og
efnahagslegs frelsis. Hvorki til
né frá. Þannig hefur ríkasta fólk
(hæstu 20 prósentin) frjálsustu
þjóðanna minni hlutdeild í heild-
artekjunum en ríkasta fólk allra
annarra ófrjálsari þjóða. Almenn-
ar fullyrðingar um að hinir ríku
verði ríkari og hinir fátæku
fátækari standast ekki. Það sem
gerist auðvitað við aukið frelsi í
efnahagsmálum, þrátt fyrir allt
tal um óeðlilega samþjöppun og
einstaka dæmi um mikla ógæfu og
gífurlega auðsöfnun, er að hagur
fólksins vænkast almennt.
Sem þýðir að sjálfsögðu ekki að
allir hafi það gott. Því miður er það
staðreynd að vandamálum verður
aldrei alveg útrýmt. Fullkomnar
lausnir í mannlegu samfélagi eru
bara ekki til. Það sem stendur helst
í vegi fyrir því að hægt sé nálgast
markmiðið um bættan hag flestra
eru skyndilausnir sem horfa til
skamms tíma. Svo sem jöfnunar-
aðgerðir í gegnum skatta- og bóta-
kerfi eins og formaður Samfylk-
ingarinnar leggur til.
Slíkar hugmyndir eiga samt
gjarnan hljómgrunn. Staðreyndin
er sú að umræðan litast af vanda-
málunum, sem eru yfirleitt freist-
andi fréttamatur. Nóg er af frá-
sögnum af ógæfu þjóðfélagshópa
í köldu markaðshagkerfinu og því
þegar stjórnmálamenn ylja með
skammgóðum skyndilausnum.
Minna er sagt frá hversdagslífi
þorra venjulegs fólks sem gengur
alla jafna vel.
Ef til vill skýrir allt þetta
hversu furðulega auðvelt hefur
reynst að selja þá hugmynd hér á
landi að fátækt hafi verið að auk-
ast. Að misskipting og ójöfnuður
dafni á Íslandi í krafti hnattvæð-
ingar frjálsra viðskipta. Vandaðar
rannsóknir á áhrifum efnahags-
legs frelsis á lífskjör ólíkra tekju-
hópa meðal þjóða heims benda til
annarrar niðurstöðu.
Efnahagslegt frelsi í heimin-
um (hnattvæðingin eða hvað sem
fólk vill kalla fyrirbærið) er ekki
sjúkdómur, heldur tækifæri. Það
bætir ekki hag okkar að berjast
við það með ávanabindandi meðul-
um ríkisins eins og um sé að ræða
faraldur, eins og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir leggur til. Við eigum
að taka breyttum veruleika fagn-
andi og laga okkur að honum. ■
Hnattvæðingarflensa?
Veriði bara jafnaðarmenn
Á bloggi sínu vitnar Mörður Árnason
gjarnan í ummæli konu sinnar, Lindu
Vilhjálmsdóttur, sem oft eru skemmti-
leg. Í gær mátti þar lesa eftirfarandi:
„Á eldhúsborðinu lágu blöð með
fréttum af einhverjum skoð-
anakönnunum sem sýndu
Samfylkinguna neðar en sóma-
samlegt er. Linda segir: Ég veit
alveg hvað er að. Þið eruð
sum alltaf eitthvað að elta
frjálshyggjumennina og
aðrir að hafa áhyggjur af
miðjunni. En fólk hefur
engan áhuga á ykkur
þannig. Veriði bara jafn-
aðarmenn. Þá trúir fólk á
ykkur og vill að þið séuð í
forystu.“ Kannski eitthvað
fyrir Ingibjörgu Sólrúnu til
að hugsa um?
Sjálfsöryggi
Svanfríður Jónasdóttir gerir sjálfsöryggi
Björns Inga Hrafnssonar, frambjóð-
anda í oddvitasæti Framsóknar í
Reykjavík, að umtaslefni í nýjum
pistli á vefsíðu sinni. „Þarna er ekki
vanmáttarkenndinni fyrir að fara. Nei,
það er sóknarhugur. Eða öllu heldur
fífldirfska. Svona gera sjálfumglaðir
strákar en voða sjaldan stelpur, og ná
stundum árangri. Mér sýnist reynd-
ar að þeir félagar Egill Helgason og
Össur Skarphéðinsson séu líka búnir
að munstra umræddan Björn Inga vel
inn í borgarpólitíkina; hafa hjálpað til
við að búa hann til. Og hann er svo
öruggur með sig drengurinn að hann
virðist þess fullviss að bara með því að
ryðja Alfreð úr vegi og komast að sjálf-
ur þá muni blómin spretta úr hverju
spori Framsóknar í borginni og hann
orðinn borgarstjóraefni. Ég endurtek,
það er ekki vanmáttarkenndinni fyrir
að fara; ekkert „ef mig skyldi kalla“
dæmi hér. Og líklega mun þetta virka
fyrir hann þó ýmsum finnist þetta
absúrd og aðallega hlægilegt.“
Hangið á hurðarhúni
Jón Magnússon lögmaður er virkur
þátttakandi í þjóðmálaumræðunni
og heldur úti vefsíðu. Í vikunni fjallaði
hann um varnarliðið, sem hann telur
tímabært að fari á brott. „Hvers vegna á
sjálfstæð þjóð að hanga á hurðarhúnin-
um í varnarmálaráðuneytinu hjá Rums-
feld til að biðja hann um að taka ekki
þá fáu dáta og þær fáu herflugvélar sem
enn eru hér. Afstaða Bandaríkjamanna
til varnarliðsins hér hefur verið ljós í
mörg ár en vegna annars vegar frekju
og hins vegar undirlægjuháttar okkar þá
er herinn ekki farinn,“ skrifar Jón.
gm@frettabladid.is
Í Kópavogi býr drengur sem varð átta ára um daginn. Eins og gengur með drengi á hans aldri vaknaði hann snemma daginn sem afmælisveislan skyldi haldin og skein eftirvæntingin úr
augum hans. Hann undirbjó veisluna með foreldrum sínum; tók
til, lagði á borð og aðstoðaði við að skreyta kökuna. Þegar veisl-
an var að hefjast fór hann í sparifötin. Klukkan sló þrjú og von
var á gestunum á hverri stundu. Hann hafði boðið strákunum í
bekknum sínum og beið spenntur eftir að þeir tíndust í hús. Hann
hlakkaði til að sýna þeim herbergið sitt, leyfa þeim að leika með
dótið sitt og gefa þeim af kökunni. Og auðvitað hlakkaði hann til
að fá frá þeim gjafir. En tíminn leið og aldrei gall bjallan. Saman
furðuðu hann og foreldrar hans sig á þessu og gengu þau meðal
annars úr skugga um að rétt dag- og tímasetning hefði verið á
boðskortunum og eins að heimilisfangið hefði ekki skolast til.
Þegar klukkustund var liðin frá því að afmælisveislan átti að
hefjast var kökunni stungið inn í ísskáp. Og smátt og smátt, án
þess að um það væri talað, var gengið frá öllu öðru. Það kæmi
enginn úr þessu. Það sem vera átti gleðidagur í lífi drengsins
unga breyttist í martröð. Og þetta var ekki fyrsta martröðin sem
hann upplifði glaðvakandi um hábjartan dag. Þær hafa verið
margar; óteljandi, og alltaf jafn hræðilegar. Og hann bara nýorð-
inn átta ára.
Afleiðingar eineltis geta verið hrikalegar. Djúp ör eru mörkuð
í hjörtu þeirra sem fyrir verða og mörg dæmi eru um að fólk sem
orðið hefur fyrir einelti í æsku bíði þess ekki bætur og glími við
margs konar erfiðleika síðar á lífsleiðinni.
Mennirnir hafa í gegnum árin og aldirnar búið sér til fullt af
vandamálum og verja svo tíma og peningum í að reyna að leysa
þau. Segja má að einelti sé af þeim toga enda er það ekki náttúru-
lögmál að börn gangi svo hart og grimmilega fram gegn öðrum
börnum að sálarástand þolenda sé eins og eftir hamfarir.
Samtökin Regnbogabörn standa í markvissri baráttu gegn ein-
elti. Regnbogabörn voru stofnuð fyrir þremur árum að undirlagi
Stefáns Karls Stefánssonar leikara, sem þá hafði um nokkurt
skeið vakið athygli á því mikla vandamáli sem einelti er. Hann
hafði sjálfur orðið fyrir barðinu á því og ræddi opinskátt um þá
lífsraun sína.
Olweusaráætlunin gegn einelti er rekin í fjölda grunnskóla
undir forystu Þorláks Helgasonar. Áætlunin er skipulögð í þaula
og nær til þúsunda nemenda á öllu landinu. Bæði þessi verkefni
hafa gengið vel og forvígismenn þeirra eiga þakkir skildar.
En hvað sem áætlunum og félagasamtökum líður hlýtur sjálft
vandamálið að hvíla í kollum þeirra sem leggja aðra í einelti. Og
um leið hlýtur ábyrgðin að vera hjá uppalendum viðkomandi.
Ekki er þar með sagt að uppalendur hafi með einhverjum hætti
búið svo um hnúta að börnin hafi gaman af að leggja aðra í einelti
en það er þeirra að taka á málum. Vitaskuld er sárt að viður-
kenna fyrir sjálfum sér að barnið manns meiði aðra en án slíkrar
viðurkenningar breytist ekki neitt. Og augljóslega þarf þetta að
breytast.
Með viljann að vopni er hægt að forða fjölda barna frá stöðug-
ri vanlíðan á bernskuárunum og margs konar sálarglímum síðar
á lífsleiðinni.
Látum það ekki gerast að kakan verði tekin ósnert af borðinu
í níu ára afmæli drengsins í Kópavogi með öllum þeim ömurleika
sem því fylgir. ■
SJÓNARMIÐ
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON
Einelti er alvarleg meinsemd sem mikilvægt er
að samfélagið sameinist um að uppræta.
Uppalendur bera
mikla ábyrgð
Í DAG
HNATTVÆÐING
BIRGIR TJÖRVI
PÉTURSSON
Efnahagslegt frelsi í heiminum
(hnattvæðingin eða hvað sem
fólk vill kalla fyrirbærið) er
ekki sjúkdómur, heldur tæki-
færi. Það bætir ekki hag okkar
að berjast við það með ávana-
bindandi meðulum ríkisins
eins og um sé að ræða farald-
ur, eins og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir leggur til.
AUGL†SINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLA‹INU ALLA MI‹VIKUDAGA
Mest lesna
vi›skiptabla›i›
G
al
lu
p
kö
nn
un
f
yr
ir
36
5
pr
en
tm
i›
la
m
aí
2
00
5.