Fréttablaðið - 16.05.2006, Blaðsíða 23

ÞRIÐJUDAGUR 16. maí 2006 3
Ein algengasta tegund átröskun-
ar er svokallað lystarstol eða
anorexia. Íslenska nafnið er í
raun rangnefni þar sem röskun-
in einkennist ekki af skorti á
lyst. Einstaklingur sem þjáist af
anorexiu minnkar magn þess
sem hann borðar og hættir jafn-
vel að borða í því skyni að forð-
ast þyngdaraukningu. Þessir
einstaklingar eru ofurseldir
hugsunum um þyngdartap og
líður best þegar þeim finnst
þeim hafa tekist að tryggja
áframhaldandi þyngdartap.
Þetta þýðir í raun að einstakling-
ar með anorexiu leggja allt í
sölurnar til að tryggja að þeir
léttist og þeim hættir til að missa
stjórn á allri hegðun sem snýr að
þyngdartapi.
Við greiningu anorexiu eru
tveir undirflokkar sem koma til
greina. Sá fyrri einkennist af því
að viðkomandi sveltir sig ein-
vörðungu en hinn seinni ein-
kennist af því að samhliða
sveltinu hefur einstaklingurinn
flest einkenni lotugræðgi eða
búlimíu, tekur átköst og fram-
kallar uppköst. Greining anor-
exiu fer fram hjá sálfræðingi
eða geðlækni og er þá stuðst við
viðurkennd greiningarviðmið.
Til þess að greinast með Anor-
exiu þarf líkamsþyngd einstakl-
ings fyrst og fremst að vera
innan við 85 prósent af kjör-
þyngd hans en auk þess þarf ein-
staklingurinn að vera upptekinn
af áframhaldandi þyngdartapi
og blindur á alvarleika stöðu
sinnar. Að lokum er almennt
skilyrði fyrir greiningu, að ef
kona er á barneignaraldri þá
hafi hún ekki haft reglubundnar
blæðingar í þrjá samfellda tíðar-
hringi.
Algengast er að anorexia
greinist fyrst á aldursbilinu 14-
18 ára og langoftast eru það
stúlkur sem greinast og eru
stúlkur í raun 90 prósent þeirra
sem greinast. Vegna þess að
anorexia greinist oftast á ungl-
ingsárunum, er algengt að hún
teljist unglingaröskun. Líkt og
með aðrar geðraskanir er
algengt að einstaklingar þjáist
af öðrum vandamálum samhliða
anorexiunni. Algengustu fylgi-
kvillar anorexiu eru: lotugræðgi
(bulimia), þunglyndi, kvíði,
árátta-þráhyggja og félags-
fælni.
Anorexia er flókið vandamál
og getur verið misalvarlegt.
Almennt er talið að batahorfur
einstaklinga tengist líkams-
þyngd þeirra, aldri og tímanum
sem þeir hafa þjáðst af vandan-
um. Með öðrum orðum verður
ólíklegra að einstaklingur nái
bata ef hann er mjög léttur, gam-
all eða hefur þjáðst af anorexiu
um langt skeið. Ef einstakling-
urinn þjáist af öðrum vandamál-
um samhliða anorexiunni
minnka einnig batahorfurnar.
Tiltölulega fáar rannsóknir hafa
verið framkvæmdar á batahorf-
um einstaklinga með anorexiu
en þær sem framkvæmdar hafa
verið sýna að anorexia er mjög
flókið og óútreiknanlegt vanda-
mál. Stundum getur anorexia
verið einföld og auðlæknanleg
en í öðrum tilfellum getur hún
verið langvinn og óviðráðanleg.
Almennt er það þó álit sérfræð-
inga að vegna þess hve erfiður
vandinn er viðureignar þá beri
að reikna með því að meðferð
hans taki langan tíma.
Mjög erfitt getur verið að
vinna með fólki sem þjáist af
anorexiu þar sem það er yfirleitt
í mikilli afneitun og því verður
samband þess við meðferðar-
aðilann mun mikilvægara. Mikil-
vægt er að einstaklingurinn
myndi traust samband við þann
sem hyggst hjálpa honum og
treysti honum fullkomlega. Sem
dæmi um hve erfitt getur verið
að vinna með einstaklingum með
anorexiu, líta þeir oft á þyngdar-
tapið sem lausn vandans í stað
þess að sjá það sem orsökina.
Markmið meðferðar við anor-
exiu er að koma aftur á eðlileg-
um matarvenjum og hjálpa fólki
að ná aftur eðlilegri líkams-
þyngd. Bestu meðferðarúrræðin
eru almennt talin vera þau sem
taka á sem flestum þáttum vand-
ans. Ekki nægir fyrir úrræði að
takast eingöngu á við hugsanir,
hegðun eða félagslega þætti eina
og sér heldur þarf gott úrræði að
taka á öllum þessum þáttum.
Mikilvægt er fyrir einstakl-
inga með anorexiu og aðstandend-
ur þeirra að fylgjast vel með og
bregðast skjótt við þegar vandinn
gerir vart við sig. Því fyrr sem
einstaklingur leitar sér hjálpar
hjá færum fagaðila sem hann
treystir, þeim mun líklegra er að
hann muni ná tökum á vandanum.
Anorexia: Batahorfur og meðferð
Persona.is
EYJÓLFUR ÖRN JÓNSSON
SÁLFRÆÐINGUR SKRIFAR
Stúlkur nota frekar andlegt of-
beldi þegar þær hrekkja önnur
börn. Einelti hefur dýpri áhrif á
stúlkur en drengi.
Breskur sálfræðingur að nafni Val-
erie Besag fylgdist með ellefu ára
gömlum börnum í meira en sextán
mánuði og rannsakaði hegðun
þeirra. Hún kvikmyndaði hegðun
barnanna og með rannsóknum
sínum komst hún að því að stúlkur
eru mun afkastameiri hrekkjusvín
en drengir. Drengir sýna frekar lík-
amlegan styrk þegar þeir hrekkja
en stúlkur nota andlegt ofbeldi í rík-
ara mæli. Einelti stúlkna á öðrum
stúlkum er mun persónulegra og
miðað að því að brjóta fórnarlömb-
in niður andlega og tilfinningalega.
Í sömu rannsókn voru langtíma-
áhrif eineltis könnuð. Niðurstöð-
urnar sýndu að stúlkur sem verða
fyrir einelti upplifa frekar sam-
bandserfiðleika síðar á ævinni.
Einnig eiga þær til að ofvernda sín
eigin börn og þessar stúlkur verða
einnig líklegri til að verða fyrir ein-
elti á vinnustað.
Stúlkur hrekkja meira
Stúlkur beita frekar andlegu ofbeldi þegar þær leggja önnur börn í einelti.
NORDICPHOTOS/GETTYIMAGES