Tíminn - 29.01.1978, Side 2

Tíminn - 29.01.1978, Side 2
2 Sunnudagur 29. janúar 1978. Tiltekin stétt manna hefur komizt að raun um, að hægt er AÐ GERA ROGINN AÐ VERZLUNARVÖRU segir Skuggi í þessari grein, sem fjallar um það sem hann nefnir ,,s-blaðamennsku” Aögera róginn að verzlunarvöru — segir Skuggi i þessari grein, sem fjallar um þa6 sem hann nefnir ,,s-bla6amennsku”. Hvaðer s-blaða- mennskaV Það hefur um nokkra hrið veriö ætlun okkar aö draga saman i blaöagrein hugleiöing- ar um undirstöðuatriöin i is- lenzkri s-blaðamennsku, eins og þau birtast okkur i Þjööviljan- um, Visi og Dagblaðinu. Nú munu menn spyrja, hvaö er s- blaöamennska? — Og er þá þvi til aö svara, aö meö nýyröi þessu viljum viö gera tilraun til þess aö islenzka erlend heiti eins og boulevard-blöð eöa gul pressa. Ameriskir blaðalesendur vissu aldrei fyrir vist, hvaö stóö aö baki S-inu i Harry S Truman, og þvi rituöu andstæðingsblöö nafn hans stundum Harry S (for nothing) Truman. Það er heldur ekki nauösynlegt, aö lesendur okkar geri sér ákveönar hug- myndir um þýöingu s-ins i s- blaöamennsku (framboriö ess- blaöamennska). Detti þeim ekkert betra i hug, mega þeir okkar vegna taka sér i munn orö eins og siödegisblaöamennska til heiöurs þeim blööum, sem nú um sinn hafa tekið aö sér óum- deilanlegt forystuhlutverk á þessu sviði. Kennslubókardæmi Þjóðviljans Meöan grein þessi var enn i smiðum, geröi Þjóðviljinn okk- ur þann greiða að skrifa forsiöu- frétt og leiöara um islenzk fisk- sölumál i Bandarikjunum. (Þjóöv. 20. jan. 1978). Þessi skrif blaðsins eru eins og kennslubókardæmi um aöferöir s-blaöamennskunnar og þvi veröur til þeirra vitnað I þessari grein. Hið ferskeytta stef Vel rituö s-blaöagrein skiptist aö jafnaði I fjóra þætti eöa stig, nánar tiltekiö sem hér segir: 1. stig — staðreyndir 2. stig — útlegging 3. stig — aödróttanir 4. stig — kröfugerð Viö skulum nú vikja nánar aö hverju stigi fyrir sig. Aöur en lengra er haldið, er rétt aö gera sér grein fyrir þvi, aö hiö fer- skeytta stef s-blaöamennskunn- ar birtist oft meö hinum marg- vislegustu tilbrigöum. Þaö er heldur ekki meö öllu vist, aö i tilteknum pistli birtist stigin öll i sömu röö og þau eru hér upp tal- in. Þegar grannt er skoöaö, má þó jafnan greina þá fjóra meg- inþætti, sem áöur voru til- greindir. Hjá meiri háttar höf- undum s-blaöamennskunnar, eins og Vilmundi Gylfasyni, Svarthöföa og leiöarahöfundum Þjóöviljans, birtast meginþætt- irnir jafnan svo reglulega og undantekningarlaust, aö þaö hvarflar aö manni, aö mennirn- ir hafi allir gengiö i sama skól- ann. Kannski er þaö hinn nýi skóli i islenzkri blaöamennsku! Vikjum aö svo mæltu aö hverju stigi fyrir sig. 1. stig — staðreyndir Vandaöur s-blaöamaður notar jafnan einhverja þekkta staö- reynd sem útgangspunkt. Hér má helzt ekki halla réttu máli svo neinu nemi. Sé á þessu stigi vikið litils háttar af götu sann- leikans, skal þaö gert meö þeim hætti, að venjulegir blaöales- endur hafi engin tök á aö átta sig á málinu. Þannig tilfærir Þjóöviljinn efalaust réttar sölu- tölur fyrir Coldwater og Iceland Products og breytir siöan I isl. krónur á gengi i janúar 1978. Hvernig á venjulegur blaöales- andi aö átta sig á þvi, aö hér heföi -meöalgengi ársins 1977 veriö réttari mælikvaröi? Hér skakkar ekki nema 1600 — 1700 milljónum ,,á ársgrundvelli”, og á höfuöbólum s-blaöa- mennskunnar er ekki veriö aö v tiunda þess konar smámuni. 2. stig — útlegging Af öllum stigum s-blaöa- mennskunnar er þetta hiö mik- ilvægasta. Hér tekur s-blaöa- maöurinn lesandann viö hönd sér og leiðir hann inn i völund- arhús blekkinga, hugtakarugl- ings og hæpinnar reikn- ingslistar. Algengt bragö i svona skrifum er að tala um brúttóupphæðir eins og þar væri um nettóupp- hæöir aö ræöa. Þannig gerir s- blaöamaöurinn yfirleitt eng'an greinarmun á heildartekjum og tekjum aö frádregnum kostn- aði. Hafi sala aukizt um 100 milljónir, er þar meö gengiö út frá, aö ráöstöfunarfé hafi aukizt um sömu fjárhæð. I texta Þjóð- viljans: „Ariö 1977 fengu þeir sem halda á peningakössum Sölumiöstöövar hraöfrystihús- anna og peningakössum SIS I Bandarikjunum 26 — 27 millj- öröum islenzkra króna meira i kassana heldur en þeir höföu fengið þrem árum áöur”. Gagnstætt þvi sem gerist á 1. stigi, er á 2. stigi leyft aö fara mjög frjálslega meö staöreynd- ir. A útleggingarstiginu er þannig heimilt: a. aö snúa viö staðreyndum b. að hnika til staöreyndum c. aö leyna staðreyndum. Tökum fyrst dæmi um staö- reynd, sem snúið er viö. Þjóö- viljinn segir um fisksöluna vestra ,,.. og þó var áriö 1974 gott ár i þessum viðskiptum.” Sá hluti þjóðarinnar, sem oröinn var læs á dagblöö árið 1974, mun minnast þess, aö þaö var erfitt ár ,,i þessum viðskiptum.” Þjóöviljinn lýsti þvi yfir, aö „ekkert, alls ekkert” af auknum dollaratekjum fyrir fisksöluna vestra heföi komiö i hlut vinn- andi fólks á íslandi. Arni Bene- diktsson sýndi fram á i grein hér I blaöinu 24. jan. s. 1., aö kaup i almennasta taxta fiskvinnslu, umreiknaö i dollara, hefur hækkaö um 62 af hundraöi frá 1. jan. 1974 til 31. desember 1977. Skv. sömu heimild er raunar taliö, að frystihúsin hafi greitt 90% meira i heildarlaun I árslok 1977 en i ársbyrjun 1974. Hér er þvi á ferðinni gott dæmi um b. liö, 2. stigs — staöreyndum hnikaö til. Að leyna staðreyndum Blaöalesendur gera sér eöli- lega ekki mikla rellu út af hlut- um, sem þeir hafa ekki beina vitneskju um eöa muna ekki eft- ir i svipinn. Fyrir þetta veröur leynd staðreynda jafnan eitt bitrasta vopniö i hendi s-blaða- mannsins. Þannig lætur Þjóöviljinn al- veg undir höfuö leggjast aö skýra lesendum sinum frá þvi, aö islenzku fyrirtækin vestan hafs fengu 26.000 lestum meira af fiski frá íslandi áriö 1977 en árið 1974 („sem þó var gott ár i þessum viöskiptum”). Eitt orö um þessar 26.000 lestir heföi náttúrlega getaö vakiö upp hjá lesendum hugmyndir um ein- hvers konar greiöslu til Islands fyrirþessa ca. 20 skipsfarma af fiski. Allar hugrenningar i þá átt heföu hins vegar veriö til þess fallnar aö slæva skilning lesandans á kenningu ritstjór- ans um 26 milljaröa týnda i Ameriku. Látum svo útrætt að sinni um 2. stig — útlegginguna. 3. stig — aðdróttanir Hafi s-blaðamanni tekizt vel upp á útleggingarstiginu, verö- ur aödróttunarstigiö auövelt 1 meöförum. Nú má gera ráö fyr- ir, aö lesandinn sé oröinn meö- tækilegur fyrir umbúöalausar aödróttanir. I texta Þjóöviljans: „Hvaö hefur veriö aö gerast á fiskmörkuöunum i Bandarikj- unum siöustu árin, og hvaö hef- ur verið aö gerast i rekstri þess- ara fyrirtækja?”. „Hvaö varö um alla þessa peninga?” A þessu stigi þykir oft henta aö heimfæra efnið upp á per- sónulegar kringumstæður les- andans. Það gæti t.d. hugazt, aö einhver af lesendum Þjóövilj- ans heföi aö visu meðtekið kenningu ritstjórans um 26 milljarða týnda i Ameriku, en vildi aö ööru leyti leiöa hjá sér máliö sem sér óviðkomandi á þeirri forsendu, aö þarna væri verið aö stela frá einhverjum öörum en honum sjálfum. Undir þennan leka er sett meö svo- felldum hætti: „Þaö heföi sann- arlega verið búbót, ef sérhver 5- manna fjölskylda heföi fengiö kr. 600 þús. I sérstaka launaupp- bót áriö 1977.” Vikjum þá aö aödróttunar- stiginu yfir á kröfustigiö. 4. stig — kröfugerð Þetta er siöasta stigiö og hiö einfaldasta i meöförum. Hafi vel tekizt til á hinum fyrri stig- um, er hægt aö afgreiða þetta stig með einni setningu, sbr. Þjóöviljann: „Viö endurtökum kröfu okkar um opinbera skýrslu um málið”. :ÆStV^: SSfflSffiSSS 2S2S2* „La kianna tveggja nemur lullum ”u' 'ú'saí£" hraBírystihúsanna, og svo Ice- ijarha Ulenskra kröna og he£m þvl^nQg 4 ísTeriTékSt M - sn mlljöröum kr6na meira '■fnáhigVlWB"' h*“l '“nnd.rn. uár er um ri»»upph«6ý »6 hír er ekki um nein» mSlwtriu(»rrUff hikkun «J hckkun »öluverö» * hver)» etn ingu, en einnig er um nokkr* “isrrwíÆTrí mKti» » »6»lútflutning*m»rk»6 okk»r þi ikuli l»un íólk»in». »er hér \dnnur vi6 fr»mlei6*lun» h» IceUndPrc ... 36,7miljón ... 34,omiljó' ... 48,5 miljö' 1974... SS&i&r* ekltl *"*»». s»*t r •tolll / u'*o<rþ,t r'nah.., ‘*kj» sS, hu"»ua, /feland p *f«» t>r<6 'JtfUg, 'rllui tps -yfc&r/.ai t*»fó ’n nrydd- 48,5 mlljö' / .'" v,*n* (><•»* * hb"~ 61,7 miljún ui«i!r'r "khrramidgK*"*ur -‘““4 "'-’ft'VtÍ “•^1. Ou, 0,,» tu. lækkun sölutekna frá 974-1977 er 123 mil;ónir lollara eða yfir 26 milj- trðar kr.á ársgrundvelli Hvað varð um 'indi ,rytUiii,U n / h»ln„. ptn f,Atud- í '"•‘Srr-K' SfiKaaÆws I ?« ‘**<n / / ■ saaésv-s/ - 'mnuUun / " Jn«su. Ium,s mjai Kriy 1 Pétu Undirstööuatriöin I islenzkri s-blaöamennsku, cins og þau birtast okkur i Þjóöviljanum, VIsi og Dagblaöinu. Hér skakkar ekki nema 1600 — 1700 milljónum ,,á ársgrundvelli” og á höfuöbólum s-blaðamennskunnar er ekki veriö aö tlunda þess kon- ar smámuni. uxobse?i»<* mBP

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.