Tíminn - 29.01.1978, Page 19

Tíminn - 29.01.1978, Page 19
Sunnudagur 29. janúar 1978. 19 rnarmálum. — Hvernig var svo að vera barn á Reyðarfirði, þegar þú manst fyrst eftir þér? — Þaðvaralveg dýrlegur timi. Leiðindi voru óþekkt fyrirbæri, og uppátæki okkar krakkanna vorumeðólikindum fjölbreytileg. Landrými var nóg, byggðin þrengdi ekkert aö okkur, og skylduverkin ekki þjakandi. — Hvað heldur þú að margt manna hafi búið i þorpinu á Reyðarfirði, þegar þú varst að al- ast upp? — Mannfjöldinn stóð auðvitað ekki alveg i stað. Ég hygg, að ibúar Reyðarfjaröar hafi veriö rösklega þrjúhundruð manns, þegar ég var barn, en.á unglings- árum mlnum tök þetta mikinn fjörkipp. Þá kom setuliðið, og þá var Reyöarfjörður allt i einu orðinn fimm- til sex þúsund manna bær. Þá breyttist Uka allt, og má segja, að við höfum lifað marga áratugi i einu vetfangi. A bernskuárum mfnur var kreppa ogatvinnuleysi á Reyöarfirði eins og annars staðar á tslandi, en hjá okkur var þó haldið uppi atvinnu- bótavmnu, og það var gert með þvi að rækta land i þorpinu, enda stunduðu flestir Reyðfiröingar einhvern búskap á þessum árum, áttu eina eöa jafnvel tvær kýr, nokkrar kindur, og ræktuðu kartöflur og rófur ti eigin nota. Húsmæðurnarunnuföt á alla fjöl- skylduna, og þannig má segja, að fólk hafi lifaö eingöngu á þvi sem landið gaf af sér, enda er mér nær að halda að Reyðfirðingar hafi sloppið betur út úr kreppuárunum en mörg önnur sjávarþorp. Stærsta áhugamál æskudaganna — Byrjaðir þú ekki snemma að taka þátt i störfum fullorðna fólksins, þótt þú segðir áðan, að skyldurnar hefðu ekki verið beinlínis þjakandi? — Jú ég hlaut snemma sama embætti og flestir jafnaldrar minir, að vera kúasmali. Þaö hef- ur liklega verið algengasta starfsheiti ungra manna á Reyðarfirði um þessar mundir. Svo vorum við auðvitað notaöir til snúninga, eftir þvi sem til okkar náðist, við vorum látnir hjálpa til við heyskap, fiskbreiðslu, panna sild, og sitthvað fleira, eftir þvi sem þörfin krafði. — Varstþú ekki I sveit á sumr- in? — Jú, ég var flest sumur eitt- hvað i sveit, og þá langoftast á Kollaleiru hjá afa minum og ömmu sem voru mikil sæmdar- hjón, enda minnist ég þeirra alltaf með óblandinni viröingu og aðdáun. Ég var lika eitt sumar á Höföa á Völlum. Þá var ég tiu ára gamall, og mér er óhætt að full- yrða, að þótt ég ætti góða æsku yfirleitt, þá var ég aldrei og hvergi svo striðalinn sem þetta sumar á Höfða. Og hvergi hef ég séð annað eins forðabúr matar. Þarna varallurislenzkur matur á boðstólum, hákarl, harðfiskur, súrmatur og hvað annað, sem lystugur krakki gat óskað sér. Þegar ég var að alast upp, átti ég mér eitt áhugamál, sem tók huga minn fastari tökum en flest eða allt annað. Það var hestamennska. Mér þótti vænt um hesta, og ég vildi helzt alltaf vera á hestbaki. Mér liggur við að halda, að ég sé enn hjólbeinóttur eftir að kreppa ganglimi mina að slðum hesta! — En voru ekki takmörkuö tækifæri tii hestamennsku I þorp- inu á Reyðarfirði á þessum ár- um? — Þau voru nær engin. Hesta- eign var litil á Reyðarfiröi þá,en á sveitabæjunum, þar sem ég var á sumrin, voru auðvitað nógu margir hestar handa mér, enda voru þeir óspart notaöir. — En sjörinn hefur ekki togað i þig að marki? — Nei, þaö get ég ekki sagt. Ég var aldrei mikið gefinn fyrir sjó, þótt flest æskuspor min liggi eftir sjávarströnd. „Þá kom heldur en ekki babb i bátinn” — Heldur þú, að það hafi veriö æskukynniþin afbökum, sem ollu þvi að þú fórst i skóla og gerðist kennari, en ekki bóndi —eða sjó- maður? — A þeim árum,sem við höfum I huga, munu það liklega ekki hafa verið nema tvær eða þrjá fjölskyldur á Reyðarfirði, sem sendu börn sin til framhalds- náms, eftir aö barnaskóla lauk. Yfirleitt hafði fólk ekki efni á sliku, og svo var þaö ekki heldur orðin tizka, að svo aö segja hver einasti unglingur tæki stúdents- próf. Börn sjómanna og verka- manna áttu fárra kosta völ, en svo breyttist þetta á striðsárun- um, eins og margt fleira. Aura- ráðin urðu rýmri, og þar kom, að jafnvel fátækir unglingar gátu kostað sig að mestu leyti sjálfir, ef þeir höfðu næga atvinnu að sumrinu. Um mig er það að segja, að framan af hafði ég takmarkaðan áhuga á skólagöngu. Faöir minn vildi helzt gera úr mér bónda, hann langaöi til þess að ég færi i bændaskóla, en á hinn bóginn ýtti hann mér aldrei að sjónum. En mig langaö ekkert i bændaskóla, svo vel sem mér hafði þó liðiö öll þau mörgu sumur, sem ég var 1 sveit. Endirinnvarðsvosá, að ég fór i héraðsskólann á Eiðum, og hafði mjög gott af dvölinni þar. Seinna vaknaði svo hjá mér löngun til frekara bóknáms, og fór þá i Menntaskólann á Akureyri. Þar þótti mér gaman og gott að vera, og stundaði þar nám, þangað til ég var kominn i fimmta bekk, en þá kom helduren ekki babb i bát- inn. Ég fékk hina svokölluöu Akureyrarveiki, varð fárveikur, og lá lamaður i þrjú ár. Þegar ég loks komst á fætur aftur, fannst mér ég vera oröinn of gamall til þessað taka upp þráðinn og halda áfram að lesa til stúdentsprófs, svo ég venti minu kvæöi i kross, fór i Kennaraskólann, lauk náminu þar á tveim vetrum og tók kennarapróf árið 1953. — Þú unir þá kannski ekkert illa þvi sem varð? — Nei, Siöur en svo. Ég er ánægöur meö hlutskipti mitt, og þykir mjög vænt um það starf sem ég gegni. Kennsla er mjög heiilandi vinna, þótt húnsé erfið á köflum. Ég er lika svo heppinn, að samstarfsmenn minir og þeir sem ég þarf aö umgangast vegna starfa mins, eru ágætisfólk, og það er ómetanlegur styrkur og úppörvun að þvi. Vandinn vex, eftir þvi sem „lyklabörnunum” fjölgar — Nú er alltaf verið að taia um hagvöxt og afkomu, bæði einstakra staða og þjöðarbúsins i heUd. Við mættum kannski, svona undir lokin, vikja aö þvi, hvernig þið Reyðfirðingar eruð á vegi staddir i þeim efnum? — Afkoma manna á Reyðar- firði er vel i meðaUagi, eftir þvi sem gerist annars staðar. Ég sá einhvers staðar i skýrslu, að við værum fremur ofarlega á blaöi hvað fjárhaginn snertir. Staður- inn vex hægt, þar eru um sjö hundruð manns núna. En þar er mikið af ungu fólki, og þaö er byggt I skorpum. Nokkur hús eru i byggingu í einu, en svo koma tlmabil inn á milli, þegar litið eöa ekkert er byggt. Litið er um það að verkamenn séu ekki i fullu starfi, og árstiðabundið atvinnu- leysier ekki mikið. En það vantar meirahráefnii frystihúsiö til þess aö alltaf sé kappnóg að gera fyrir aUa. Sömuleiðis vantar vinnu fyrir húsmæður, þóttvið kennar- arnir séum reyndar ekkert hrifnir af þvi fyrir hönd barnanna, að missa mjög margar mæður út i atvinnullfið. Og það er ekki heldur gott fyrir skólana, þvi að það er staðreynd, hvort sem menn viðurkenna þaöeða ekki, aö vandamál skólanna vaxa I réttu hlutfalli við það sem „lyklabörn- unum” fjölgar. En „lyklabörn” köllum við gjarna þau börn, sem hitta fyrir kalda, dimma og mannlausa ibúð, þegar þau koma heim úr skólanum. Þeim hefur bara verið fenginn útidyralykill, og svo eiga þau að sjá um sig sjálf. Ofter þetta illnauðsyn, það veit ég vel, en heppilegt er það ekki, hvorki frá sjónarmiöi barnanna né skólans, þar sem þau stunda nám sitt. Um Reyðarfjröð er það annars að segja, að nokkur gróin fyrir- tæki þar á staönum veita fjölda fólks atvinnu. Ef ég á að nefna einhver þeirra með nöfnum, kem- ur fyrst i huga kaupfélagið, vega- gerðin, útgerðarfélagiö Gunnar og Snæfugl og biíreiðaverkstæöið Lykill. Enn fremur eru vaxandi umsvif hjá Vélaverkstæði Björns og Kristjáns, og þegar loðnan veiöist, er alltaf nóg aö gera i sildarbræöslunni. Nýlega var sett á stofn á Reyðarfiröi saumastofa, sem heitir Harpa, og hún veitir allmörgum konum atvinnu. Sveitabýlum i Reyðarfirði hef- ur farið fækkandi, og nú er svo komið, aö varla er hægt aö segja, að það sé nema ein jörö, þar sem mikill búskapur er stundaöur. En auðvitaöeru lika nokkur fleiribú, og þau eru nálægt meðalstærð. Stóra búið, sem ég minntist á, er fjárbú, i þorpinu eru ekki lengur neinar kýr, og Reyðfirðingar fá þvi alla sina m jólk ofan af Héraöi. Fljótsdalshérað erþannig „okkar sveit”, eins og verið hefur lengi. Þaðan fáum við þær landbún- aðarafurðir sem við notum,og þá mjólk sem Reyðfirðingar íraml.flytja þeir til Egilsstaöa. Englendingar komu auga á þetta — Sagt hefur verið, aö þaö sé alltaf erfitt að spá, — og einkan- lega um framtiðina! En eigum viö samt ekki að rýna ofurlitið fram i timann og reyna að gera okkur grein fyrir framtiðarmögu- leikum Reyðarfjarðar? — Jú, þaö vil ég gjarna, og ég fyrir mitt leyti er alveg viss um, að það er ekkert annað en spurn- ing um tfma, hvenær Reyöar- fjörður verður orðinn grósku- rriesti staöurinn á Austurlandi. Vaxtarskilyrði hans eru mjög mikil og eiga sér margar forsend- ur. Staðurinn er alveg á krossgöt- um, landrými er þar mjög mikiö, höfnin er sjálfgerð og er ein hin bezta á öllu Austurlandi. Eng- lendingar voru ekki lengi að koma auga á þetta á striösárun- um siðustu, enda höguðu þeir sér samkvæmt þvi og settu niöur aðal-bækistöðvar sinar á Austurlandi einmitt þar. En hins vegar hafa blessaðir þingmenn- irnir okkarekkitekiðeftir þessari augljósu staðreynd enn þann dag i dag. Ef við horfum fram á veginn, þá er þess fyrst aö geta, að nú er að risa tollvörugeymsla á Reyðarfirði. Húsið er komið undir þak, og viö gerum okkur vonir um að siðar verði komið upp stór- markaði i sambandi viö tollaf- greiðslu, en eins og kunnugt er, hafa vörur lengi verið tollaf- greiddar á Reyðarfirði. Umskip- unarhöfn verður áreiðanlega á Reyðarfirði, og eins og til þess að undirstrika það hefur veriö byggöur hundrað metra langur viðlegukantur nú nýlega. Við geröum okkur einu sinni von um að fá ferjuna, en sú von brást aö visu — að minnsta kosti I bili. Hins vegar er ég viss um, aö ferjan á eftir að koma til okkar, enda öll skilyrði fyrir hendi til þess að veita henni viðtöku, eftir að bæði tollvörugeymsla og toll- afgreiðsla eru fyrir hendi. Tiu þúsund manna bær eftir tólf ár? Okkur Reyðfirðinga vantar til- finnanlega öflugt byggingarfyrir- tæki. Eitt allra nauðsynlegasta framtiðarverkefni okkar er að koma þvi á fót. Nú hefur verið stofnað þar byggingarfélagið Húseiningar, með það fyrir aug- um að framleiða einingahús. Mér hefur oft dottið i hug, að tilvalið væri að setja á stofn malar- þvottastöö og steypustöð, þvi að nóg er af hráefninu, og ekki skort- ir stóra bila til þessaðflytja steypuna á milli byggðarlaga. Enn fremur er Reyðarfjörður alveg kjörinn staður fýrir þurr- kvi, bæði er nóg rúm fy rir ha na og auðvelt að koma henni fyrir. Nú þegar er búið að skipuleggja tiu þúsund manna bæ á Reyðarfirði, og hinir bjartsýnustu miða við að ibúarnir verði orðnir svo margir um 1990. En mikið verður áreiðanlega búiö aö gera á Reyðarfirði fyrir þann tima. Mér hefur löngum fundizt, að mikið hagræði væri að þvi að hafa flug- völl á Reyðarfirði. Fólksflutn- ingar á milli Austfjarða og Reykjavikur eru svo miklir, að oft eru farnar tvær ferðir á dag til Egilsstaöa. Þá væri ekki úr vegi áð flugvélin lenti á Reyðarfiröi i annarri ferðinni, þvi að það stytti þó leiöina verulega fyrir mörgum ferðamanni. Enn er eitt, sem okkur Reyðfirðinga vantar tiliinn- anlega. Þaö er bankaútibú. Eins og er, eru á Reyðarfirði skrifstof- ur bæði frá Landsbankanum og Búnaðarbankanum, en það er ^kki nóg, þótt gott sé, svo langt sem það nær. Okkur er hin mesta nauðsyn á þvi að þarna veröi raunverulegt útibú frá banka, einkum vegna afgreiöslu á toll- pappirum og öðru sliku, — og reyndar i sambandi við margt fleira. Það hefur háð okkur tals- vert, aö ekki skuli vera sjálfstæð bankastofnun á staönum. Enn sem komið er, er Reyðar- fjörður tæpast nógu stór. Þar hef- ur ekki verið hægt að veita fólki alla þá þjónustu, sem þéttbýli þarf að geta boðið ibúum sinum. En þetta stendur til bóta. Það breytist þegar bærinn stækkar. —VS. 'fj örður tærsti andi? Spjallað við Kristin Þ. Einars- son, skólastjóra á Reyðarfirði

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.